دانلود مقاله قوچان

بخشی از مقاله

قوچان

به نام او
 مقدمه:
با توجه به انتخاب یک شهر جهت بررسی شبکه آبرسانی برای درس سیستم های انتقال آب، من شهرستان قوچان را که آشنایی بیشتری با آن دارم و محل سکونتم است را انتخاب کردم.البته شایان ذکر است که از زحمات بی شائبه مسئولین خصوصا شهردار شهرستان که به دلائل امنیتی !!! از ارائه نقشه ها خودداری کردند،تقدیر و تشکر شود.

حال ابتدا به معرفی شهرستان قوچان و کلیاتی در مورد آن می پردازیم:
 قوچان
نام يکي از شهرستان هاي يازده گانه استان نهم . اين شهر محدود است از طرف شمال به مرز ايران و شوروي ، از طرف خاور به شهرستان درگز و از باختر به شهرستان مشهد. آب و هواي شهرستان قوچان بواسطه وجود ارتفاعات هزار مسجد و کوه آلاداغ و شاه جهان در تابستان معتدل و در زمستان خيلي سرد است و بواسطه ريزش برفهاي زياد اغلب راه هاي قراء و قصبات اين شهر بسته ميشود. روي هم رفته ميتوان گفت شش ماه زمستان است و درنتيجه بارندگي هاي متوالي (برف و باران ) چشمه سارهاي متعدد و رودخانه هاي محلي فراواني دارد که مورد استفاده اهالي است . قسمتهاي کوهستاني عموماً چشمه

سار و فقط در مناطق جلگه قنات حفر مينمايند. مناطق مختلفه قوچان عموماً کوهستاني است . فقط جلگه باريکي در اطراف رودخانه اترک تا انتهاي بخش شيروان وجود دارد. قسمت عمده قراي بخش حومه و بخش شيروان در اين جلگه واقعند. ارتفاعات شمال کوه هزارمسجد دنباله همان رشته ارتفاعات اصلي

البرز است که در منطقه قوچان از خاور گيفان تا گردنه اللّه اکبر کشيده شده و در گردنه به کوه اللّه اکبر معروف است و بطرف خاور امتداد پيدا مي کند و يک رشته ديگري در جنوب گپي کپکان تا شمال تبادکان امتداد دارد. اين کوه در نقاط مختلفه به اسامي مخصوص ، مانند: کورداغ ، قره تپه ، داش بلاغ ، بيوک داغ و غيره ناميده ميشود. ارتفاعات جنوبي دنباله همان کوه آلاداغ که بطرف باختر کشيده شده ، دنباله آن به کوه بنياکوه اتصال پيدا مي کند. اين کوه ها داراي دره ها و گدارهاي متعدد است که راه هاي آن صعب العبور ميباشد. رودخانه اترک که از خاور قوچان بطرف باختر جريان دارد قسمت عمده آباديهاي بخش حومه و بخش شيروان را مشروب ميسازد و از باختر دهستان زيارت داخل منطقه بجنورد ميشود و رودخانه هاي محلي ديگري وجود دارد که اسامي آنها قابل ذکر نيست .

محصول عمده آن غلات ديمي و آبي ، بنشن ، ارزن و انواع ميوه جات مخصوصاً انگور و کشمش بحد وفور است و چون طوايف چادرنشين در مناطق اين شهرستان زياد هستند، محصول دامي يعني روغن ، پشم و پنير آن قابل توجه است . پنير کرد قوچاني در استان نهم معروف است . ساکنين شهرستان از طوايف مختلفه زعفرانلو، پيچرانلو و ميلانلو هستند.

 پیشینه تاریخی
بر پايه آثار تاريخی در حدود 250 پ. م از قوچان به نام های «آساآك»، «آشاك» و «آرسكا» ياد شده است. آساآك (آساك) جزو ناحيه دهستان خراسان بوده كه در روزگار باستان «پارت» خوانده می شده است. پژوهشگران بانی آن را اشك اول و محل آن را قوچان امروزی دانسته اند.

