دانلود مقاله کارگاه مطالعات شهری دانشگاه فردوسی

بخشی از مقاله

کارگاه مطالعات شهری . دانشگاه فردوسی
معرفی درس و چگونگی کار، درس کارگاه مطالعات شهری همان طور که از نام آن معلوم است بررسی و مطالعه روی شهر است. که به دلیل پیچیدگی و گستردگی کار انتخاب به صورت شهرها کوچک و زیر 30000 نفر صورت گرفت. شهری که مورد انتخاب ما یعنی گروه 6 قرار گرفت،شهر قدمگاه بود که حدود 8000 نفر جمعیت را در خود جای داده و روستاهایی هم جزوء حوزه نفوذ خود قرار داده است.

در طول ترم کلاً کار بر روی شهر قدمگاه و روستاهای تحت حوزه نفوذ بوده است، که باکمک طرح هادی شهر که توسط مهندسین مشاور تهیه می شود. تهیه نقشه های مختلف از فرمانداری، شهرداری و... صورت گرفته است.
نقشه هایی مثل نقشه جمعیت، خدمات ، توپوگرافی،زلزله،منابع و.... که در ابتدای کار بر روی کاغذهای پوستی ایجاد شدند و در آخر به صورت نقشه های کامپیوتری (Autocad) جمع آوری و آرشیو شدند. البته کار فقط جمع آوری داده ها و اطلاعات موجود نبود و بسیاری از نقشه ها بصورت پیشنهادی و با توجه به پتانسیل آن روستا یا دهستان جمع -آوری شده اند در طول کار اطلاعاتی هم توسط نرم افزارهای excelجمع آور شدند و اطلاعات نظیر جمعیتوخدمات چه موجود و چه پیشنهادی در این برنامه ها ثبت شدند. نقشه -هایی که در پایان باید ارائه شوند نقشه های تقسیمات کشوری که از بزرگترین جزء یعنی کشور گرفته تا کوچکترین جزء خدمات روستا باید مشخص شوند. نقشه هایی چون خدمات، کمبود خدمات، راه ها، جمعیت که بصورت های مختلف و بیان تصویری مختلف می توانند ارائه شوند.

با توجه به بررسی های لازم بر روی روستاها و دهستانهاوخدمات موجود آنها و منابع و کلیه شرایط دیگر یک سری نقشه های پیشنهادی می توان ارائه داد که حاصل کار و مطالعات صورت گرفته روی آنها می باشد. کلکسیون ارائه شده در آخر باید به صورت لوح فشرده باید که کلیه نقشه ها و برنامه ای excel را در خود بگنجانده است که البته نقشه هایی هم به صورت پلات زندگی ارائه خواهد شد.

تقسیمات سیاسی
با توجه به عکس های تهیه شده ملاحظه می شود که منطقه مورد مطالعه گروه در چه موقعیتی در کشور قرار دارد.، وهمچنین با مطالعه نقشه های کشوری می توان موقعیت شهر قدمگاه و حوزه نفوذ ش را در استان و شهرستان و بخشی که در آن قرار دارد بررسی کرد.

آشنایی اجمالی با منطقه زبرخان

موقعیت جغرافیایی بخش زبرخان
بخش زبرخان بين 25 درجه و 52 دقيقه شمالي و نيز 58 درجه و 52 دقيقه تا 59 درجه و 18 دقيقه طول شرقي قرار دارد. اين بخش یکی از بخشهای ششگانه شهرستان نیشابور می باشد که در دامنه جنوبی رشته کوههای بینالود واقع شده است ، این بخش از شمال به بخش طرقبه مشهد ، از شرق به بخش احمدآباد مشهد و از جنوب به بخش کدکن تربت حیدریه و از غرب به بخشهای مرکزی و میان جلگه نیشابور محدود می شود.

این بخش با وسعتی حدود 1102 کیلومتر مربع و با مرکزیت شهر قدمگاه حدود 9 درصد از مساحت شهرستان نیشابور را به خود اختصاص داده است. قرار گرفتن این بخش در دشت حاصلخیز پایکوهی بینالود و نزدیکی به دومین شهر پرجمعیت کشور یعنی مشهد مقدس و عبور راه مواصلاتی و راه آهن سراسری تهران - مشهد از داخل این منطقه ، موقعیت جغرافیایی و استراتژیکی ممتازی را برای این بخش بوجود آورده است که از این نظر می توان دورنمای توسعه آن را روشن دید.

