بخشی از مقاله
نماتد ساقه و پیاز
مدیریت مبارزه با نماتد ها
مبارزه علیه نماتدچندان آسان نیست زیرا در داخل خاک یا نسوج گیاهی که کمتر نفوذپذیر است زندگی می کنند و دسترسی به آنها آسان نیست.
● روشهای مبارزه:
الف) مبارزه زراعی: یکی از روشهای گیاهی متناوب است. یعنی باید دقت شود که گیاه میزبان به صورت مداوم کشت نشود. مبارزه بر علیه علفهای هرز میزبان نماتدها، استفاده از اقدام مقاوم نیز مؤثراست.
▪ رعایت نکات زیر نیز می تواند مفید باشد:
۱) پرهیز از استفاده از بذر، غده یا پیاز آلوده.
۲) جلوگیری از حمل و نقل خاک و اندامهای گیاهی آلوده (قرنطینه) از نقاط آلوده به سالم.
۳) درصورت امکان سوزان یا کپوست کردن بقایای گیاهای آلوده (کپوست زمانی مؤثر است که حرارت از �۷۳۰;c۴۵ –۶۰ درجه بالاتر رود).
ب) مبارزه بیولوژیکی :کشت گیاهان از جنس Togeten که ترشحات ریشه آنها سمی است. برعلیه Pretjlenchui وTylenehorhynchun روی گیاهان خانواده زارسه مفید بوده.
نماتدها هم مانند حشرات دارای دشمنان طبعیی هستند که شامل پروتوزورترها ، قارچها ، نماتدهای شکارچی، کنه ها و غیره می شود. هرچند استفاده از این موجودات آسان نیست لیکن افزایش هموس خاک باعث افزایش جمعیت آنها مخصوص پروتوزوئرها می شود و یک تعادل نسبی در خاک به وجود می آید.
ج) مبارزه فیزیکی: نماتدها نسبت به حرارت بالا خاص هستند. لذا از حرارت می توان برای ضد عفونی خاک گلخانه ها ،غده ها و پیازهای آلوده و غیره استفاده کرد.
د) مبارزه شیمیایی: درمحصولات گرانقیمت و بخصوص در شرایطی که تناوب مناسب نیست روش مؤثری است که باعث حذف یا کاهش جمعیت نماتدها می شود.در پاره ای از مورد دیده شده که باعث افزایش باکتری های تثبیت کننده است و افزایش رشد گیاه می شود.البته این روش گران است و استفاده متوالی ازآن ممکن است باعث ایجاد آلودگی خاک و بهم خوردن تعادل بیولوژیکی آن شود.
● ترکیبات نماتدکش:
این ترکیبات نماتد را حذف نمی کنند بلکه جمعیت را تا زیر سطح زبان اقتصادی پائین می آورند. اغلب نماتدکشها قبل از کاشت مصرقمی شوند. بعضی از ترکیبات جدی را می توان پس از کاشت و روی گیاه مصرف نمود، البته تعداد آنها کم است.
این ترکیبات ممکن است به صورت گاز، مایع یا جامد مصرف شوند.کارآیی مواد گازی یا مایعی که به صورت گاز در می آیند بهتر است و تعداد بیشتری از نماتدها را از بین می برد. زیرا این ترکیبات بهتربه درون ذرات خاک نفوذ می کنند. ترکیبات جامدباید با آب مخلوط شوند یا با خاک مخلوط شده وسپس مزرعه آبیاری شود. بعضی از این ترکیبات نیز به صورت گرانول هستندکه پس از آبیاری (مصرف)به صورت گاز در می آیند. این ترکیبات را می توان همراه با کود و یا مستقل در سطح مزرعه پاشیده و سپس با خاک مخلوط نمود.
ترکیبات مایع نیز به کمک سمپاش در خاک پاشیده می شود. خاک درون مزرعه پاشیده می شود.خاک مزرعه باید کاملاً نرم باشد تا نماتدکش به صورت یکنواخت و کامل با خاک مخلوط شود. در هنگام سمپاشی باید خاک از وضعیت مناسب برخوردارباشد. حرارت نیز از دیگر عوامل مؤثر است. بخصوص در مورد فومیگانت ها حرارت نباید از ۱۰ درجه کمتر باشد. حرارت مناسب ۱۵ تا ۲۰درجه سانتی گراد است(در عمق ۲۰ سانتی متری). پس از سم پاشی مزرعه آبیاری می شود ویا غلطک زده می شودیاهردومورد بهتر است که سطح مزرعه با پلاستیک پوشانده شود.اغلب نماتدکش ها برای انسان سمی هستندوباید با دقت مصرف شود.