قوچان از اوايل دوره اسلامی تا اوايل چيره گی مغول به نام های «استوا» (استو)، «خوجان» و «خبوشان» ناميده می شد. شاه عباس بزرگ صفوی (996-1038 هـ . ق) برای جلوگيری از تاخت و تاز ازبكان به خاور ايران، گروه هايی از ايلات باختر ايران از جمله ايل زعفرانلو را به قوچان كوچ داد. در سفری كه نادرشاه افشار به سمرقند و بخارا كرد چندين صفحه قرآنی را كه به خط غياث الدين بايسنقر نگاشته شده است و در آرامگاه تيمورلنگ جای داشت، به قوچان آورد. بعدها به دستور ناصرالدين شاه قاجار، دو برگ از آن به موزه تهران منتقل شد. شهر قوچان چندين بار در سال های 1267 هـ . ق (1851 م)، ‌1278 هـ . ق (1861 م) و

1312 هـ . ق (1894 م) ‌در اثر زلزله آسيب ديده ويران شد. در 1313 هـ . ق (1895 م)، شهر كنونی به كمك محمد ناصر خان شعاع الدوله - رئيس ايل زعفرانلو - توسط مهندسان روسی در 12 كيلومتری شهر كهنه بنا شد.
 سوابق تاريخي قوچان

آنچه از تاريخ كهن ايران نمايان است منطقه فعلي قوچان است كه توسط دليران پارسي متمدن گرديده و به تشكيل امپراتوري (( يوئه چري )) مي انجامد ، جزو يكي از دولتهاي مقتدر آن زمان بوده كه نام دو هزار سال قبل آن (( آساآك )) يا (( آرسكا )) بوده و در طي دورانهاي تاريخي مقر تمدن (( خبوشان )) ناميده مي شد كه در حال حاضر از آن به نام (( قوچان قديم )) ياد مي شود . اين منطقه نيمه كوهستاني با آب و هواي سرد و خشك كه داراي زمستانهاي طولاني و تابستانهاي معتدل مي باشد و وجود كوههاي سر به فلك كشيده و تپه و وجود استعدادهاي بالقوه كشاورزي ، معدني ، صنايع دستي و … اين سرزمين را متمايز كرده است .

بنابراين لازم است به ابعاد مختلف و ويژگيهاي شهرستان قوچان نظري بيفكنيم تا جهت شتاساندن اين منطقه حداقل گام لازم را برداشته باشيم .
 جمعيت و تقسيمات اداري كشوري قوچان

شهر مركزي قوچان در 10 كيلومتري قوچان قديم ( شهر عتيق ) واقع شده و فاصله آن تا مشهد حدود 130 كيلومتر و تا باجگيران ( مرز ايران و تركمنستان ) 84 كيلومتر است و تا مرز كشور تركمنستان ( عشق آباد ) 118 كيلومتر مي باشد و داراي سه بخش مهم : بخش مركزي - بخش قاروج - بخش باجگيران است . جمعيت شهر 75424 نفر و روستا 178944 نفر ، بر اساس آخرين سرشماري نفوس و مسكن در سال 1375 مي باشد . در حال حاضر جمعيت كل شهرستان قوچان 236664 نفر ، جمعيت شهري 96403 نفر و جمعيت روستايي 140261 نفر مي باشد .

وسعت قوچان حدودا 5234 كيلومترمربع مي باشد که البته در اینجا منظور فقط بخش مرکزی است که جمعیت آن در سال 1375 برابر 85750 نفر بوده است.
 نژاد ، تيره و زبان مردم قوچان
نژاد مردم قوچان مرتبط به همان آريائيها مي باشد كه قبل از اسلام به اين منطقه مهاجرت كرده بودند و در ابتدا به زبان فارسي و سپس فارسي دري صحبت مي كردند ، البته بعدا اين اقوام در اثر حوادث تاريخي و حملات تركها و مغولان از آن اصالت اوليه به در آمده و نتيجتا زبان مردم نيز متنوع گرديد .

مهاجرت اكراد در اوايل قرن يازدهم هجري عامل ديگري در تنوع زبان و تيره بوده ، قابل ذكر است كه مردم قوچان اصالت و بويژه زبان خود را حفظ كرده اند بعنوان مثال مركز شهر و شهر عتيق ( شهر كهنه ) و روستاهاي سه گنبد و داغيان و گزل آباد ، مايوان و استاد و … هم اكنون به زبان فارسي تكلم مي كنند كه خود بيانگر قدر زبان فارسي در اين منطقه است .

