دانلود مقاله کار عملی درس برنامه ریزی شهریشیب ها

بخشی از مقاله

کار عملي درس برنامه ريزي شهري

فهرست مطالب

عنوان صفحه
مقدمه 1
فصل اول-نمايي از تهران 3
بخش اول-موقعيت جغرافيايي 5
بخش دوم-تاريخچه تهران 7

بخش سوم-وجه تسميه تهران 15
بخش چهارم-جمعيت تهران 17
بخش پنجم-تهران امروز 18
فصل دوم- ويژگي هاي منطقه3 19
بخش اول-معرفي منطقه 22
بخش دوم-مشخصات منطقه 24
بخش سوم-تاريخچه منطقه 27

بخش چهارم-خصوصيات جمعيتي منطقه 31
بخش پنجم-اطلاعات آماري منطقه 37
بخش ششم-مشکلات منطقه و ارائه پيشنهادات 38
فصل سوم-ساختار کالبدي منطقه3 40
بخش اول-جايگاه منطقه 3 41

بخش دوم-محدوده جغرافيايي منطقه و تقسيمات داخلي 43
بخش سوم-توزيع کاربري هاي مختلف اراضي منطقه3 47
بخش چهارم-موقعيت جغرافيايي نواحي منطقه 3 48
بخش پنجم-بزرگراه ها ،خيابان هاي اصلي ،ميل ها ،گسلهاو... 50
فصل چهارم-ويژگيهاي ناحيه3و محله 5 52
بخش اول-موقعيت جغرافيايي ناحيه ومحله 53

بخش دوم-جمعيت و خانوار در ناحيه 54
بخش سوم-تاريخچه اختياريه 55
بخش چهارم-مشکلات اختياريه و ارائه پيشنهادات 59
فصل پنجم-ضميمه(نقشه ها) 64
- نقشه مناطق شهرداري تهران
- نقشه موقعيت منطقه 3

- نقشه راهنماهاي منطقه3
- نقشه وضع موجود ناحيه3(1:2000)
- نقشه کاربري اختياريه (سال 49)
- نقشه فاز 1 ناحيه 3
- نقشه فاز2 ناحيه3

- نقشه فاز 3 ناحيه3
- نقشه عکس منطقه
فصل ششم- نقشه پيشنهادي

مقدمه :
از هنگاميكه بشر شروع به ساختن شهر مي كند به شكلي در محيط طبيعي دخل و تصرف كرده ويك محيط ساخته شده براي خود ايجاد مي كند تا در آن زندگي كند . اما اين به معني آن نيست كه انسان از هنگام ساختن شهر به برنامه ريزي شهري پرداخته است درواقع بيشترشهرهاي جهان بدون برنامه ريزي قبلي ساخته شده اند .

در نتيجه شهر نشيني در ضمن رشد ، مشكلات گوناگوني را به همراه داشته است . ادامه اين وضعيت منجر به پيدايش رشته برنامه شهري در قرن نوزدهم شد، يعني زماني كه محيط شهري در اثر تحولات جمعيتي و تكنولوژيك دگرگون شده و مبدل به محيطي نامطلوب براي زندگي گرديد در اين شرايط مسئله اصلي ايجاد نظم در درون شهر بود . و اين در واقع همان هدف اصلي برنامه ريزي شهري است . برنامه ريزي شهري به دنبال نظم دادن به كالبد شهر جهت زيست راحت مردمان آن مي‌با‌شد‌.

در اين بين شهر تهران چون ساير شهرهاي بزرگ جهان و بخصوص كشورهاي جهان سوم داراي مشكلات شهري عديده و گسترده اي مي باشد . به ويژه كه با گسترش محدوده شهر ، مشكلات آن نيز هر روز روزافزون تر مي گردد .