نماتد ساقه و پياز stem and bulb nematode
نماتد ساقه و پياز Ditylenchus dipsaci(Kuehn) Filip گسترش جهاني دارد. بيشتر در مناطق معتدل شيوع دارد و خسارت مي‌زند. بيماري اولين بار در هلند درسال1883 ودر ايالات متحده درسال 1931 گزارش شده است.
در ايران نماتد Ditylenchus dipsaci در روي يونجه گزارش شده است. علاوه براين نماتد به 400 گونه گياه حمله مي‌كند. اما نژاد خاصي از نماتد به پياز حمله مي‌كند. سبزيهائي از قبيل،سير، لوبيا، باقلا، كلم، هويج، كرفس، مارچوبه، جعفري، نخود، سيب‌زميني و كدو مورد حمله نماتد Ditylenchus dipsaci قرار مي‌گيرد.
مرفولوژي و بيولوژي
عامل بيماري نماتد Ditylenchus dipsaci(Kuehn) Filip مي‌باشد كه طول آن3/1-1 ميليمتراست وحدود30 ميكرومترقطر دارد. روي بدن استوانه‌اي آن خطوط اريب ديده مي‌شود. دم نماتد نر و ماده تيز است هر نماتد ماده 200تا500 تخم مي‌گذارد. اولين پوست‌اندازي در تخم انجام مي‌شود. پوره مرحله دوم از تخم خارج شده، به سرعت پوست دوم و سوم را نيز انداخته و پوره قبل از بلوغ يا عفونت‌زا را توليد مي‌كند.اين پوره مي‌تواند شرايط يخبندان و خشكي شديد را تحمل كرده و در داخل بافتهاي گياهي مثل ساقه‌ها، برگها، پيازها، بذرها يا درداخل خاك به سر مي‌برد.هنگامي كه قسمتهاي هوايي گياه ميزبان با غشائي از آب پوشيده مي‌شود،نماتدها به طرف بالا حركت كرده و خود را به سر شاخه‌ها و برگهاي جديد و جوان مي‌رسانند و سپس از طريق روزنه‌ها،
شكافها يا مستقيما به داخل پايه ساقه‌ها يا محور برگ رخنه مي‌كند. بعد از ورود به گياه ميزبان پوست چهارم را انداخته ،تبديل به نر يا ماده مي‌شود. چرخه كامل زندگي حدود19تا25 روز طول مي‌كشد. توليدمثل فقط مواقعي كه هوا سرد است متوقف يا كند مي‌شود. وقتيكه پيازها شديدا آلوده شدند ،مي‌پوسند، پوره‌هاي قبل از بلوغ ازآنها خارج شده و گاهي اوقات دراطراف ساقه زيرزميني پيازهاي خشك شده به صورت توده سفيد خاكستري پنبه‌اي كه پشم نماتد خوانده مي‌شود اجتماع كرده وبراي سالهاي سال در همين جا مي‌تواند زنده بمانند.
وقتي كه نماتدها به بذر در حال جوانه زدن يا گياهچه جوان حمله مي‌كنند، از نزديكي كلاهك ريشه هيپوكوتيل يا از نقاطي كه هنوز داخل بذر است وارد مي‌شوند. نماتدها بيشتر روي سلولهاي پارانشيمي پوست تغذيه مي‌كنند. در همين حال سلولهاي اطراف نماتدها شروع به تقسيم شدن و بزرگ شدن مي‌كنند. نتيجتا برجستگيهايي روي گياه بوجود مي‌آيد. گياهچه‌ها بسته به اندازه و تراكم اين برجستگيها ممكن است ناقص‌العضوشده پيچيده شوند،انحنا حاصل كنند ويا بصورت ديگري تغيير شكل دهند. شكاف برداشتن اپيدرم اغلب راه ورود براي مهاجمين ثانوي از قبيل باكتريها و قارچها باز مي‌كند. بعد از رخنه نماتد سلولها بزرگ مي‌گردند، كلروپلاستها ناپديد، فضاها بين سلولي داخل بافت پارانشيم افزايش مي‌يابند. اين اثرات اغلب قبل از تماس نماتد باسلولها ايجا مي‌شود. واين دال براين است كه تراوشات بزاقي قبل از پيشرفت نماتد منتشر مي‌گردند.
