دانلود مقاله کودکان استثنائی اختلالات دیکته‌ای

بخشی از مقاله

كودكان استثنائي اختلالات ديكته‌اي

فصل اول
نام- ريحانه
فاميل- رستمي
متولد- 1378
كلاس- دوم ابتدائي
وضعيت زايمان- طبيعي
توانائي ذهني- كاملاً عادي

ريحانه رستمي كلاس دوم نمره ديكته او معمولاً بين 14، 15 مي‎باشد در حاليكه هوش او خوب است و توانائي كارهاي انتزاعي او بالاست ولي از نظر نوشتاري ضعيف است ريحانه به صورت طبيعي به دنيا آمده و هيچگونه ناراحتي دال بر اينكه آسيب مغزي داشته باشد نيست توانايي ذهني او هم بالاست در حد طبيعي تنها اشكال او نمرات كم ديكته او مي‎باشد.

وضعيت فعلي
طي بررسيهاي مكرر ديكته او و آزمونهايي كه از او گرفتم متوجه شدم كه ايشان از نظر شنيداري و ديداري مشكل دارند بعنوان مثال بشقاب را بشگاب مي نوشت و منظور را منزور كه نشان دهنده اختلال ديداري و شنيداري او بود.

هوش
هوش او طي آزمون ريون كه از او گرفتم خوب بود و در حد نمرة (125) و طبق درسهايي كه او تا به حال نمره آورده بود نشان مي داد كه در مسئله هوشي مشكلي ندارد چون به غير از ديكته بقيه نمرات كتابهاي درسي او در حد خوبي بود.
شناخت

شناخت او نسبت به محيط و اطرافيانش خوب بود ولي كمي نسبت به بعضي مسائل بي دقتي مي كرد و مثلاً تصاويري كه به او نشان داده مي شد با كمي مكث و جابه جايي بعضي از آنها را مي گفت يا نسبت به بعضي حروف بي توجه بود كه شايد به خاطر اختلال ضعف ديداري و شنيداري او بود.
عاطفه

ريحانه از نظر عاطفي دختري بود فوق العاده حساس و مسائل عاطفي را خيلي مورد توجه قرار مي داد خصوصاً به تشويق هايي كه مي شد برايش خيلي مهم بود چون مرتب نمره هاي خوب و كلمات زيبايي را كه آموزگاران برايش نوشته بودند نشان مي داد و انتظار داشت كه او را تحسين كنم و از تحسين آفرين گفتن من واقعاً لذت مي‎برد.
احساس

ريحانه رويهمرفته احساس خوبي داشت و بيشتر از نكات مثبت اطرافيانش ياد مي كرد و اهميتي كه برايش قائل هستند و اين احساس مثبت او، او را به همه چيز خوشبين كرده بود.
خلق

ريحانه اخلاق خوبي داشت و مرتب از كلمات زيبا و لبخندي مليح كه روي لبانش بود مي‌شد اخلاقش را تا حدودي تشخيص داد و مادرش هم مي گفت هميشه همينطور است مهربان و خنده‌رو در عين حال احساس مسئوليت در مقابل كارهاي روزمره و اطرافيانش براي او مهم است.
توجه
توجه او به امور خيلي خوب بود تا جايي كه با دقت كردن همه چيزها را خيلي خوب توضيح مي داد ولي گاهي هم كمي از مسئله پرت مي شد كه شايد به خاطر ضعفهاي ياد شده بود.

تمركز:
در مورد تمركز كمي مشكل داشت يعني بايد حتماً به او گوشزد مي شد كه روي مسئله اي كه بايد پاسخگو باشد كمي تمركز كند و حواسش را جمع كند بعد از يكي دوبار تذكر تقريباً درست جواب مي داد.
ادراك:

ادراك او كمي در مقابل مسائل كه برايش مطرح مي كردم ضعيف بود خصوصاً در خواندن و نوشتن و خصوصاً در نوشتن مطلب ارائه شده با مشكل روبرو بود ولي در كل خوب بود يعني با كمي تمرين و دقت درست مي نوشت.

