بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر به منظور بررسی رابطه بین هوش معنوی و خودکارآمدی با کیفیت زندگی کارکنان آموزش و پرورش شهرستان قوچان انجام شد. طرح پژوهش توصیفی از نوع همبستگی است. جامعه آماری کلیه کارکنان آموزش و پرورش شهرستان قوچان که در سال1393 مشغول به کاربودند، می باشند. - 102 - نفر به روش سرشماری به عنوان نمونه انتخاب شدند. مقیاس هوشمعنوی دیویدکینگ، مقیاس خودکارآمدی عمومی شوارز و جروسالم و پرسشنامه کیفیت زندگی سازمان بهداشت جهانی توسط آزمودنی ها تکمیل شد.
جهت تجزیه وتحلیل داده ها از ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون چندگانه به روش گام به گام استفاده شد. نتایج تحقیق نشان داد بین خودکارآمدی و خلق شناسی شخصی - زیرمقیاس هوش معنوی - با کیفیت زندگی و بین هوش معنوی با خودکارآمدی کارکنان آموزش و پرورش شهرستان قوچان رابطه مستقیم و معنی داری وجود دارد، ولی بین هوش معنوی و سایر زیر مقیاس های هوش معنوی - تفکر وجود، متعالی و توسعه حالت و آگاهی - با کیفیت زندگی کارکنان آموزش و پرورش شهرستان قوچان ارتباط معنی داری وجود ندارد.
مقدمه
هوش معنوی یکی از مفاهیم جذاب و بحث بر انگیزی است که در پرتو توجه و علاقه محققان، صاحب نظران و به ویژه روان شناسان و مشاوران را به حوزهی دین و معنویت سوق داده است. این مفهوم در ادبیات آکادمیک روان شناسی اولین بار در سال 1996 توسط استیونس مطرح شد. هوش معنوی1 بیانگر مجموعه ای از تواناییها، ظرفیت های منابع معنوی می باشد که کاربست آن ها در زندگی روزانه می تواند موجب افزایش انطباق پذیری فرد شود. هوش معنوی موجب می شودکه انسان با ملایمت و عطوفت بیشتری به مشکلات نگاه کند، تلاش بیشتری برای یافتن راه حل داشته باشد، سختی های زندگی را بهتر تحمل کند و به زندگی خود پویایی و حرکت دهد. کینگ معتقد است که هوش معنوی ظرفیت و توانایی منحصر به فردی را در شخص ایجاد می کند تا معنا را در زندگی درک کند و به موقعیت های معنوی بالاتر راه یابد، او مدلی چهارعاملی ازهوش معنوی را ارائه می دهد. عناصر این مدل عبارتند از:
- 1 تفکر انتقادی وجودی در مورد مسائل مربوط به هستی: ظرفیت تفکر انتقادی نسبت به مباحث متافیزیکی و مربوط به هستی از جمله، حقیقت، جهان و مرگ و...
- 2 تولید معنای شخصی: توانایی استفاده از تجارب فیزیکی و روحی جهت ایجاد معنا و هدف شخصی
- 3 آگاهی متعالی: توانائی شناسائی جنبه های متعالی خویشتن، دیگران و جهان و با استفاده از هوشیاری
- 4 بسط حالت هوشیاری: توانایی ورود به موقعیت های معنوی بالاتر از جمله تفکر عمیق، نیایش، مراقبه و خروج از آن - کینگ، . - 2008 در طی دو دهه گذشته هوش معنوی گسترش یافته، به طوری که این متغیر میتواند برکیفیت زندگی تاثیر بگذارد چرا که امروزه عوامل زیادی دست در دست هم دادهاند تا درکیفیت زندگی افراد اختلال ایجادکنند، نمونه آن بروز استرس، افسردگی و اضطراب و ...که همه این عوامل درکیفیت زندگی تاثیر دارند. پژوهشگران مختلفی از جمله دنیس3، والت، مکوان4 ، ونگ و یانگ نشان دادند افرادی که گرایشهای معنوی دارند هنگام رویارویی با آسیب، پاسخهای بهتری به وضعیتی که درون آن هستند، میدهند، موقعیت تولیدکننده فشار را بهتر اداره میکنند و از سلامتی بهتری برخوردارند - مددی، .
عوامل زیادی بر موفقیت افراد در زندگی مؤثر است. خودکارآمدی5 به عنوان یک عامل شناختی می تواند به افراد کمک کند و مسیر رسیدن به موفقیت را برایشان هموار سازد. بنابراین، شناخت این عامل و راه های تقویت آن برای پیشبرد اهداف در زندگی اهمیت فراوان دارد - ترک لادنی،. - 1389 خودکارآمدی به معنای توانایی ادراک شده فرد در انطباق با موقعیت های مشخص است و به قضاوت افراد درباره توانایی آنها در انجام دادن یک کار یا انطباق با یک موقعیت خاص مربوط است.