گذشته از آن تركهاي مهاجر به اين منطقه نيز زبان و نژاد خاص خود را دارند و از همه مهمتر وحدت اين اقوام و يكپارچگي آنها در ايجاد فضايي امن و سالم در كنار تنوع زبان و نژاد و فرهنگ است و به قول رئيس جمهور محبوب : (( قوچان كلكسيون و تابلو زيبا از تنوع و تكثر فرهنگها در عين وحدت و يكپارچگي مديون همان اصل اسلاميت و ايراني بودن است كه همه قوميتها و تنوع زبانها و نژادها را بهم پيوند داده است . ))
 قابليتها و استعدادهاي كشاورزي و جغرافيايي قوچان

شهرستان قوچان بواسطه وجود ارتفاعات و دره هاي متعدد و چشمه هاي فراوان از پوشش گياهي متنوعي برخوردار است و در هر حوضه گياهان خاصي وجود دارد ، شقايق و لاله وحشي از گلهاي فراوان كوهستانها و جلكه هاي قوچان است . گياهاني با نامهاي محلي مانند : چريش ، زياني گزي و كنگر محلي در كوهستانهاي قوچان فراوان و مورد استفاده است .

در كوههاي شمالي قوچان خصوصا در منطقه حفاظت شده ، قوچ ، ميش و بز كوهي يافت مي شود. شهرستان قوچان بواسطه وجود ارتفاعات كوههاي هزار مسجد ، آلاداغ ، شاه جهان در تابستان معتدل و در زمستان بسيار سرد است .
دره هاي كوههاي اين ناحيه پوشيده از نباتات مختلف بوده و براي دامداران محلي مطلوب است .
موقعيت كشاورزي قوچان بسيار مشهور بوده بطوريكه قوچان را خميرخانه يا انبار گندم خراسان لقب داده بودند . در قوچان غلات بطور عمده گندم ، جو ، ذرت ، عدس و گياهاني از قبيل منداب ، كنجد و گرچك بخوبي بعمل مي آيد . قوچان داراي تاكستانهاي بسيار است و باغاتي از غبيل زردآلو ،گوجه، شفتالو ، سيب و به در جاي جاي اين شهر به وفور به چشم مي خورد .

در اين حوزه به منظور حفاظت باغات از سرماي زمستان معمولا تاكها را در پايان پاييز به زير خاك مي خوابانند و در اوايل بهار بمحض جوانه زدن از خاك خارج مي نمايند و همانگونه كه در نشريه عمراني منطقه خراسان آمده است قوچان از نظر كشاورزي و حاصلخيزي و همچنين از لحاظ محصول غله در بين شهرهاي شمال خراسان از همه معروفتر مي باشد . وسعت كل زمينهاي قابل كشت 266785 هكتار و وسعت كشت آبيش 157558 هكتار است . سطح كل مراتع 256615 جمعيت شاغل در بخش كشاورزي به كل جمعيت 41/5 درصد و نسبت سطح زير كشت به مساحت كاربري اراضي 25 درصد داراي 45 حلقه چاه عميق و نيمه عميق ، 140 رشته قنات داير و 116 چشمه سار و 23 رود فصلي و دائمي است . 95 درصد خاك از نوع شيرين و 5 درصد خاك شور است .

پوشش طبيعي اين ناحيه حدود 280/000 هكتار است كه شامل 20 درصد مرتع و 3 درصد جنگل و درختهاي ارس و 62 درصد زمينهاي زراعتي است گندمهايي كه در منطقه قوچان بعمل مي آيد عبارتند از انواع ارقام فرانسوي - الموت - بزستايا - كرج يك - روشن - سبلان - سرداري كه بيشتر در مناطق كوهپايه كشت مي شود .

در قوچان غلات به صورت آبي و ديم كشت مي شود و محصول آن از لحاظ كميت و كيفيت قابل توجه است . شهرستان با تنوع كشت زراعي 29 نوع و تنوع باغات 17 نوع ، رتبه اول و دوم در كشت علوفه غلات ، سيب زميني ، حبوبات و انگور و گردو را در استان داراست و در جمع توليد رديف هفتم از شهرستانهاي استان را دارد .