اين وضعيت لزوم برنامه ريزي شهري و استفاده از دانش متخصصين اين رشته را براي شهر تهران ضروري مي نمايد . دراين كار تحقيقي سعي شده ويژگي ها ومسائل محدوده انتخابي ( منطقه سه شهرداري تهران « محله 5 = اختياريه » ) مطرح گردد و تا حد ممكن ويژگي هاي شهري آن از جمله بافت سنتي ، ويژگيهاي جمعيتي و ... مورد بررسي قرار گرفته و پيشنهاداتي نيز در سطح تحقيق دانشجويي ارائه شود .

در اينجا بر خود لازم مي دانم از همكاري سركارخانم سعيدي (كارمند محترم همشهري محله منطقه 3) و آقاي محمد سرابي ( خبرنگار محترم همشهري محل منطقه 3 ) بابت راهنمايي هايشان تشكرو قدرداني نمايم .

فصل ا ول نمايي از تهران

بخش اول – موقعيت جغرافيايي
بخش دوم – تاريخچه تهران (تهران از آغاز تا كنون )
بخش سوم – وجه تسميه تهران
بخش چهارم – جمعيت تهران
بخش پنجم – تهران امروز

بخش اول -موقعيت جغرافيايي
شهر تهران بدون شك يكي از كلان شهرهاي امروز «دهكده كوچك جهاني » به شمار مي رود ، و مسائل چنين شهر بزرگي بايستي با برنامه ريزي هاي منسجم و دقيق همراه با نگرش نوين و صحيح مورد بررسي قرار گيرد .

تحولات و گسترش تهران ، ايجاد بناها و سازهاي اين مدرن و احداث شريان ها و شبكه هاي ارتباطي ،چهره اي زيبا و مدرن به آن بخشيده . كه مي توان آن را با شهرهاي مهم جهان مقايسه كرد .

موقعيت جغرافيايي :
شهر تهران از نظر موقعيت جغرافيايي د ر51 درجه و 08 دقيقه تا 51 درجه و 37 دقيقه طول خاوري و 35 درجه و 34 دقيقه تا 35 درجه و 50 دقيقه عر ض شمالي قرار گرفته است. و ارتفاع آن از 1700 متر شمال به 1200 متر در مركز و بالاخره 1100 متر در جنوب مي رسد .

تهران در پهنه اي بين دو وادي كوه و كوير دردامنه هاي جنوبي البرز گسترده شده است.
از سمت جنوب به دشت هاي هموار شهريار و ورامين و از شمال به واسطه كوهستان محصورگرديده است . و كلاً مي توان اين شهر را به سه منطقه طبيعي تفكيك كرد :
1- كوهستانهاي شمالي تهران
2- دامنه هاي البرز
3- منطقه سوم دشتي است كه قسمت اعظم شهر تهران به آن گسترده شده است.
و داراي شيب ملايمي باجهت شمالي –جنوبي است .

از نطر آب وهوايي ،تهران غير از نواحي كوهستاني شمال كه اندكي مرطوب ومعندل است كلاً گرم و خشك مي باشد . و حداكثر دماي ثبت شده آن 8/40 و حداقل آن 6/4- و متوسط دماي سالانه حدود 4/19 درجه سانتيگراد ، ثبت شده است .(1380) .

بخش دوم - تاريخچه تهران ( تهران از آغاز تا كنون)
تهران پايتخت كشورما از سابقه شهري چندان طولاني برخوردار نمي باشد .

اين شهر مدت ها يكي از روستاهاي كوچك ري بوده و برخي از جغرافي دانان از جمله ابن حوقل ، اصطخري ومسعودي در تأليفات خويش آورده اند :
تهران در شمال شهر ري واقع است و داراي باغ هاي فراوان و ميوه هاي متنوع مي باشد و همچنين آب و هوايي خوش دارد . پس از آنكه شهر ري دوبار موردحمله مغولان قرار گرفت ،اهالي آنها رو به بلاد ديگر منجمله تهران نهادند.