بررسي و شناخت شهرقدمگاه
شناخت تاريخچه شهر، نام و سابقه تاريخ شهر و منشاء پيدايش و روند گسترش شهر تاكنون
به لحاظ تاريخي قدمگاه از سابقه بسيار طولاني برخوردار است. دوراني با نام شاهپور كري، زماني با نام قدمگاه حضرت علي(ع) و نيز از زماني كه حضرت امام رضا(ع) در سال 200 هجري از مدينه عازم مرو بوده‌اند و در اين مكان توقف نموده‌اند، به اين نام شهرت يافته و زبانزد مردم شده است. در قسمت شمال شرق باغ قدمگا تپه‌اي وجود دارد كه به ده سرخ معروف مي‌باشد كه در دامنه اين تپه خانه‌هاي روستائيان ساخته شده است. احياء عمارت قدمگاه را نيز در نيشابور واقع از غايت شهرت محتاج بيان نيست. بناهاي ارزشمند تاريخي كه در قدمگاه وجود دارند عبارتند از: بقعه قدمگاه، باغ قدمگاه، گرمابه قدمگاه، كاروانسراي قديم قدمگاه، كاروانسراي جديد، آب انبار و... كه وجود اين بناها مؤيد ارزش تاريخي قدمگاه مي‌باشد.

شهر قدمگاه در دو دهه اخیر مورد اقبال و توجه سیاست گذاران و برنامه ریزان توسعه صنعتی استان خراسان قرار گرفت و با احداث و توسعه شهرک صنعتی شهرستان نیشابور در این منطقه و تعداد زیادی از صنایع پراکنده ، بخش زبرخان چهره صنعتی به خود گرفته است.. بر طبق آمار اداره کل صنایع استان خراسان در سال 1378 حدود 54 واحد فعال صنعتی در زمینه صنایع غذایی و نساجی کاغذ ، چوب و چرم و لوازم خانگی و ... در این منطقه وجود دارد که حدود 2/2 درصد از کل صنایع و 3/2 درصد اشتغال استان را به خود اختصاص داده در حالیکه کمتر از 1% جمعیت استان را در خود جای داده و نسبت اشتغال به جمعیت در این منطقه نسبت به استان خراسان و شهرستان نیشابور به بیش از دو برابر می رسد که این امر نشانگر توسعه در بخش زبرخان می باشد.

برخی از خصوصیات شهر قدمگاه
تاثیر بقعه رضوی و قدمگاه امام رضا و حضور و آمد و رفت زوار این قسمت را به یگ گره ترافیکی نسبتا شلوغ تبدیل کرده و اغلب در حاشیه خیابان اصلی که در جهت شرقی – غربی است شکل گرفته و این خیابان را به راسته تجاری شهر تبدیل کرده است. این خیابان بر شبکه اصلی شهر نقش جمع و پخش کننده نیز دارد.
شهر قدمگاه مانند بسیاری از شهرهای دیگر ایران فاقد سیستم شبکه فاضلاب شهری می‌باشد و در حال حاضر در کلیه مراکز خدماتی و واحدهای مسکونی چاههای جذبی حفر شده و از طریق آن فاضلاب دفع می‌شود. به علت شیب عمومی شهر که در جهت شمال به جنوب می‌باشد، آبهای سطحی در این جهت جریان یافته و به زمین‌های پایین دست جاده قدیم مشهد – نیشابور راه می‌یابند.

شهر قدمگاه دارای شبکه برق رسانی می‌باشد و کلیه روستاهای اطراف آن نیز تحت پوشش شبکه برقرسانی قرار دارند. شهر دارای مرکز مخابرات خودکار بوده و امکان برقراری ارتباط بین مشترکین داخل شهر و همچنین مشترکین دیگر شهرهای ایران و جهان را فراهم می‌آورد. در حال حاضر شهر قدمگاه فاقد سیستم گازرسانی است.

بررسی محوطه‌های تاریخی شهر
مهمترین و معروفترین بنای تاریخی شهر قدمگاه، بقعه قدمگاه می‌باشد که فضای پیرامون آن به ابعاد 120 در 100 متر می‌باشد. کاروانسرای قدیم قدمگاه و آب انبار آن نیز از بناهای تاریخی شهر است و این مکانها همه تحت نظارت سازمان میراث فرهنگی می‌باشند.
از محوطه‌های تاریخی قدمگاه، باغ قدمگاه که بقعه درآن واقع شده است و همچنین زمینی که حمام قدیمی قدمگاه در آن قرار دارد و نیز از جاده ای که از محل بقعه آغاز شده و تا کنار جاده جدید مشهد – نیشابور امتداد دارد، باید نام برد. باغ قدمگاه به عنوان یک محوطه تاریخی دارای یک هکتار مساحت و امتدادی که از بقعه تا جاده جدید مشهد – نیشابور کشیده شده است، با عرض 30 متر و طول تقریبا 1200 متر به عنوان محوطه تاریخی به حساب می‌آید.
آشنایی با روستاهای حوزه نفوذ قدمگاه