خودکارآمدی به احساس عزت نفس، ارزش خود، احساس کفایت و کارایی در برخورد با زندگی اطلاق می شود - بندورا6، . - 1997 بسیاری از رفتارهای انسان با سازوکارهای نفوذ بر خود، برانگیخته و کنترل می شوند. در میان مکانیسم های نفوذ بر خود هیچ کدام مهمتر و فراگیرتر از باور به کارآمدی شخصی - خودکارآمدی - نیست، اگر چه عوامل دیگری وجود دارند که به عنوان برانگیزنده های رفتار انسان عمل می کنند، اما همه آنها تابع باور فرد هستند.
افرادی که به کارآمدی خود باوردارند برای غلبه بر موانع و مشکلات تلاش های مضاعفی می کنند - عبداللهی و نوه ابراهیم، . - 1386 از سوی دیگر بندورا معتقد است که افرادی که احساس کارایی بالا دارند معتقدندکه میتوانند به نحو مؤثری با وقایع و موقعیتها برخورد کنند. چون آنها انتظار دارند که در غلبه کردن بر موانع موفق می شوند، درکارها استقامت به خرج می دهند و اغلب درسطح بالا عمل می کنند. آنها در مقایسه با کسانی که احساس کارایی پایینی دارند به تواناییهای خود اطمینان بیشتری داشته و خود ناباوری ناچیزی نشان میدهند. آنها مشکلات را به جای تهدید، چالش میدانند و فعالانه در جستجوی موقعیتهای تازه هستند. احساس کارایی بالا ترس از شکست را کاهش میدهد، سطح آرزو ها را بالا میبرد، و توانایی حل مساله و تفکر تحلیلی را بهبود می بخشد.
. افراد با کارآمدی بالا به جای اینکه آینده خود را فقط پیشگویی کنند آنرا شخصاً میسازند، اما وقتی خودکارآمدی پایین است افراد از شرکت در فعالیتهای جدیدی که ممکن است به آنها در یادگیری مهارتهای جدید کمک کند خودداری خواهند کرد. احساس می کنند که درمانده هستند و نمیتوانند رویدادهای زندگی خود را کنترل کنند. آنها معتقدند که هرگونه تلاشی که میکنند بیهوده است. وقتی آنها با موانعی روبرو می شوند، چنانچه تلاش مقدماتی آنها برای حل مشکل بیهوده باشد، سریعاً قطع امید میکنند،حتی سعی نمیکنند کنار بیایند زیرا متقاعد شده اند که هرکاری انجام میدهند بی فایده است. - کدیور، - 1374
روانشناسی در نیم قرن گذشته، بر بیماری بیشتر از سلامتی و بر آسیب شناسی عملکرد انسان، بیشتر از درک کامل از تمام ابعاد آن تکیه داشته و به ویژگیهای انسان سالم و کامل کمترتوجه کرده است - ترجسن2 و همکاران، 2004اما - اخیراً با ظهور رویکردجدیدی به نام »روانشناسی مثبت«، تأکید بر شایسته سازی و تعریف مفاهیمی است که به تأمین سلامتی و شادکامی افراد و بهره مندی آنها از یک زندگی سالم کمک می کند. یکی از این مفاهیم کیفیت زندگی است - هاگرتی3 و همکاران، . - 2001 بنابه تعریف سازمان جهانی بهداشت کیفیت زندگی، درک افراد از موقعیت خود در زندگی از نظر فرهنگ، سیستم ارزشی که در آن زندگی می کنند، اهداف، انتظارات، استانداردها و اولویت هایشان میباشدبنابراین، کاملاً فردی بوده و توسط دیگران قابل مشاهده نیست و بر درک افراد جنبههای مختلف زندگی شان استوار است.
یک توافق کلی در بین تحقیقگران وجود دارد که سازه کیفیت زندگی متشکل از عوامل عینی و عوامل ذهنی است. عوامل عینی شامل سطح سواد، سطح درآمد، شرایط کاری، وضعیت تأهل، امنیت، جایگاه اقتصادی، اجتماعی و شاخصهای ذهنی کیفیت زندگی را مترادف با شادی یا رضایت فرد در نظر می گیرند - نجات و همکاران ، . - 1385 باتوجه به مراتب فوق، پژوهش حاضر درصدد پاسخ به این سوال است که آیا بین هوش معنوی و خودکارآمدی با کیفیت زندگی کارکنان آموزش و پرورش شهرستان قوچان رابطه وجود دارد یا خیر؟
روش پژوهش
این پژوهش توصیفی از نوع همبستگی بود.جامعه آماری شامل کلیه کارکنان آموزش و پرورش شهرستان قوچان که در سال1393 مشغول به کاربودند، تشکیل داد. نمونه تحقیق شامل - - 102 نفر به روش سرشماری انتخاب شدند.