قديمي ترين سند فارسي موجود درباره نام تهران مؤيد اين مطلب است كه تهران قبل از سده سوم هجري قمري وجود داشته است و همچنين درنوشته هاي مورخاني چون ابن اسفنديار ، عمادالدين زكرياي قزويني و حمداله مستوفي و برخي ديگر همگي معترفند كه تهران داراي محلاتي بوده كه در زيرزمين ساخته شده بود و اهالي آن در زيرزمين بيتوته مي كردند .

اهميت وآباداني در رونق تهران از زمان سلسله صفويه آغاز گرديد ، چون جد اعلاي صفويان به نام سيد حمزه در شهر ري مدفون بوده و هم به جهت باغ هاي وسيع و آب گوارا و چنارهاي بلند و زيبا ، سلاطين صفوي هرچند يكبار بدانجا روي مي آوردند و بدين ترتيب تهران مورد توجه پادشاهان صفوي بخصوص شاه طهماسب اول گرديد . و وي دستور ساختن بارويي به دور شهر را داد كه داراي 4 دروازه و 114 برج به تعداد سوره هاي قرآن بود‌.

و براي بناي حصار شهر از دومنطقه داخل شهر خاكبرداري انجام شد كه بعدها اين دو منطقه به چاله حصارو چاله ميدان ناميده شدند .
حدود تقريبي نخستين حصار شهر تهران از جنوب به خيابان مولوي و حاج ابوالفتح ، از شرق به خيابان ري ، از غرب به خيابان شاپور (وحدت اسلامي ) و از شمال به اميركبير وسپه (امام خميني«ره» ) و محوطه ارگ تهران در وسط شمالي شهر قرار داشت و خندقي نيز به دور حصار كنده شده بود.

محدوده داخلي حصار حدود 4 كيلومتر مربع بوده و طول باروي دور آن در كتب معتبر حدود 6 هزار قدم نگاشته شده است .
بعد از استقرار سلسله صفوي در قزوين و سپس در اصفهان ، تهران از رشد و گسترش بازمانده و بي توجهي شاه عباس اول به تهران نيز خود به اين مسئله افزود، زيرا كه وي درسال 998 ه.ق كه به جنگ عبدالمومن خان ازبك عازم بود ، د رتهران به سختي بيمار گرديد و ناگزير از سركوبي به موقع ازبكان باز ماند ود رنتيجه ازبك ها مشهد را گرفتند ، بدان جهت خاطره تلخي از تهران به دل گرفت و نسبت به توسعه و رشد آن بي توجه ماند .

درعهد آخرين پادشاهان صفوي بعضي اوقات تهران مقر موقتي دربار گرديد و حتي شاه سليمان در آنجا قصري بنا نهاد. ودر زمان سلطان حسين صفوي كه مقارن با حمله افاغنه در تهران بسر مي برده برابر يورش افغان ها به سختي مقاومت نمود و تلفات سنگيني را به نيروهاي اشرف افغان وارد ساخت اما سرانجام تهران سقوط نمود و افغان ها نيز به جهت گرفتن انتقام ، شهر را خراب كردند و موجبات ويراني و قتل عام مردم اين بلاد را فراهم آوردند.

و بعدها پس از دفع افغان ها شاه طهماسب دوم به تهران مراجعه نمود و درزمان نادرشاه افشار ، تهران مجدداً نام ونشاني يافت و وي فرما ن داد كه مجلسي از همه علمه شيعه وسني در آنجا تشكيل شود . آنان اختلافات ديرينه خويش را كنار گذارده و موجبات اتحاد اسلام را فرهم آورند .

بعدها با اعتراض افشاريان ، تهران در حيطه نفوذ قاجارها كه رقيب كريم خان زند بودند واقع گرديد ودرطي جنگ ومنازعه ميان خان قاجار و كريم خان ، خان قاجار قلع و قمع گرديد وكريم خان بااردوي خويش وارد تهران گرديد و ظاهرا ً قصدش اين بود ه كه تهرا ن را پايتخت خويش كند بدان سبب كه عمارت ديواني را در آنجا بنا نهاد و به فرمان او برج و باروي شهر تعمير گرديد و ارگ سلطنتي نيز بازسازي شد ، بعد از مرگ كريم خان ، آقامحمدخان قاجار به كشور مسلط گرديد و تهران را درابتداي قرن سيزدهم و به سال 1204 ه ق.