پوست فروشان
پوست فروشان جزو روستاهایی است که در آن خدمات نسبتا خوبی موجود است و در حد مطلوب از نظر جغرافیایی این روستا نزدیک به ارتفاعات و دامنه کوه بینالود واقع شده است. و جمعیت آن هم با توجه به وجود خدمات مورد نیاز قابل توجه است.
حاجی آباد:
از نظر جغرافیایی حاجی آباد در دشت در جنوب منطقه حوزه نفوذ قرار داده و جمعیت آن جزو جمعیت های بالای حوزه نفوذ به شمار می رود چون این روستا در امتداد (حاشیه) جاده اصلی مشهد- نیشابور قرار گرفته است از نظر منابع آبی هم غنی است و دارای 7 چاه عمیق و 2 قنات می باشد.
دولت آباد:
این روستا در جنوب منطقه حوزه نفوذ قرار دارد و از همه نظر چه جمعیت و چه خدمات در یک سطح معمولی قرار دارد و از نظر منابع هم دارای 1 چاه عمیق 1 قنات است و در کل پیشرفت جمعیتی چندانی نمی توان برای آن پیش بینی کرد.

روستای سرتلخ
این روستا از نظر جغرافیایی در یک موقعیت طبیعی و استقرار کوهستانی می‌باشد که راه استفاده شده و راه اصلی آن به شهر به صورت آسفالت و شوسه می‌باشد. از نظر داشتن منابع این روستا دارای قنات و رودخانه می‌باشد که جزء منابع آبی محسوب می‌شوند. و از نظر جمعیتی هم با توجه به امکانات و نوع خدمات آن دارای جمعیت محدود حدود 361 نفر است که پیش بینی جمعیتی هم برای آن چشم گیر نیست.

روستای کاریزنو
موقعیت طبیعی و استقرار این روستا جلگه ای است ک هدارای آب و هوای بسیار مطلوبی است و فاصله این روستا تا مرکز شهرستان حدود 30 کیلومتر است که هم به صورت آسفالت و هم به صورت راه شوسه می‌باشد. با توجه به موقعیت آب و هوایی این روستا، زراعت و باغداری در سطح بالاتری نسبت به دیگر روستاها قرار دارد و از نظر منابع آبی هم دارای قنات و هم چاه عمیق است. از نظر جمعیت هم دارای رتبه خوبی است و در حدود 1135 نفر جمعیت دارد که می‌توان پیش بینی جمعیتی مطلوبی هم برآورد کرد.
اسد آباد

این روستا در نزدیکی قدمگاه و تقریبا در داخل آن است و بیشتر از خدمات و امکانات خود قدمگاه استفاده می‌کند. و البته اسدآباد دارای مرکز خدمات کشاورزی است که این مرکز فقط در اسدآباد وجود دارد و روستاهای دیگر فاقد چنین مرکزی هستند. در ضمن در 7 روستای محدوده حوزه نفوذ فقط اسدآباد است که شعبه نفت ندارد.

نقش غالب اقتصادی شهر در وضع موجود
اقتصاد شهر قدمگاه به دلیل ماهیت روستا شهری متکی بر کشاورزی، و اطراف این شهر را باغات و زمین‌های کشاورزی مربوط به ساکنان این شهر احاطه کرده است. اما طی چند سال گذشته به دلیل تاسیس شهرداری اقتصاد این شهر در بخش خدمات تجاری رشد فزاینده ای داشته است. به طوری که در سال 1379 از کل جمعیت 2721 نفری این شهر حدودا 664 شاغل می‌باشند که 343 نفر در بخش خدمات مشغول فعالیت می‌باشند. یعنی در حدود 7/51 درصد شاغلین. از طرفی بسیاری از شاغلین به طور همزمان در بخش‌های مختلف اقتصادی مشغول به فعالیت می‌باشند. پس بدون شک نقش و عملکرد اصلی شهر در وضع موجود کشاورزی می‌باشد، چرا که بخش خدمات در کنار بخش کشاورزی شکل گرفته و جایگزین آن نشده است.

جمعیت و مساکن
بخش زبرخان دارای سه شهر به نامهای قدمگاه ، درود و خروین می باشد و همچنین دارای سه دهستان به نام دهستان اردوغش ، اسحاق آباد و زبرخان که در مجموع شامل 109 آبادی دارای سکنه می باشد. جمعیت این بخش مطابق سرشماری سال 1381 هجری شمسی 59945 نفر می باشد که 20518 نفر در مناطق شهری و 39427 نفر در مناطق شهری ساکن می باشد. و از این تعداد 30108 نفر را مردان و 29137 نفر را زنان تشکیل می دهند.

