بخشی از مقاله
چکیده :
تحقیق حاضر در سال 97-96 در پایه اول ابتدایی مدرسه پسرانه نیایش 2 واقع در شهر شاهینشهر اصفهان انجام گردید. هدف اصلی از این پژوهش، عبارت بود از چگونگی بهبود دیکته نویسی در دانشآموز مرزي پایه اول ابتدایی. روش تحقیق از نوع اقدام پژوهی است. بدین منظور، پس از طرح مسئله، اطلاعات جامعی در رابطه با موضوع مورد نظر جهت تغییر وضعیت نامطلوب جمعآوري گردید که هدف از آن به دست آوردن تدابیر لازم، جهت بهبود وضعیت موجود بود. پس از جمعآوري اطلاعات از طریق مشاهده، مطالعهي منابع مکتوب و مجازي و همچنین مطالعهي پروندهي تحصیلی و ارزیابی از دانشآموز مرزي و مشورت با همکاران و گرفتن کمک از آنان و مصاحبه با والدین دانشآموز و سپس تجزیه و تحلیل آنها، راهحلهاي مختلفی ارائه شد و در نهایت برخی از این راهکارها جهت اجرا انتخاب گردید و در نهایت بکارگیري این روشها در بهبود وضعیت دانشآموز مرزي تاثیر مثبتی داشت. به این صورت که در ابتدا، با افزایش دقت و توجه دانشآموز و سپس تشویق و ایجاد اعتماد به نفس در دانشآموز مورد نظر ضمن کمک به بهبود وضعیت دیکته وي، اعتماد به نفس و توانایی او جهت صحبت در جمع نیز ارتقا یافت.
کلمات کلیدي: دیکته، مشکلات یادگیري، دانشآموز مرزي.
-1 مقدمه
پایهي اول ابتدایی داراي دروس مختلفی است و دیکته یکی از مهمترین مواد درسی دانشآموزان این پایه محسوب می شود که آن نیز به علت مهم بودن مهارتهاي نوشتاري است، شاید بتوان دلیل این امر را در عینی بودن مهارتهاي نوشتاري دانست که امکان تحلیل مشکلات کودك را فراهم می سازد. یکی از جنبه هاي مهم یادگیري زبان نوشتاري، توانایی صحیح نوشتن زنجیرههاي حروف و به عبارت دیگر املاي صحیح واژگان زبان است که به خصوص در مراحل اولیه یادگیري نظام نوشتاري زبان از اهمیت ویژهاي برخوردار است - زندي و دیگران، . - 1384
مهارت املا نویسی به معنی توانایی جانشین کردن صحیح صورت نوشتاري حروف، کلمات و جملهها به جاي صورت آوایی آنهاست. دانشآموزان باید به این مهارت دست یابند تا بتوانند به خوبی بین صورت تلفظی کلمهها و حروف سازنده آنها پیوند مناسبی برقرار کنند. بدین ترتیب زمینه لازم براي پیشرفت آنان در درسهاي جمله نویسی، انشا و به طور کلی مهارت نوشتن بهتر فراهم میشود. براین اساس تسلط در مهارتهاي نوشتاري را میتوان نقطهي اوج آموزش کودك دانست. همراه با مهارت خواندن، بیان مقصود خود به وسیلهي نوشتن، دستاورد اصلی دوران کودکی است که انجام اعمال ضروري و رضایتبخش را در دوران بزرگسالی تسهیل میکند.
توانایی نوشتن در سطح متناسب با سن، براي پیشرفت تحصیلی لازم است. براي بعضی از کودکان به ویژه کودکان کمتوان ذهنی، کسب مهارتهاي نوشتاري، مسئلهاي دشوار است - هوسپیان و تات، . - 1386 طبق تعاریف به عمل آمده، تعریفی که مورد قبول اکثر صاحبنظران قرار گرفته است انجمن آمریکایی عقبماندگان ذهنی اصلیترین سازمان تخصصی در ارتباط با عقبماندگی به صورت زیر بیان داشته است:" عقبماندگی ذهنی برکارکرد عمومی هوش که به طور معنیدار کمتر از میانگین است دلالت دارد و با نارسائیهاي موجود در رفتار سازشی همراه بوده و در خلال دوران رشد بوجود میآید - هالاهان و کافمن، . - 1382
برخی از مشخصات این نوع دانشآموزان عبارتند از: -1 در درك مفاهیم و یادگیري مطالب، کندتر از متوسط کلاس هستند، -2 از درك مفاهیم انتزاعی یا مجرد عاجزند، -3 د ر تشخیص روابط پیچیده ضعیف و کندند، -4 براي یادگیري مطالب درسی به تمرین هاي بیشترین نیاز دارند ، -5 خزانه لغات محدودتري نسبت به همسالان خود دارند و از دستور زبان ساده اي که ویژه ي کودکان کوچکتر است، استفاده میکنند، -6 در انجام تکالیف درسیمعمولاً 2 تا 3 سال از همسالان خود عقبترند، -7 در خواندن و فهمیدن کتاب هاي درسی معمولا مزشکل دارند، -8 دامنه معلومات عمومی آن ها نسبت به همسالان خود، محدودتر است - سیف نراقی و نادري، . - 1384
بر این اساس با توجه به ضعف زیاد یکی از دانشآموزان مرزي کلاسم به نام علی و عملکرد متفاوت او نسبت به بقیه تصمیم گرفتم تا ضمن بررسی علل ضعف او، با استفاده از بکارگیري روش مناسب وضعیت او را بهبود بخشم. وي در کلیه دروس و بهویژه دیکته عملکرد ضعیفی نسبت به بقیه همکلاسیهایش داشت لذا به عنوان معلم مهمترین پایه تحصیلی یعنی اول ابتدایی انگیزهام در جهت رفع این مسئله دو چندان شد.