رفتار:
رفتار خوبي داشت بطوريكه تمام اوليا مدرسه از او راضي بودند و در خانه هم مشكلي نداشت دختر منظم و منضبطي بود.
دقت شنيداري:

دقت شنيداري او با مشكل مواجه بود و كمي جابه جا كلمات را به كار مي‎برد معلوم بود اصلاً دقت خاصي روي به كار بردن كلمات و نحوه شنيدن آنها ندارد.
دقت ديداري:
كمي با اشكال روبرو بود به خاطر اينكه كارتهاي تصاوير را با ديدن مرتبه اول به خوبي جواب نمي داد.
تمييز ديداري و شنيداري:
تمييز ديداري شنيداري او با مشكل مواجه بود چون با ريزه كاريهايي كه در تصاوير به او نشان داده مي شد اصلاً توجه نداشت و جملاتي را هم كه به كار مي بردم و از او مي خواستم بگويد با مكث و جا انداختن ادا مي كرد.
تباني حافظه ديداري و شنيداري:

رويهم رفته خيلي خوب نبود و اين مسئله را مي شد از نحوه ديكته نوشتنش متوجه شد.
شناخت اشياي محيطي
شناخت حيوانات خوب، رنگها خوب، كمي در اشكال شكل مشكل داشت كه آنهم به خاطر حساسيت ديداريش بود.
آستانه عمل
كمي با مكث ولي خوب بود و نسبتاً در عمل مشكل نداشت.
هشياري

درصد هشياري او خوب بود و زود متوجه مي شد.
انگيزه
انگيزه خوب و بسيار بالايي داشت و خود را به خاطر اينكه به همرديفهاي كلاسي برساند آماده كرده بود و با انگيزه عالي همه تمرينها را به خوبي انجام مي داد بدون احساس خستگي
كنجكاوي محيطي
كنجكاوي محيطي او خوب بود و دنبال اين بود كه مطالب جديد ياد بگيرد و مرتب سؤال مي كرد خصوصاً راجع به محيط طبيعت و اينكه هر چيزي از چي بوده و چطور درست شده.
آري اينها نشانه هاي باليني او بود كه تقريباً همه مثبت بود و در حد نرمال اما در ديكته نويسي ضعيف بود و بايد به دنبال علت مي گشتم و پس از آزمونهاي متعدد متوجه شدم كه حساسيت ديداري و شنيداري او ضعيف است.

فصل دوم
آموزش و ترميم و اصلاح ناتواني- براساس نوع مشكل
ناتواني شنيداري

پس از اينكه چند بار پياپي از او طي مراحلي مختلف ديكته گرفتم متوجه شدم كه حساسيت شنيداري او ضعيف است و غلط ديكته ها مربوط به حساسيت شنيداري اوست يعني او با شنيدن صداهاي معمولي خيلي حساس نيست مثلاً به مسواك مي‌گويد مسباك يا زنبور را مي‌گويد زمبور يا صبح را مي‌گويد صب و به همين ترتيب به خاطر مشكل شنيداري در تلفظ مشكل پيدا كرده بود.
طبق كتابي كه داشتم و تا حدودي تجربيات درسهايي كه خوانده بودم هماهنگ با خانواده و اولياء مدرسه كارم را شروع كردم و براي اصلاح و ترميم حساسيت شنيداري يك سري فعاليتها را شروع كردم كه در ذيل خواهد آمد.
راههاي اصلاح حساسيت شنيداري
توسط چند وسيلة صدادار كه ساخت آن خيلي مشكل نبود كارم را شروع كردم و از او خواستم كه انجام دهد او هم بدون هيچ مقاومتي با علاقه شروع كرد به تمرينهايي كه به او مي دادم.

تمرين
1- چند قرقره بزرگ و كوچك چوبي را كه روي سوراخ يكطرف آنها توسط تكه هاي بادكنك پوشيده شده بود به او دادم و از او خواستم كه در آن فوت كند با فوت كردن در آن به سوراخ ديگر قرقره صدا ايجاد مي‎شود.

2- از او خواستم چند وسيله صداساز درست كند و صداي آنها را با هم مقايسه كند.
3- يك قاشق چوبي صاف را كه به هر يك از قسمتهاي بالا و پائين آن دو ميخ كوبيده و دو سيم نايلوني به اين طرف و آن طرف آن وصل شده بود و شبيه دوتار بود از او خواستم كه با مرتعش كردن سيمها صدا ايجاد كند.

4- ضبط كردن صداهاي مختلف حيوانات در يك نوار كاست و از او خواستم كه صداي حيوانات را تشخيص دهد يا اينكه صداهاي مثل گريه، خنده، چكه كردن آب، سرفه، باران، ضربه انگشت به در، ضربه انگشت به شيشه، برخورد توپ با زمين و … از طريق كاست براي او پخش كردم و از او خواستم كه صداي هر كدام را بگويد.
5- يا اينكه چند قوطي خالي پلاستيكي به يك اندازه و يك رنگ را انتخاب كردم و درون هر كدام از آنها چيزهايي ريختم از قبيل برنج، لوبيا، سنگ ريزه، آجيل و امثال آن و از او خواستم پس از تكان دادن قوطي ها نوع صداي قوطي مادة داخل آن را تشخيص داده نام ببرد.