پايتخت خويش قرار داد و از آن به بعد تهران دارالخلافه ناميده شد درطول دوره قاجاريه تهران وسعت زيادي يافت و ساخت و سازهاي فراواني درآنجا انجام گرفت و در دوره سلطنت فتحعلي شاه محلات جديد و ساختمان هاي چندي در تهرا ن ايجاد گرديد كه از آن جمله مسجد امام خميني«ره» (شاه ) مسجد سيد عزيزاله ، مدرسه مروي ، قصر قاجار ، باغ نگارستان و لاله زار را مي توان نام برد.

همچنين طول باروي شهر به 5/7 كيلومتر افزايش يافت و با 6 دروازه به خارج شهر مرتبط گرديد .
درزمان محمد شاه قاجار توسعه و رونق تهران همچنان ادامه يافت و دو محله يكي به نام عباس آباد و ديگري به نام محمديه به محلات تهران افزوده گرديد و آب رودخانه كرج به نام نهر كرج به تهران انتقال يافت كه آب جاري ميان بلوار كشاورز يادگار همان زمان است .

در ابتداي سلطنت ناصرالدين شاه به جهت افزايش چشمگير جمعيت ،ديگر فضايي بر اي ساخت و ساز درون حصار قديمي باقي نمانده بود . بنابراين ايجاد محلات در بيرون از حصار قديمي انجام گرفت كه از آن جمله قصرهاي سلطنتي ، كوشك هاي اعياني ، سفارتخانه ها و منازل خارجيان همگي دربيرون از حصار ساخته شد و به اهتمام مصلح بزرگ ايران ، امير كبير تاسيسات چندي از جمله مدرسه دارالفنون ،

بازار امير ،بازا ر كفاش ها و سراي امير پديد آ مد . كه خود در گسترش مكاني شهر تهران بي تأثير نبوده است جمعيت تهران در اين دوره بالغ بر 150 هزار نفر نكاشته شده است. درهمين زمان نياز به تعيين محدوده جديد شهر تهران ا حساس مي شده و اين كار نيازمند تهيه نقشه اي از تهران بود ، بدين لحاظ در سال 1275 ه .ق گروهي به سرپرستي اعتضادالسلطنه با همكاري موسيو كريشش سرتيپ و معلم توپخانه و دستياري چندين نفر از شاگردان درالفنون نقشه اي از تهران تهيه كردند واين اولين نقشه دارالخلافه تهران به مقياس 1000 :1 بوده است .

و از آنجايي كه امكانات و وسايل فني در اختيار هيئت تهيه نقشه نبوده ، لذا فواصل با قدم و زوايا با تقريب اندازه گيري مي شده است با اين حال نقشه مزبور از جهت نشان دادن شكل و موقعيت شهر و محله هاي داخل آن ودروازه ها از نوع خود، نقشه موفقي بوده و چهره تهران قديم را كاملاً در مقابل ديدگان مجسم مي سازد‌.

بعد از تهيه اولين نقشه تهران مجدداً د رسال 1284 ه. ق با همكاري مهندس بوهلر فرانسوي وتعدادي مهندسان و معماران ايران نقشه ديگري از تهران طرح ريزي شد كه در آن پيرامون شهر را بوسيله خندق ها و باروهاي جديد به شكل 8 ضلعي و با 12 دروازه محدود ساختند .

كه ارتباط داخل و خارج شهر از طريق اين دروازه ها صورت مي پذيرفته است . دروازه هاي مزبور به ترتيب شميران ، دولت ، يوسف آباد ، دوشان تپه ، دولاب ، خراسان ،باغ شاه ، قزوين ، گمرك ، حضرت عبدالعظيم ، غار خاني آباد ناميده شدند.