-2 بیان مساله
آموزش و پرورش داراي مقاطع مختلف تحصیلی است که مهمترین و اساسیترین دوران آموزشی، دوره ابتدایی است که پایه اول در دوره ابتدایی حساسترین پایه است زیرا شالوده و اساس خواندن و نوشتن و یادگیري در این پایه بنا نهاده میشود و در این پایه مهمترین درس فارسی است که دانشآموز خواندن و نوشتن را در این درس یاد میگیرد. با توجه به اینکه مهارت نوشتن به عنوان یک مهارت پایه براي سایر فعالیتهاي تحصیلی تلقی میشود هرگونه تاخیر در توجه به این مشکل کودکان آثار زیانباري به همراه خواهد داشت - اچ، فرانک، براون، مترجم برادري، . - 1377
طبق دیدگاه یونسکو یادگیري در قرن حاضر بر چهار ستون استوار است: یادگیري چگونه زیستن، یادگیري با هم زیستن، یادگیري چگونه انجام دادن و یادگیري چگونه آموختن - ملکی، . - 1393 طبق تعریف یونسکو یکی از مولفههاي چهارگانه آموزش"یادگیري با هم زیستن" است. تکیه بر تفاوتهاي فردي باعث جداسازي کودکان در آموزش و یادگیري میشود ولی با تاکید بر تکالیف آموزشی و انعطافپذیري آن دانشآموز با نیازهاي ویژه میتوانند در کنار همسالان عادي خود به تحصیل ادامه دهند. در رویکرد آموزش فراگیر سعی شده شرایط و تهسیلاتی براي ایجاد فرصتهاي برابر آموزشی و پرورشی و تقویت ارتباط اجتماعی مناسب دانشآموزان با همسالان عادي فراهم شود - استابس، . - 2008
یکی از مشکلات یادگیري، ناتوانی در نوشتن است که مشتمل است بر هجی کردن و خوانشپریشی که مجموعهاي از مشکلات در توانایی فرد براي انشاي متنهاي نوشتاري دیده میشود که به صورت اشتباههاي دستوري و نقطه گذاري در جمله، جملهبندي ضعیف، اشتباههاي متعدد املایی و دستخط بسیار بد مشخص میشود - نادري، . - 1374 از عوامل مهم در نارسا نویسی و دشواري در نوشتن، عدم توجه و دقت، ضعف مهارتهاي حرکتی، اختلال در ادراك بینایی حروف و کلمات، ضعف حافظه بینایی و شنوایی و دشواري در انتقال اطلاعات از یک کانال حسی به کانال دیگر و انتزاعی بودن مطالب شناخته شده است - احمدآیی، . - 1382 کودکان دیرآموز به دلیل اینکه توانایی آموختن مواد درسی را کندتر و با صرف وقت بیشتري در کلاسهاي معمولی دارند در مقایسه با سایر گروههاي عقبمانده ذهنی و بر اساس تعریف نوین عقبماندگی ذهنی شاید به آنها عقبمانده ذهنی نتوان گفت و در واقع بیشتر آنها نیاز ویژه به توجه خاص و شکیبایی مربیان دارند - افروز، . - 1381
هونجانی, اسماعیل و قدرت االله زارعان در سال - 1391 - در پژوهشی به بررسی اثربخشی مداخله دقت آموزي بر کاهش مشکلات دیکتهنویسی در دانشآموزان ناتوان یادگیري پرداختند. جامعه آماري این پژوهش کلیه دانش آموزان داراي اختلال دیکته نویسی بودند که در سال تحصیلی 89-90 در دو پایه سوم و چهارم مقطع ابتدائی شهر اصفهان مشغول به تحصیل بودند؛ نمونه مورد نظر در این پژوهش شصت نفر - سی نفر گروه آزمایش و سی نفر گروه کنترل - بود که به روش نمونه گیري تصادفی چند مرحله اي از بین دانشآموزان داراي اختلال دیکتهنویسی انتخاب و در دو گروه آزمایشی و کنترل قرار گرفتند.