6- صداي نتهاي موسيقي (دو- ري- مي- فا- سل- لا- سي) را بنوازيد بعد يكي از آن نتها را نواخته از وي مي خواهيم نت نواخته شده را تشخيص دهد و از خانواده مي خواهيم كه از بلند كردن صداي راديو و تلويزيون خودداري كنند البته اين تمرين را من به دليل دسترسي نداشتن به آن نتوانستم انجام بدهم.
نكته:
در ديكته نوي

سي مهم است كه معلم درس ديكته به هنگام اداي كلمات براي ديكته نويسي از صداي معمول استفاده كند و هر واژه يا جمله را فقط يكبار بگويد اگرچه ممكن است دانش آموزان در انطباق با اين روش مدت كوتاهي دچار مشكل شوند اما خيلي زود ياد مي گيرند كه اولين كلمه يا جمله اي را كه شنيدند به آن دقت كنند و آن را به خاطر بسپارند اداي كلمات با صداي بلند آن هم با چند بار تكرار و همچنين با تلفظ بسيار غليظ كلمه باعث مي‎شود تا به جاي فعال كردن دانش آموز براي خوب شنيدن معلم فعال شود و متأسفانه در بيشتر مدارس اين روش بكار برده مي‎شود.

7- صداي راديو را خيلي كم كردم به طوري كه به زحمت قابل شنيدن باشد سپس از او خواستم به راديو گوش كند و سعي كند مطالب آنرا درك كند و براي ما بازگو نمايد.
براي آن دسته كلماتي كه در ديكته جا مي افتند بايد چه كنيم؟
الف- گاهي اوقات مي‎شود كه افراد به علت كندي در عمل نوشتن نمي توانند به همان سرعتي كه معلم ديكته را مي‌گويد هماهنگ شوند براي اين كودكان تمرينهايي را كه براي تقويت عضلات كوچك و بزرگ دست توصيه مي كنيم.
تقويت عضلات كوچك و بزرگ دست
براي تقويت عضلات كوچك و بزرگ دست اين فعاليتها پيشنهاد مي‎شود.
الف- خمير بازي در اختيار كودك بگذاريم تا با آن بازي كرده و وسيله هاي مثل ديگ بشقاب آدم و امثال آن درست كند.
ب- از كودك بخواهيم كاغذهاي باطله يا كاغذ روزنامه را با دستش مچاله كند بهتر است اين فعاليت را بيشتر با دستي انجام دهد كه با آن مي نويسد.
پ- با استفاده از قيچي،‌ كاغذهاي باطله را قيچي كند.
ت- از او بخواهيد تا زيپ و دكمه هايش را و بند كفشش را خودش باز و بسته كند.
ث- از او بخواهيد كه هر كدام از انگشتان دستش را كه شما به آن اشاره مي‎كنيد حركت دهد سعي كنيد همه انگشتان را در نظر بگيريد يعني كودك بتواند همه آنها را يكي يكي حركت دهد.

ج- در محلي كه ماسه يا خاك نرم وجود دارد از او بخواهيد به كمك يك چوب خطوطي رسم كند.
چ- تعدادي پيچ مهره و قفل كليد در اختيارش بگذاريد تا آنها را باز بسته
ح- مقداري گل رس تميز در اختيارش قرار دهيد تا با آن بازي كند او مي‎تواند با استفاده از گل رس چيزهاي مختلفي مانند بشقاب كاسه و انواع آنرا بسازد.
8- يك سري خطوط موازي با فاصلة كم و زياد رسم كنيد و از او بخواهيد تا وسط هر دو خط موازي يك خط راست رسم كند (آزمون فراستيگ)
البته چون ريحانه مشكل جااندازي نداشت اين كارها را از او نخواستم انجام دهد.