تراکم جمعیت در این بخش 8/55 نفر در کیلومتر مربع می باشد که در مقایسه با بخشهای دیگر شهرستان نیشابور ، متراکم ترین بخش به شمار می رود.که این امر بیانگر شرایط مساعد محیط طبیعی و آب و هوایی و برخورداری از منابع آب سطحی و زیرزمینی کافی و همچنین سهولت ارتباطات جاده ای و توسعه صنایع کارخانه ای می باشد. از نقطه نظر سکونتگاهی و موقعیت مکانی حدود 23% روستاهای این بخش در مناطق کوهستانی 33% در اطراف جاده مواصلاتی مشهد – نیشابور و 46% در داخل دشت متمرکز شده اند. بر اساس سرشماری سال 1375 از کل جمعیت بخش حدود 75% باسواد بوده اند که این نسبت برای مردان 79/1 درصد و برای زنان 69/3 درصد بوده است و از نظر درصد جمعیت باسواد در شهرستان نیشابور از وضعیت مطلوبی برخوردار می باشد.که عواملی از قبیل برخورداری اکثر روستاهای این منطقه از مراکز آموزشی مناسب ، سهولت دسترسی ارتباطی و جاده ای در این زمینه تاثیر داشته است و بالا بودن درصد با سوادان زن در این بخش نشانگر غنای فرهنگی و اهمیت سواد برای زنان در این بخش بوده است. منطقه زبرخان از نادر مناطقی است که 3 شهر را در خود جای داده است که هرکدام از این
شهردارای ویژگی ها و بتانسیل خاص خود می باشد.
توضیحات در مورد جمعیت
نرخ رشد طبیعی در مجموع روستاها در حدود 8/1 درصد می‌باشد. همچنین متوسط نرخ رشد سی ساله جمعیت این روستاها حدود 63/2 درصد می‌باشد. از طرفی وجود بقعه باعث رونق بخشی خدمات تجاری در شهر قدمگاه گردیده و در کنار امکانات اداری و خدماتی دیگر باعث بالا رفتن قیمت زمین در این شهر گردیده است و پیش بینی می‌شود به طور فزاینده ای این رشد ادامه داشته باشد. بنابراین با افزایش مهاجرت به شهر قدمگاه مواجه خواهیم شد. از طرفی دورترین روستای حوزه نفوذ حداکثر 5 کیلومتر تا این شهر فاصله دارد و استفاده از خدمات این شهر برای آنها مشکل نبوده و هزینه زیادی ندارد. وجود امکانات موجود در روستاها و برنامه‌های عمرانی پیش بینی شده از طرف ادارات و پیشنهادات برای حوزه نفوذ در حفظ جمعیت روستاها تاثیر به سزایی خواهد داشت. با توجه به عوامل بالا از برآیند آنها نرخ رشد 2 درصد برای مجموع روستاهای حوزه نفوذ قدمگاه پیشنهاد می‌گردد. این نرخ رشد تقریبا برابر با رشد طبیعی جمعیت می‌باشد

بررسي و شناخت حوزه نفوذ مستقيم شهر
تعيين حوزه نفوذ شهر و نحوه توزيع جمعيت در منطقه حوزه نفوذي و تعيين آبادي‌هاي كه وابستگي درجه يك دارند.
بررسي و شناخت حوزه نفوذ شهرها يكي از مسائلي است كه نقش تعيين كننده در طرحها دارد. جمعيتي كه براي دريافت خدمات و يا انجام برخي از امور روزانه به شهر يا روستا مراجعه مي‌كنند و بعد براي استراحت به روستا و يا شهر مبداء خود برمي‌گردند در طول روز نياز خدماتي خود را از شهر و يا روستاي مقصد تهيه نموده و بعد به عنوان سربار جمعيتي براي آن تلقي شده و نياز به برنامه‌ريزي دقيقي براي اينگونه مراجعات مي‌باشد تا خللي در خدمات‌رساني به شهروندان آن محل ايجاد نشود. از طرف ديگر تقسيمات سياسي و ضوابط اداري بدين گونه است كه جمعيت شهرستان براي دريافت خدمات اداري و انتظامي خود به مركز شهرستان مي‌روند و اين مطلب با الگوي جاده‌هاي ارتباطي كه عمدتاً به مركز شهرستان منتهي مي‌شود و همچنين سرويسهاي رفت و آمد وسائط نقليه تشديد مي‌شود. در برنامه‌ريزي شهري و بررسي حوزه نفوذ شهرها خدماتي كه مردم به صورت روزمره نياز داشته و ممكن است هر روز براي دريافت آن نوع خدمات به يك مركز مراجعه نمايند مد نظر قرار گرفته و به عنوان حوزه نفوذ مستقيم انتخاب مي‌شود. در حالي كه ملاحظه مي‌شود

