بخشی از مقاله
تصاویر این مقاله کمی تار هستند
كاخ گلستان
هر اثر هنری حاوی پيام های انسانی و هنری است. اين پيام ها با مطالعه تاریخی اثر هنری مشخص خواهند شد. در حيطه عملكرد يك اثر تاریخی آميزه ای از عقايد و فرهنگ ها تجسم پيدا می كند. بنابراين توجه به اين نكته ضروری است كه يك بنای تاریخی قبل از آنكه معرف صورت مسئله فنی- ساختمانی باشد، در بر گيرنده يك سلسله روش های تفكر و كردار است و به نوعی بازگو كننده راه و رسم زندگی مردم عصر خود می باشد.
از اين ديدگاه, نياز به مرمت بنا امری است كه با خود بنا به وجود می آيد و با گذشت زمان, یعنی به علت تغيير شرايط اوليه ساختمان و تغيير پذیری شرايط كاربرد و بهره وری از بنا، مرمت به شــكل های تازه اي مطــــرح می گردد. توجه به اين نكته ضروری است كه مرمت روندی است كه بايدا ويژگی خاص خود را حفظ كند.
كاخ گلستـان از قدیمی ترين بناهای تاریخی تهران است و تنها بخش بباقی مانده از ارگ تاریخی تهران و در حقيقت قلب اين ارگ قدیمی است. ارگ در زمان
صفويه (903-1113 ش.) ساخته شده است. در حـــال حاضر كاخ گلستان حاصل چهارصد سال ساخت و بازسازی می باشد و در آن آثار متنوع معماری از دوره زنديه (1139) تا پهلوی(1304-1357) به چشم می خورد. اين مجموعه علاوه بر برخورداری از معماری جالب و تزئينات چشم گير معماری , اشياء و آثار نفيس و منحصر به فردی را در خود جای داده است.
مجموعه كاخ گلستان در زمان قاجار و پهلوی دو روند كاملا متفاوت را پشت سر گذاشته است. دورة اول دورة وحدت و استمرار در معماری بناها، و دوره ي دوم دورة تخريب و انهدام بناها می باشد.
مرمت اين بنا
دفتر فنی سازمان حفاظت آثار باستانی متولی بناهای تاریخی و از جمله كاخ گلستان بود. اين دفتردر اوايل انقلاب عمليات مرمتی و حفاظتی را به صورت موردی و حفاظتی روی بناهای كاخ گلستان انجام می داد. در سال 1366 سازمان ميراث فرهنگی كشور تاسيس شد و نگاهداری كاخ گلستان از نظارت بيوتات وزارت امور اقتصادی و دارایی خارج گرديد و به ميراث فرهنگی سپرده شد.
از اين تاريخ به بعد, امور مرمت بناهای تاریخی از جــمله كاخ گلستان انسجام بيشتری يافت و ببرسی های جامع تری برای شناخت عوامل تخريب بناها صورت گرفت. اين برسی ها نشان می دهد كه مهمترين عواملی كه باعث تخريب و تغيير بناهای كاخ گلستان گرديده به شرح ذيل می باشد:
1- عامل محیطی:
الف: رطوبت. وجود چاه های فاضلاب, آب های زيرزمینی و قدرت جذب مصالح به كار رفته در بناهای كاخ گلستان سبب نفوذ آب به پی ديــوارها می شد. همچنين به دليل نامناسب بودن پوشش بام ها و تعويض نكردن بموقع ناودان ها رطوبت از سقف بناها نيز نفوذ مي كرد و اين دو عامــل سبب شد به بخش هایی از اين مجموعه در گذشته آسيب وارد آيد.
ب: آلودگی هوا. قرار گرفتن اين مجموعه در مركز شهر و تاثير اسيد سولفوريك موجود در هوا باعث فرسايش شديد بخش هایی گرديده است.
ج: فرسايش . تغيير خواص مصالح سنتی به كار رفته در بناهای مجموعه كاخ گلستان به دليل گذشت زمان.
2- عامل انسانی:
تخريب به وسيله مردم و حكام وقت كه از آن جمله می توان آسيب به تزئينات اصلی عمارت بادگير را نام بردكه شرح آن بعداَ خواهد آمد. همچنين دخل و تصرف و ساخت و سازهای ناهمگون با معماری مجموعه. عكس شماره 1 نشان دهنده یکی از اين معماری های ناهمــگون م باشد.
ساخت و ساز نا همگون با معماري مجموعه
با توجه به محدوديت ها و با اتكاء به امكانات موجود و روش های مرمتی سعی در نگاهداری و مرمت و تزريق كاربری جديد و متناسب با مجموعه گرديده است. اهم اين اقدامات به شرح زير است :
1- مرمت تالار الماس و تبديل آن به مـوزه آثار و اشــياء دوره فتحعلی شــاه قاجار(1156-1213)
در اين مجموعه ارسي ها, آئينه كاری ها و گچ بری ها مرمت گرديده است. عكس های زير نمای خارجی تالار الماس قبل و بعد از مرمت را نشان می دهد.
تالار الماس قبل از مرمت
تالار الماس بعد از مرمت
2 - سازی حوض مقابل ايوان تخت مرمر كه شامل يك آب نمای طويل و مستطيل شكل و يك آب نمای بیضی شكل می باشد. بازسازی اين دو آب نما از زمستان سال 1373 آغاز و تا پايان 1374 ادامه داشت.
آب نما به هنگام مرمت
آب نما بعد از مرمت
در گذشته در مقابل تالار آئينه آب نمايی به طول تقريبي صد متر قرار داشته كه در سال 1381 بخشی از آن مجددا بازسازی گرديده است.
آب نمای مقابل تالار آئينه قبل از مرمت
آب نماي مقابل تالار آئينه بعد از مرمت
3- گوشواره های شرقی و غربی ايوان تخت مرمر و نقاشی های ترســيم شده بر بدنه اين بناها مربوط به پادشاهی فتحعلی شاه قاجار (1156- 1213 ه. ق)
گوشوار شرقي بعد از مرمت
گوشوار غربي بعد از مرمت
به اين بناها, به دلایلی كه ذكر شد, در زمان پهلوی و انقلاب آسيب های جدی وارد آمد. مرمت اين دو گوشوار از سال 1374 آغاز شد و تا سال 1377 ادامه يافت. عكس های اين دو گوشوار قبل و بعد از مرمت.
4- مرمت عمارت چادر خانه:
در ضلع جنوبی مجموعه, بنایی قدیمی وجود دارد كه به
گوشوار غربی بعد از مرمت
چادر خانه مـعروف اسـت. به نظر می رسد كه اين بنا هم زمان با تالار الماس و بادگير ساخته شده باشد. اين بنا در سال 1377 مرمت گرديد. كارهای مرمتی شامل تعمير سنگ های كف, دفع رطوبت و گچ كاری و نقاشی و نور پردازی می باشد. اين بنا در حال حاضر به عنوان نمايشگاه موقت و سالن سخن رانی مورد استفاده قرار می گيرد.
چادر خانه بعد از مرمت
چادر خانه بعد از مرمت
چادر خانه بعد از مرمتمجموعه زير تالار عاج و تبديل آن به موزه آثار نقاشان اروپایی
حوض خانه قبل از مرمت