درمان
راههاي تقويت حافظه شنيداري
1- براي اينكه حافظه او تقويت شود ابتدا سه كلمه براي گفتم و از او خواستم پس از اينكه من گفتم آنها را بازگو كند سپس چهار كلمه و به همين ترتيب تا جايي كه ديگر احساس كردم بنا به شرايط سني او حافظه شنيداري او بخوبي پاسخگوست.
2- يك جمله به او گفتم و از او خواستم كه تكرار كند و دو جمله و به همين ترتيب پيش رفتم تا توانايي او به حد هنجار برسد.
توالي شنيداري

همان تمرين را انجام دادم اما اين بار از او خواستم ترتيب گفتن كلمات را هم رعايت كند به جهت اينكه توانايي توالي شنيداري او هم تقويت شود و چند عمل ديگر كه مناسب بود انجام دادم.
آزمون تشخيص شنيداري
براي اطمينان از اينكه حساسيت شنيداري او كاملاً برطرف شده باشد دوباره آزمون خانم سيف نراقي كه براساس آزمون ژوزف ساخته شده است در مورد او اجرا كردم اين آزمون براي اين است كه ببينيم فرد موردنظر صداي تمام حروف را به خوبي مي شنود يا نه.
روش اين آزمون به اين صورت مي‎باشد كه به جفت كلمه كه صرفاً در يك صدا تفاوت دارند و ده جفت كلمه كه دقيقاً همسان يكديگرند وجود دارد كودكاني كه در شنيدن صدا مشكل دارند كلمات متفاوت را از يكديگر تميز نمي دهند به هنگام آزمايش بايد لبهاي آزمون كننده ديده نشود تا از لب خواني احتمالي شخصي مورد آزمايش جلوگيري شود (نمونه آزمون در كتاب درمان اختلالات ديكته نويسي نوشته دكتر تبريزي آمده است)
آزمون سنجش

آزمون سنجي به اين صورت مي‎باشد
1- شنيداري 2- تلفظ صداها در ابتدا، ‌ميان و آخر كلمه 3- مهارت توالي شنيداري
4- حافظه شنيداري
تا اينجا حساسيت شنيداري ريحانه مورد آزمايش و سپس روشهاي حل آن عملي شد و نسبتاً از نظر شنيداري با مجموعه كارهايي كه انجام شد خيلي خوب بود و جواب مثبت داد.

حالا حساسيت هاي ديداري كه همزمان با حساسيت شنيداري بود و كليه كارهايي كه انجام دادم همزمان با يكديگر را عرض مي‌كنم.

فصل سوم
حساسيت ديداري:
پس از بررسي هاي مكرر ديكته او متوجه شدم كه ريحانه نه تنها مشكل شنيداري بلكه مشكل ديداري را هم دارد چون واژه هايي را هم كه به گوش او صحيح مي رسد در نوشتن اشتباه مي كرد به عنوان مثال منظور را كه ؟؟؟ نوشت و يا واژه هاي مشابه اين كه نشان دهنده اختلالات ديداري او بود.
اختلال ديداري

تقريباً حدود 10 ديكته متوالي طي چند روز كه هم شنيداري و هم ديداري او را مي سنجيدم از او گرفتم و به اين نتيجه رسيدم كه او علاوه بر شنيدن در ديدن هم مشكل دارد البته كمي هم بي دقت بود كه شايد به خاطر همين مشكل ديداري او بود مثلاً (زود را زود مي نوشت يا دوش را دوس مي نوشت كه نشان دهنده مشكل اختلال تميز ديداري او بود يا هسته را حسته مي نشوت و بشقاب را بشغاب- حيله را هيله مي نوشت كه نشان دهنده ضعف حساسيت ديداري او بود يعني به خوبي قادر نبود تصوير واژه موردنظر را در كلمه به خاطر بياورد رونويسي كردن درست اين واژه ها ممكن است به دانش آموز كمك كند اما اين كمك لزوماً به ساير موارد انتقال نمي يابد لذا مي بايست كه حافظة ديداري او را تقويت كنيم تا نه تنها ديكته درست واژه اي را كه غلط نوشته است فرا گيرد بلكه با خواندن و ديدن هر كلمة جديد توانايي به خاطر سپردن آنرا داشته باشد.

تقويت حافظه
تمرينهايي كه براي تقويت حافظة ديداري بسيار مفيد بودند را براي او اجرا كردم و از او خواستم كه انجام دهد.
ريحانه دختر خوبي بود و دنبال اين بود كه مشكلش حل شود لذا بدون هيچ مقاومتي انجام مي داد چند نمونه از تمرينهايي كه با ريحانه كار كردم و جواب مثبتي هم گرفتم را در اينجا ذكر مي‌كنم.
تمرين
1- ابتدا دو تصوير را كه شكل هاي مختلفي داشت انتخاب كردم و به او نشان دادم و سپس تصويرها را در جاي ديگر گذاشتم و از او خواستم آن تصاويري را كه ديده نام ببرد.

