بخشی از مقاله
پوشاك
مقدمه:
پوشاك بارزترين سمبول فرهنگي، مهمترين و مشخص ترين مظهر قومي و سريع الانتقال نشانه فرهنگي است كه به سرعت تحت تاثير پديده هاي فرهنگ پذيري در بين جوامع گوناگون انساني قرار مي گيرد، حتي عده اي را عقيده بر آن است كه استيلاي فرهنگي و سلطه پذيري در وهله اول از طريق انتقال پوشاك صورت مي گيرد و حتي مي توان با تغيير پوشاك يك جامعه، نوع معيشت و شيوه توليد آنها را نيز دچار دگرگوني نمود و تحولاتي در ساختار زندگي اجتماعي آن جامعه ايجاد كرد ( مثل تغيير پوشاك تحميلي توسط رضاخان در ايران و كمال آتاتورك در تركيه ).
گروههاي مختلف انساني كه در مناطق مختلف ايران زندگي مي كنند و هر كدام داراي ويژگي هاي قومي برجسته اي هستند و تحت عوامل گوناگون از جمله اكولوژيكي منطقه قرار دارند تن پوش ويژه اي به تن دارند كه در همان نگاه نخست قوميت، حوزه زندگي، زبان و ساير مشخصات فرهنگي و حتي مذهب و اشتغالات اصلي زندگي آنان را در ذهن بيننده تداعي مي كند. شناخته شده ترين اين اقوام عبارتنداز آذربايجاني، بلوچي، بختياري، تركمن ها، قراق ها، خراساني ها، قشقائي ها، كردها، گيلاي ها، لرها، مازندراني ها و جنوبي ها.
ضمناً همانطور كه گفته شد پوشاك در هر منطقه اي زمينه بسيار مناسبي جهت تاثير و تاثر فرهنگي به حساب مي آيد. مثلا پوشاك زنان جنوب ايران كه به پوشاك « بندري معروف است » متاثر از پوشش ساكنان كشورهاي همجوار و شيخ نشين هاي حاشيه خليج فارس مي باشد، زيرا مردم ناحيه جنوب ايران از دير باز تا كنون ارتباطات دريايي با مردم كشورهاي همجوار داشته و يا دريانورداني از ملل مختلف بدلايل گوناگون در اين ناحيه مستقر بوده اند،
لذا پوشاك زنن و منطقه تا حد زيادي متاثر از نشانه هاي فرهنگي اقوام و ملل همجوار است، حتي نشانه هايي از پوشاك زنان هند و پاكستان را نيز در لباس زنان اين منطقه مي توان مشاهده كرد و بازمانده نشانه اي از ابتكار زنان پرتغالي را براي ممانعت از سوخت صورت و نوك بيني در اثر تابش شديد نور آفتاب در پوشش زنان بندري مي توان ملاحظه كرد. ب
نابراين پوشاك يكي از نشانه هاي بارز فرهنگي است كه همواره در معرض تغيير و تحولات قرار دارد. در شكل گيري و تركيب پوشاك محلي هر قومي عوامل عمده زير دخالت دارند:
1- مذهب
2- شرايط و عوامل طبيعي
3- نوع معيشت مسلط و فعاليت هاي جنبي توليد
4- منزلت اجتماعي
1- پوشاك بختياري
ايل بختياري در ناحيه اي بين اصفهان، خوزشتان، لرستان و فارس زندگي مي كند. بختياري ها كوچ نشينند و به دامپروري مشغولند. آنان علاوه بر دامپروري مشغولند. آنان علاوه بر دامپروري به كشاورزي نيز مي پردازند.
پوشاك بانوان بختياري عبارت است از يك كلاهك، يك عرق چين، روسري ئي به نام مينا، پيراهني بلند و شليته ي بلند و چين دار كه به آن « تنبان » مي گويند. آنان روي لباسهاي خود « يل » مي پوشند كه نوعي قبا است. زنان بختياري چادري توري بر سر و گيوه به پا مي كنند.
2- پوشاك قشقايي
قشقايي ها از ايلات ساكن منطقه فارس هستند. قشقايي ها كوچ نشينند. مردانشان به دامپروري و پرورش اسب و زنانشان به قاليبافي اشتغال دارند.
پوشاك بانوان قشقايي عبارت است از كلاهكي شبيه به كلاهك بانوان بختياري، يك روسري پارچه اي سه گوش و بزرگ توري به رنگهاي سفيد، زرد، يا كرم كه قسمت جلوي آن را به شكل نيم دايره در مي آورند، دستمالي به نام كلاغي كه آن را دور سر و پيشاني مي پيچند و با آن روسري را محكم مي كنند
، پيراهني بلند كه در دو طرف چاك دارد، « ارخالق » قشقايي كه نوعي قباست و از پارچه هاي مخمل يا زري دوخته مي شود و لبة آن نواردوزي مي گردد، شليته هايي پرچين و گلدار كه به آنها تنبان مي گويند و چند تا از آنها را روي هم مي پوشند. تنبان رويي توري است و در حاشية آن نوار مشكي پرچيني دوخته مي شود. زنان قشقايي گيوه به پا مي كنند.
3- پوشاك بندري
به ساحل نشينان جنوب ايران بندري مي گويند. مردم كناره ساحلي درياي عمان و خليج فارس اغلب به ماهي گيري اشتغالدارند. بعضي از آنان نيز كشاورزي مي كنند. به كشت غلات و حبوبات و نيز خرما و مركبات مي پردازند. پوشاك بندري ها به دليل هواي گرم و مرطوب سواحل درياي عمان و خليج فارس سبك و نازك و گشاد است.
پوشاك بانوان بندري عبارت است از يك كلاه سه گوش آستردار، يك روسري توري به رنگهاي مشكي و بنفش كه بعضي از آنان ساده و بعضي ديگرشان زردوزي شده است، يك پيراهن نازك و گشاد كه اغلب از پارچه مشكي و بنفش تيره تهيه مي شود. يك شلوار كه از دم پا تا زير زانوي آن تنگ است و از پارچه ساتن يا اطلس دوخته مي شود و ميان ساق آن از پارچه چيت است. كفش زنان بندري معمولاً روباز است. آنان از چادر و نقاب نيز استفاده مي كنند.
4- پوشاك بلوچي
بلوچ ها از ديرباز در شرق ايران، در جوار كشور پاكستان، سكونت داشته اند. آنان كشاورزي و دامداري مي كنند و اكثراً چادرنشين اند. عده اي از ايشان نيز كه در كنارة درياي عمان سكونت دارند به ماهيگيري مي پردازند.
پوشاك بانوان بلوچي عبارت است از سربندي از پارچه معمولي يا مخمل، پيراهني كه اغلب از پارچه تيره تهيه مي شود و جلوي سينه و جلوي دامن و سردست آن سوزن دوزي مي گردد. شلواري كه دمپاي آن تنگ مي باشد و معمولاً حاشيه آن سوزن دوزي و نوار دوزي شده است. قباي سوزن دوزي شده ( در قديم اين قبا را با دقت و حوصلة زيادي سوزن دوزي مي كردند ولي امروزه از مقدار سوزن دوزي آن كاسته شده است. ) چادري كه معمولاً از تور مشكي تهيه مي شود، نوعي كفش محلي.