حوزه نفوذ خصوصاً مراكز شهرستان با توجه به تقسيمات سياسي شامل كليه نقاط شهري و روستايي آن شهرستان مي‌باشد. شهر قدمگاه يكي از نقاط شهري كوچك در داخل شهرستان تحت نفوذ شهر نيشابور است و شهر قدمگاه مركز بخش زبرخان است. در تقسيمات سياسي كشوري گروهي از خدمات برتر و متناسب با مركزيت بخش در اين شهر ارائه مي‌گردد. بنابراين بخش عمده خدمات مورد نياز جمعيت روستايي و بعضاً شهري بخش زبرخان در اين شهر تأمين مي‌گردد. روستاهايي كه خدمات روزمره قدمگاه را تهيه مي‌كنند در حوزه نفوذ مستقيم آن قرار دارند كه شامل روستاهاي پوست فروشان، دولت‌آباد، حاجي‌آباد، سرتلخ، سخدر و كاريزنو مي‌باشند. جمعيت اين روستاها و حتي شهر قدمگاه براي دريافت خدمات برتر به مركز نيشابور مراجعه مي‌نمايند.

خصوصيات كلي جغرافيايي و اقليمي و اقتصادي منطقه:
شهرستان نيشابور در مركز منطقه خراسان شمالي واقع شده اين شهرستان از سمت شرق با شهرستان مشهد، از سمت شمال با شهرستانهاي چناران و قوچان، از سمت غرب با شهرستانهاي سبزوار و اسفراين و از سمت جنوب با شهرستان تربت حيدريه و كاشمر مرز مشترك دارد.

خصوصيات جغرافيايي و اقليمي شهر
بررسي وضع توپوگرافي شهر و شيبهاي اصي مؤثر در طرح، عوارض و عوامل طبيعي و همچنين عوامل محدود كننده شهر
شهر قدمگاه در دشت نيشابور واقع در بخش مركزي و در مسير جاده ارتباطي مشهد ـ نيشابور قرار دارد. از نظر مختصات جغرافيايي شهر قدمگاه در 36 درجه و 8 دقيقه عرض شمالي و 59 درجه و 3 دقيقه طول شرقي قرار دارد. ارتفاع اين شهر از سطح دريا حدود 1300 متر مي‌باشد. در جنوب اين شهر ادامه دشت نيشابور و در شمال آن ارتفاعات بينالود واقع شده است. فاصله شهر قدمگاه تا نيشابور 24 كيلومتر و تا مشهد حدوداً 110 كيلومتر مي‌باشد. شهر قدمگاه را از نظر كالبدي به دو بخش تقسيم كرده است. در بخشهاي شمالي و شمال شرقي شهر قدمگاه ارتفاعات بينالود واقع است كه تعيين كننده شيب اصلي و عمومي شهر مي‌باشد.

بررسي مرغوبيت زمين جهت توسعه آينده با توجه به جهت باد، اتصال به شبكه موجود، شيب زمين، سيل‌گيري، نحوه دفع آبهاي سطحي و منابع تأمين آب شهر، نوع اراضي كشاورزي، مالكيت و جهات توسعه شهر در گذشته.
بررسي‌ها حاكي از اين است كه در بخش جنوبي شهر قدمگاه وجود زمينهاي كشاورزي مانع از توسعه شهر در اين قسمت مي‌باشد. علاوه بر آن اين قسمت نزديك به حريم جاده مشهد ـ نيشابور مي‌باشد.

زمين شناسي و ژئو مورفولوژي:
شهرستان نيشابور در حوزه وسيعي از رسوبات مربوط به دوران چهارم واقع گرديده است.در قسمت جنوب اين شهرستان تشكيلات ولكانيكي همراه با توف كه مربوط به دوره ائوسن مي باشد و كنگلومراهاي پليوسن و سنگهاي اذرين دروني دوران سوم قرار دارد .در جنوب شرقي شهرستان نيشابور كنگلومراهاي پليوسن همراه با لايه هاي قرمز رنگ ميوسن و كنگلومراهاي پالئوسن و تشكيلات شمشك دوره ژوراسيك قرار دارد و تا بعد از دلبران دنباله لايه هاي قرمز رنگ ميوسن به طرف مشهد ادامه دارد.
در شمال غرب شهرستان نيشابور ولكانيك هاي ائوسن و لايه هاي قرمز ميوسن و گراولهاي پليو –پليوستوسن و ماسه سنگهاي ائو اليگوسن قرار دارد و بعد از ماسه سنگها خطا الراس ،هسته اصلي رشته كوه بينالود را تشكيلات شيلي و كوارتز و شيستي در پهنه وسيعي تشكيل مي دهد كه مربوط به دوره ژوراسيك مي باشد .يعني دو سري تشكيلات ژوراسيك در رشته كوه بينالود تشكيلات شيل و دولوميتي مربوط به دوره پالئوزوئيك واقع است.