 موقعيت جغرافيايي قوچان
قوچان يكي از شهرهاي مرتفع شمال شرقي خراسان رضوی است،طول شرقي اين شهر 58 درجه و30دقيقه عرض شمالي آن 37درجه و7دقيقه است.اين شهر را ارتفاعات اصلي البرز كه تاكنون هزار مسجدامتداد يافته وبارشته كوه ديگري تا شمال تبادكان ادامه دارد ،محصور كرده است. ارتفاع آن از سطح دریا ۱۳۵۰ متر است. دارای آب و هوای کوستانی با زمستانهای سرد می‌باشد.

 كوههاي معروف قوچان
كوههاي معروف قوچان عبارتنداز:
آق كمر، سنجربيگ ، آسلمه ، علي بلاغ درشمال وهمچنين كوههاي شاهداغي ، امام داغ‌. كوههاي قوچان عموماً محل يلاق دامداران است ، در اين كوهها (( گون )) كه ازساقه كتيرا استخراج مي شود به حد وفوريافت مي شود ويكي از منابع درآمد مردم و روانه شدن محققان گياهان دارويي به كوههاي مذكور مي باشد.
به دليل وجود ارتفاعات هزارمسجد، آلاداغ وشاه جهان به سبب ريزش متوالي برف وباران ، منطقه قوچان داراي چشمه سارهاي فراوان ورودخانه هاي محلي است ، مهمترين رودخانه قوچان رود اترك است كه ازشرق قوچان يعني ازحوزه آبريزلايه رويان ، يدك والهيان سرچشمه گرفته وپس از تلاقي به آبهاي دروخانه يادگار، عمارت وبادخوردرنزديكي قوچان دربستريتنگ جريان گرفته وپس ازگذشتن ازفاروج وشيروان ومشروب ساختن قسمت عمده اي از آباديهاي خود به سمت

شمال بجنوردجاري مي گردد وپس از مخلوط شدن با رودخانه هاي محلي وارد منطقه گرگان شده ومرزايران وتركمنستان را بعنوان مرزطبيعي تشكيل مي دهد .اين رودخانه در((چات)) به رودخانه ديگري موسوم به سومبارمي پيوندد وبا شيبي ملايم به درياي خزرمي ريزد.طول اين رودخانه 500 كيلومتروعرض متوسط آن 20 متر مي باشد درتابستان اغلب كم آب و دربيشترقسمتها خشك مي باشد.

 رودخانه هاي قوچان
رودخانه هايي كه از قوچان سرچشمه گرفته وبه شهرهاي ديگر جاري مي شوند وبا مصرف ديگر كشاورزي مي رسند عبارتنداز:
1- اترك ، فرق ، رشوانلو
2- رود استاد وخسرويه ، داغياني ، چري ، قره شاهوردي ورودخانه شارك ودوربادام كه واردخاك تركمنستان مي شود.وجود همين رودخانه ها وكم آبي وخشكسالي روزافزون موجب مي شود كه درامر احداث سدهاي خاكي وسدهاي ديگر همت شود تا آب اين سرماية حياتي منطقه ، ازدست كشاورزان محروم خارج نشود وبه مصرف بهينه منطقه برسد.

 نقاط ييلاقي قوچان
قوچان باداشتن هواي معتدل وباغهاي فراوان ازجمله شهرهاي ييلاقي خراسان محسوب ميشود.
ازاختصاصات اين شهر نداشتن بيماريهاي بومي است كه اين خود ناشي ازمعتدل بودن آب وهواي اين منطقه است.
ييلاقات معروف قوچان درخارج از حوزه شهري عبارت است از:
خسرويه ـ قره شاهوردي ـ يوسفخان و …
دره شارك ـ دره دوربادام ـ دره شمخال و…

 پوشش دره ودامنه ها
سراسردره هاي اين منطقه پوشيده از گياهان مختلف مي باشد كه براي دامداران محل مطلوبي است ، گياهان دارويي اين منطقه نيزعبارتند از : كتيرا ، درمنه تركي ، شه تره ، ترنجبين كه عرقيات گياهي قوچان بهمين دليل معروف وداراي خواص گوناگون است .
 خاك