2- دوباره همان تمرين اول را تكرار كردم اما اين بار به جاي دو تصوير سه تصوير به او نشان دادم و به همين ترتيب ادامه دادم و از او خواستم كه به خاطر بسپارد. پس از اينكه او مدت زماني را كه خودش كافي مي دانست به تصوير دقت كرد تصوير را برگردانده و از او خواستم كه اجزاي تصوير را بگويد معمولاً در دفعات اول بخشهاي اندكي از جزئيات در حافظة ديداري او مانده بود و بخشهايي را به خاطر نمي آورد يا اشتباه پاسخ مي داد.

سپس همان تصوير را مجدداً به او نشان دادم و از او خواستم دوباره مشاهده كند و كل اجزاي آن را به خاطر بسپارد اينبار بهتر دقت كرده بود و نوع كيفيت نگاه كردنش به تصوير خيلي بهتر شده بود و تفاوت چشمگيري داشت و به نظر من همين تفاوت مي توانست درمان پذيري خوبي براي او باشد خلاصه طي چند روز و روزانه چند دقيقه تمرين مجدداً اولين تصوير را به او نشان دادم و اجراي آنرا از او پرسيدم جالب بود كه با كمال اطمينان و اعتماد به نفس مشاهداتش را بيان كرد و واقعاً نسبت به قبل تفاوت چشمگيري در ميزان تقويت حافظه ديداري او مشاهده كردم.
راههاي ديگري هم در كتاب خوانده بودم نسبتاً همه را در مورد او به كار بردم و جواب خوبي هم گرفتم.
راه دوم براي تقويت حافظه ديداري

مجموعة محدودي از اشيا را به ترتيب خاصي چيدم و از او خواستم نام و ترتيب قرار گرفتن آنها را به خاطر بسپارد بعد چشمان او را بستم و جاي چند وسيله را با هم جابجا كردم و بعد چشمانش را باز كردم و از وي خواستم كه اشيا را به ترتيب قبلي بچيند.
تمرين سوم
با هماهنگي اوليا مدرسه از او خواستم چند دقيقه بيرون از كلاس باشد در غياب او محل نشستن يكي دو نفر از همكلاسيهايش را عوض كردم سپس او را به كلاس فراخواندم و از او خواستم تغييرات انجام شده در كلاس را پيدا كند.

از انواع اسباب بازيهاي آموزشي مربوط به حافظه مثل دومينو استفاده بايد بشود و با استفاده از آن مسابقه اي بين دانش آموزان ترتيب مي‎دهيم.
در نهايت پس از اينكه به مدت چند روز و روزانه حدود پانزده دقيقه تمرينهاي قبلي را انجام دادم كارتهاي مقوايي به ابعاد حدود 10*7 سانتي متر تهيه مي كنيم سپس واژه هايي را كه ديكته صحيح آنها نياز به حافظه ديداري دارد انتخاب كرده هر واژه را روي يك كارت مي نوشتم بهتر است واژه ها از صفحاتي از كتاب درسي دانش آموز انتخاب شود كه ديكته آنها به زودي در كلاس درس آموزش داده خواهد شد ابتدا كارتي را به او نشان مي دادم تا به اندازه كافي به آن نگاه كند سپس كارت را مخفي كرده از وي مي خواستم ديكته آن واژه را با استفاده از انگشت در هوا بنويسد اين كار براي او هم ساده‌تر و هم خوشايندتر بود از نوشتن با مداد در روي كاغذ.

پس از اينكه وي در انجام اين تمرين از خود موفقيت نشان داد و كارت را پي در پي به او نشان دادم و سپس خواستم با انگشت ديكته هر دوي آنها را در هوا بنويسد و به همين ترتيب به تعداد كارتها اضافه كردم با انجام اين تمرين روزانه 10 الي 20 دقيقه حتي پس از گذشت يك هفته دانش آموز پيشرفت محسوسي را در ديكته نشان داد مي توانيم كارتها را از واژه هاي نسبتاً مشكل كتاب درسي انتخاب كنيم در تعداد كارتهايي كه به عنوان نشانه موفقيت به دست آورده است يادداشت كرده و اين كار به خاطر تقويت رفتار وي صورت مي‎گيرد.
مي توانيم از خود دانش آموز به عنوان مربي استفاده كنيم و از او بخواهيم براي هر موفقيت به خودش امتياز بدهد.