در رشته كوه بينالود گسلهاي متعددي كه جهت شمال غرب به جنوب شرقي دارند ملاحظه مي شود .
همچنين ارتفاعات شمالي دشت نيشابور را اهكهاي سياهرنگ كريستالزه شده و شيستهاي دوران اول زمين شناسي به طور محدودي مي پوشاند .بعلاوه سازند هاي دوران دوم زمين شناسي شامل اهك ،اسليت ،كوارتزيت و ماسه سنگ در اين منطقه به چشم مي خورد.

حاشيه بلنديهاي جنوبي و شمالي توسط رسوبات دوران سوم از گنگلومرا ،ماسه سنگ ،مارن هاي قرمز رنگ نمكدار و سنگهاي ولكانيكي لا ئوسن و نئوژن اشغال شده است .رسوبات دوران چهارم مخروط افكنه ها ،تراسهاي ابرفتي ،شنهاي روان ،واريزه ها مي باشد كه سطح دشت را مي پوشاند و سفره اب زيرزميني را بوجود مي اورد.

زلزله :
پيشينه هاي تاريخي حكايت از ان دارد كه شهر نيشابور و منطقه پيرامون ان بدور از خطرات احتمالي زلزله هاي مخرب و ويرانگر نمي باشد .در كتاب تاريخ زمين لرزه هاي ايران ،وقوع 8 زلزله مخرب از سال 1099 ميلادي تا 1851 ميلادي در منطقه نيشابور گزارش شده است .بنابر نوشته خليفه نيشابوري ،نيشابور از زمان نخستين بنيانگذاري تا سده يازدهم ،هيجده بار در اثر زمين لرزه ها ويران شده است .نتايج مطالعات تاريخي درباره رويداد زلزله مبين انست كه دوره هاي بازگشت هزار ساله براي زلزله هاي ويرانگر ناحيه دور از انتظار نيست .در هر برنامه عمراني بخصوص توسعه هاي كالبدي مي بايد محاسبات مربوط به زلزله را در اولويت قرار داد لذا توصيه مي شود در ساخت و سازهاي مسكوني و غير مسكوني اين شهرستان ضوابط و مقررات مربوط به زلزله كاملا مورد توجه قرار گيرد .از جمله اين ضوابط و مقررات، ايين نامه 2800 در مورد امور ساختماني و عمران مي باشد.

راهها
بررسي راههاي ارتباطي موجود بين شهرها و آباديهاي منطقه
كل راههاي حوزة استحفاظي شهرستان نيشابور 3/2396 كيلومتر مي‌باشد كه از اين مقدار 7/673 كيلومتر آن آسفالته و 6/1722 كيلومتر راه شني مي‌باشد.
شهرستان نيشابور، داراي 1919 كيلومتر راه روستايي، 131 كيلومتر راه اصلي، 196 كيلومتر راه فرعي و 150 كيلومتر راه دسترسي مي‌باشد. از 131 كيلومتر راه اصلي اين شهرستان 24 كيلومتر آن چهار خطه و 107 كيلومتر عريض مي‌باشد. از 150 كيلومتر راه دسترسي در شهرستان نيشابور، 106 كيلومتر آن آسفالته و 44 كيلومتر شني مي‌باشد.
همانطور كه قبلاً اشاره شد، اين شهرستان داراي 1919 كيلومتر راه روستايي است كه اين راهها، تحت عنوان نظارت جهاد سازندگي مي‌باشد. از اين تعداد 241 كيلومتر آن آسفالته، 106 كيلومتر شوسه با ابنيه، 237 كيلومتر شوسه بدون ابنيه و 1325 كيلومتر دسترسي مي‌باشد. يكي از مهمترين راههاي ارتباطي موجود در شهرستان نيشابور، محور قديم نيشابور به مشهد مي‌باشد كه شهر قدمگاه در بخشي از طول اين جاده قرار گرفته است.

بحثهاي جمعيتي ـ اجتماعي:
مشخصات جمعيت حوزة نفوذ مستقيم شهر:
بررسي تحولاتي جمعيتي روستاهاي حوزه نفوذ:
بررسي و مطالعات جمعيتي روستاهاي حوزه نفوذ شهر قدمگاه حكايت از رشد جمعيت در اين روستاها دارد. در دو دهة (55-45) و (65-55) جمعيت اين روستاها، تقريباً داراي رشد يكساني بوده است. ولي در دهه (75-65) رشد جمعيت به طور قابل ملاحظه‌اي كم شده است و اين را مي‌توان ناشي از اعمال مجدد سياستهاي كنترل موالدي و همچنين مهاجرت روستاييان در نقاط شهري شهرستان است. در مجموع روستاهاي حوزه نفوذ مستقيم شهر قدمگاه طبق سرشماري 1345، داراي 2302 نفر جمعيت بوده‌اند كه در سال 1375 جمعيت آن به 5020 نفر رسيده است.