گروه آزمایشی به صورت سه جلسه در هفته تحت مداخله دقت آموزي به شیوه گروهی قرار گرفتند و گروه گواه این مداخله دقت آموزي را دریافت نکرد. نتایج تحلیل کوواریانس حاکی از آن بود که مداخله دقتآموزي به صورت معنی داري میانگین نمرات دیکته گروه آزمایشی را نسبت به گروه کنترل در مرحله پس آزمون افزایش داد. همچنین تفاوت معنیداري بین میانگین نمرات پسران و دختران در آزمون دیکته نویسی مشاهده گردید. نتایج این پژوهش نشان داد که مداخله دقت آموزي می تواند به عنوان یک روش مداخله اي مفید، براي دانش آموزان داراي اختلال دیکته نویسی بکار رود.
محمدیان آکردي, ابراهیم؛ فهیمه اکبري؛ هدي بابایی کفاکی و منانه معافی در سال 1394، به بررسی مشکلات تحصیلی و رفتاري دانشآموزان دیرآموز دبستانی شهرساري در سال تحصیلی 93-92 پرداختند. به همین منظور به روش نمونه گیري در دسترس، 97 نفر از دانش آموزان دیرآموز شهرستان ساري انتخاب شد. روش پژوهش توصیفی بود. براي گردآوري اطلاعات از پرسشنامه هاي رفتاري آخنباخ و پرسشنامه محقق ساخته مشکلات رفتاري استفاده شده است و داده هاي به دست آمده با استفاده از نرم افزار SPSS و با روش آمار توصیفی و استنباطی تجزیه و تحلیل شد. نتایج به دست آمده نشان دهنده این امر است که دانش آموزان دیرآموز در درك مفاهیم و یادگیري مطالب کندتر از سطح کلاس عمل می کنند.
از آنجا که در این پایه دغدغه اصلی معلم و اولیا دانشآموزان درس دیکته است که در آن دانشآموزان مشکلی نداشته باشند و به بهترین نحو عمل کنند با این وجود آنها در این درس مشکل اساسی دارند که معلم و والدین براي رفع آن اقداماتی انجام میدهند که بعضی راهکارها مفید و بعضی بیفایده است. براي انتخاب بهترین راهحل بایستی ابتدا مشکل در آن دانشآموز به درستی تشخیص داده شود و بستري که در آن مشکل وجود دارد را شناسایی و ریشهیابی کرد تا با توجه به علت آن راهحل مناسبی براي آن برگزیده شود. لذا یک مشکل خاص براي هر دانشآموزي میتواند راهحل متفاوتی براي او داشته باشد.
در این پژوهش روي یکی از دانشآموزان به نام علی که یک برادر دو قلو به نام مهدي در همین کلاس دارد و هر دو مرزي هستند کار کردم و از آنجا که درس علی به نسبت مهدي ضعیفتر است تصمیم گرفتم این پژوهش را روي علی انجام دهم. علی در درس دیکته بسیار ضعیف عمل میکرد البته این دانشآموز در سایر دروس نیز عملکرد ضعیفی داشت. لذا بر آن شدم تا در جهت رفع این مشکل او در درس دیکته اقدامی انجام دهم تا در سایر دروس هم بتواند کمکم پیشرفتی پیدا کند زیرا لازمه یادگیري همه دروس توانمندي در خواندن و نوشتن است. یعنی تا دانشآموز خواندن و نوشتن را یاد نگیرد در دروس ریاضی که نیاز به خواندن مسئله دارد تا بتواند آن را حل کند و نیز درس علوم که بایستی توانمندي خواندن متن کتاب را داشته باشند تا بتوانند موضوع و مطلب را بفهمد با مشکل مواجه خواهد شد.
از سوي دیگر از آنجا که هر معلمی باید نسبت به دانشآموزان و نقش خود در پیشرفت و موفقیت آنها احساس مسئولیت کند و تمام تلاش خود را براي دانشآموزان در جهت عدم تجربه حس شکست و نیز ایجاد نگرش مثبت نسبت به درس و مدرسه انجام دهد لذا با توجه به ضرورت و اهمیت این مسئله به بررسی موضوع دیکته در این اقدام پژوهی خود پرداخته شد.