نوع خاك اين منطقه زراعي است وازجنس رسي شني ـ شني رسي ـ هوموسي ودربعضي نقاط سياه مي باشد.
خاك نواحي كوهستاني شمال سياه وازلحاظ كشاورزي بسيارمناسب است .
 گياهان روغني قوچان

محصول نباتي روغني قوچان درحال حاضر لوبياي به نام سويا، آفتابگردان ، گلرنگ وگلزاراست .
 صادرات قوچان
هم اكنون مهمترين صادرات قوچان كشمش ، برگه زردآلو، شره انگورمي باشد كه همه ساله دربسته هاي استاندارد شده به كشورهاي خارجي صادر مي گردد.
 دامپروري قوچان
گله داري ودامپروري ازفعاليتهاي مهم توليد مردم قوچان مخصوصاً ايل زعفرانلو وطوايف آن است.
كيفيت بالاي لبنيات قوچان ( شير ، ماست خشك و انواع ماست ، كشك ، دوغ ، كره ، پنير، روغن زرد يا حيواني و… ) حاصل توجه كشاورزان ودامداران اين منطقه ومرهون مراتع سرسبز، گياهان معطروخوشبوي كوهساران است كه به مصرف تغذيه گوسفندان ودامهاي منطقه مي رسد وبدين لحاظ لبنيات قوچان بسيارمعروف است .

پرورش گوسفند كردي كه مخلوطي از نژادهاي كردي وگرگاني وبلوچي است درنواحي سرد سيرشمال خراسان بخصوص قوچان رايج است .
گوسفند كردي نژادي گوشتي است وازنظر پرواركردن اهميت دارد واين مهم ازلبنيات گرفته تا فرآورده هاي ديگر دامي منطقه محتاج توجه بيشتر وسرمايه گذاري صنعتي دراين منطقه است .

 صنايع دستي قوچان
ازنظر صنايع دستي درشهرقوچان صنعت پوستين دوزي ، نمد مالي وسفالگري رونق خاصي دارد ، گليم بافي وچارقدوزي ( نوعي كفش ) ، ساغري ، گيوه و… هنوزمعمول ومتداول است وحيف وصد حيف كه اگر بي توجهي ادامه يابد رو به اضمحلال مي رود.

زنان روستايي اين شهر اغلب قالي وقاليچه كردي كه به اصطلاح محلي (( خرسك )) مي گويند بطوريكه اخيراً توليد وفروش استاندارد با كيفيت مطلوب به مظورصادرات توسط كميته صنايع جهاد كشاورزي وهمچنين توجهات ويژه كميته امداد امام ((ره)) به بافندگان محروم رونق خاصي پيدا كرده وازنظر رده بندي درسطح استان جزوبالاترين نوع بافت ودرسطح كشورنيزشاخص مي باشد.

 آثار باستاني و ديدني‌هاي قوچان
قوچان داراي ييلاقاتي زيبا مانند قريه نوروزي، يوسف خان و كلاته گل است كه در دره‌اي سرسبز و پرآب قرار گرفته است. قوچان داراي چند غار مي‌باشد كه معروف‌ترين آن غار باغچه و در جاده قوچان به درگز (در كناره دهكده آسيب) قرار دارد و درون غار داراي ده شعبه است، اما غار فاقد ستون‌هاي آهكي مي‌باشد. در حد فاصل قوچان- مشهد نيز دو غر آبله و پرده رستم در نزديك چناران وجود دارد. امام زاده روستاي خسرويه، معماري صخره‌اي در روستاي كلر، پارك شهر قوچان و موزه مردم شناسي از نقاط ديدني اين شهرستان‌اند.

 دین ومذهب
بر اساس سرشماری سال 1375 از جمعیت شهرستان قوچان 98/99 درصد را مسلمانان تشکیل می دادند وبقیه ادیان شامل زرتشتی ، کلیمی و... بوده است .
از نظر ترکیب مذهبی شهرستان قوچان ترکیب همگن ویکنواختی دارد وهمه اهالی این شهرستان پیرو مذهب تشیع هستند حتی در نواحی روستایی نیز اقلیت مذهبی وجود ندارد.