در مورد بررسي بعد خانوار و رشد جمعيتي آبادي‌هاي حوزه نفوذ بايد گفت در مجموع بعد خانوار در روستاهاي حوزه نفوذ مستقيم شهر قدمگاه 84/4 نفر بوده است. در سال 1375 روستاي حاجي‌آباد با 280 خانوار داراي بيشترين تعداد خانوار و روستاي سر تلخ با 61 خانوار داراي كمترين تعداد خانوار بوده است. در اين دورة سرشماري بالاترين بعد خانوار مربوط به اسدآباد با 55/5 نفر و كمترين آن مربوط به سخدر با 30/4 خانوار مي‌باشد.

در طي سي سال گذشته اكثر روستاهاي حوزه نفوذ مستقيم شهر قدمگاه نرخ رشد مثبت داشته و بعضي از آنها به دليل شرايط خاص نرخ رشد بيشتري داشته‌اند. به عبارت ديگر عوامل ديگري علاوه بر رشد طبيعي جمعيت در افزايش ميزان جمعيت آن‌ها مؤثر بوده است. برخي ديگر هم داراي نرخ رشد منفي بوده‌اند كه دليل اصلي آن مهاجرت يا كوچ ساكنان از روستا بوده است.
تعیین روستاها به صورت مراکز منظومه در حوزه نفوذ شهر
به منظور سطح بندی مراکز روستایی در محدوده نفوذ شهر قدمگاه چند مطلب مد نظر قرار گرفته است.
1- تعدا د جمعیت هر روستا و خدمات موجود در آنها
2- توجه به سطح بندی مراکز سکونت گاهی مندرج در طرح جامع شهرستان نیشابور
3- مصوبات شورای عالی شهرسازی و معماری ایران در رابطه با الگوی سطح بندی مناطق و مراکز روشتایی.

در طرح جامع شهرستان نیشابور مراکز سکونتگاهی، زیر عنوان منظومه‌های خدماتی (با درجات مختلف) سطح بندی شده اند. مرکز شهرستان (شهر نیشابور) به عنوان مرکز خدمات رسانی اصلی در نظر گرفته شده است. که تامین کننده خدمات برتر در سطح شهرستان می‌باشد. شهر قدمگاه به عنوان یک مرکز منظومه معرفی شده است که تامین کننده خدمات اقماری می‌باشد. این روستاها خدمات مورد نیاز خود را از این مرکز کنظومه تامی ن می‌نمایند. کاریزنو، سخدر سرتلخ، پوست فروشان، دولت آباد و حاجی آباد به عنوان روشتاهای اقماری شهر قدمگاه معرفی شده اند. قابل ذکر است که منظومه‌های خدماتی درجه 1 و درجه 2 تحت عنوان حوزه‌های همیار سطح بندی شده اند. بر این اساس روستاهای حاجی آباد به عنوان مرکز حوزه همیار در نظر گرفته شده است که با روستاهای کاریزنو، دولت آباد و قره داش یک منظومه خدماتی درجه 2 تشکیل می‌دهند. ضمن اینکه روستای دولت آباد خود مرکز منظومه خدماتی درجه 3 معرفی شده است.

و اما براساس تعریف و تقسیم بندی مندرج در مصوبه شورای عالی شهرسازی و معماری ایران قدمگاه و مجموع روستاهای حوزه نفوذ آن با داشتن حدود 7000 نفر جمعیت تشکیل یک مجموعه روستایی را می‌دهند و شهر قدمگاه مرکز این مجموعه می‌باشد. درستاهای حاجی آباد همراه با کاریزنو و دولت آباد و قره داش تشکیل یک حوزه روستایی را می‌دهند و حاجی آباد به عنوان یک کانون برتر جمعیتی مرکز حوزه به حساب می‌آید. براساس مصوبه ذکر شده مجموعه روستایی از تجمع مجموعه روستایی از تجمع چند حوزه روستایی و همچنین منظومه روستایی از تجمع چند مجموعه روستایی تشکیل می‌شود.

تعیین معیارها و ضوابطی که باید در طرح ریزی کالبدی شهر مورد توجه قرار گیرند
1- رعایت نظام سلسله مراتب شبکه معابر
2- توجه به طرح‌های مصوب قبلی و رعایت ضوابط این طرح‌ها
3- حفظ باغات و اراضی کشاورزی
4- حفظ حریم کاربری‌های تاریخی، مسیلها و جاده‌های بین شهری
5- توجیه اقتصادی طرح در رابطه با سطح کاربری‌های خدماتی
6- توجه به شیب رمین برای دفع آبهای سطحی
7- توجه به جهت غالب در مکان گزینی محل دفع زباله
به منظور مدیریت صحیح و اجرایی شهر، سلسله مراتب تقسیمات شهری بهعنوان اولین اصل در طرح ریزی مدنظر قرار گرفته است. تقسیم شهر به واحدهای کوچکتر چه از نظر پیش بینی خدمات برای ساکنین آن و چه از نظر مدیریت شهری به گونه ای است که با کمترین هزینه، بهترین و بیشترین خدمات به شهرواندان ارائه گردد. در این تقسیم بندی شرایط اجتماعی، فرهنگی و عرفی و همچنین شبکه معابر نقش اساسی را ایفا کرده اند.
با توجه به توضیحات فوق شهر قدمگاه و با نوجه به جمعیت افق طرح گستردگی عرضی کم نسبت به طول شهر و با توجه به معیارهایی که برای تقسیم بندی شهر به منطقه،‌ فاصله و ... وجوددارد. قابلیت تقسیم شدن به دو محله اصلی که نسبت به مسیر جاده تا بقعه و خیابان اصلی در شرق و غرب آن واقع شده اند، را دارد که هر محله به دو زیرمحله تقسیم شود.

به منظور ایجاد یک ترافیک روان و دارای امنیت در طرح ریزی کالبدی شهر قدمگاه سلسله مراتب دسترسی‌ها تا حدودی مدنظر قرار گرفته است. به گونه ای که تنها امکان دسترسی کاربری‌های مقیاس شهری و ناحیه ای از شبکه‌های شریانی مسیر است و به هیچ عنوان کاربری‌های مقیاس محله ای و کاربری مسکونی از شبکه‌های شریانی داده نشده است. حتی از نظر دسترسی و تقاطع با معابر دیگر به طور کلی یک درجه اختلاف و استثنائا تا دو درجه اختلاف وجود خواهد داشت. به عبارت دیگر از شبکه‌های شریانی درجه یک تنها شبکه‌های درجه دو مجاز به دسترسی گرفتن هستند و از شبکه‌های شریانی درجه دو تنها معابر جمع و پخش کننده می‌توانند دسترسی بگیرند. به این ترتیب تقاطع‌ها در شبکه‌های سریع و شریانی متناسب با سرعت مسیر و در فاصله‌های مناسب تعیبه گردیده است.
بررسی کمبودات و مشکلات تاسیسات و تجهیزات شهری

شهر قدمگاه دارای پست برق، مخابرات، آب و لوله کشی می‌باشد که در حال حاضر پاسخگوی نیازهای شهر می‌باشد.
تعداد مشترکین تلفن: 408 مشترک مسکونی، 40 مشترک تجاری و 5 مشترک خدماتی می‌باشند که از لحاظ کمی و کیفی وضعیت نسبتا مطلوبی دارد.
در زمینه برق، پیش بینی فضاهایی جهت احداث پست‌های زمینی ضروری است و رعایت فواصل و متراژها جهت نصب شبکه‌های برق نیز باید مورد توجه قرار گیرد. قدمگاه فاقد کشتارگاه می‌باشد و گوشت مصرفی این شهر با داشتن چهار دربند قصابی، بدون هیچگونه کنترل بهداشتی توزیع می‌شود. این شهر دارای آتش نشانی می‌باشد، ولی فقط یک پرسنل دارد و همچنین فاقد تجهیزات کافی جهت اطفاء حریق است.

گورستان قدمگاه به دلیل مکان یابی در داخل محدوده مرکزی شهر، باید مورد تجدیدنظر قرار گیرد. غسالخانه این شهر نیز فاقد چاه و فاضلاب آن در سطح زمین پخش می‌شود که به لحاظ بهداشتی باید مورد بررسی و تجدید نظر قرار گیرد.
تجهیزات زیربنایی
معابر شهر قدمگاه از نظر عملکردی و طول و عرض و مقطع عرضی به 4 گروه زیر تقسیم می‌شود که هز یم مقررات و ضوابط ویژه خود را دارا می‌باشد.
1- جاده بین شهری؛ یک بخش از این جاده قسمتی از محور قدیم مشهد – نیشابور است. بخش دیگر محور جدید نیشابور – مشهد می‌باشد که به موازات طول شهر و در بخش جنوبی شهر قدمگاه امتداد می‌یابد که این معابر تحت نظاریت وزارت راه و ترابری می‌باشد.