مقارن سال 1305 ه .ق مهندس عبدالغفار نجم الملك معلم رياضيات مدرسه دارالفنون و با دستياري عده اي از معلمان ديگر و بيست نفر شاگردان مدرسه مزبور از شهر جديد به مقياس 2000 :1 نقشسه برداري كردند و محيط شهررا به ميزان 19200 متر اندازه گيري كرده و جمعيت تهران را به حدود 250 هزار نفر سرشماري نمودند هيئت نامبرده براي تهيه نقشه 4 سال وقت صرف نمودند‌. وبالاخره در سال 1309 نقشه تهران جديد به چاپ رسيد كه در مقايسه با نقشه هاي قبلي از دقت بيشتري برخوردار بوده است .

بدون ترديدتحولات و تغييرات اساسي در تهران از سال 1300 به بعد ايجاد شده است كه به 4 دوره كاملا ً متمايز تقسيم مي شود .
1) 1300تا 1320 كه د رطي آن خندق ها و دروازه ها از بين رفت و شهرازچهار جهت رو به گسترش نهاد واند كي شكل منظم و هندسي يافت ، همچنين ساختمان ها و تأسيسات بانك ملي ، وزارت امورخارجه شهرباني كل كشور،ايستگاه راه آهن ، دانشگاه تهران ، و ايستگاه فرستنده راديو تهران ، باشگاه افسران و چند بيمارستان مربوط به اين دوره مي باشد.

2) 1320تا 1332 كه مصادف با جنگ جهاني دوم بوده و به دليل پيامدهاي ناشي از جنگ جهاني و مسائل و مشكلات سياسي ناشي از آن تغييرات چشمگيري در تهران حاصل نشد.

3) 1332 تا 1357 كه طي آن شهر تهران به سرعت توسعه يافت و ساختمان ها و شهرك ها و بلوارهاي جديدي احداث شد و جمعيت شهر مطابق آمار سال 1355 به ...، 530 ،4 نفر بالغ گرديد .
4) سال 1357 به بعد كه مصادف با انقلاب اسلامي ،تغيير رژيم سياسي كشور و حاصل آن تغيير چشمگير در همه ابعاد جامعه اسلامي ما بوده است كه به وضوح شاهد آنيم .
گسترش تهران ، در طي اين سال ها مربوط به عوامل چندي از جمله جنگ تحميلي و مسئله جنگ زدگان ،تمركز امكانات آموزشي و بهداشتي ،

درماني و رفاهي در تهران موجبات گسترش بي رويه جمعيت در اين شهر گرديد ه است ودقيقاً همين امر سبب ايجاد معضلات اجتماعي و اقتصادي بي شماري را براي شهروندان تهران درپي داشته است كه از آن جمله به اختصار مي توان آلودگي محيط زيست ، ترافيك مشكلات حمل و نقل شهري ، مشاغل كاذب و بسياري مسائل اقتصادي و زيستي را برشمرد .

تهران مركز كليه وزارتخانه ها و ادارات و مراكز علمي كشور مي باشد و در حال حاضر نمايندگي هاي سياسي بيش از 90 كشور جهان در تهران به فعاليت مشغولند . تهران به غير از داشتن مركزيت سياسي در كشور يكي از كانون هاي اصلي فعاليت هاي اقتصادي ،اجتماعي و فرهنگي مي باشد . ودرهمين رابطه مي توان از مراكز تفريحي و فرهنگي بي شماري در تهران و اطراف آن مانند موزه ايران باستان ، كتابخانه ملي، مجموعه كاخ هاي سابق ، پارك ها ؛فرهنگسراها خانه فرهنگ ، موزه ها و ... نام برد .

درتهران اماكن متبركه متعددي نيز وجود دارد . طبق آمار 36 امامزاده ، در تهران وجود دارد .
آرامگاه حضرت عبدالعظيم در شهر ري ، امامزاده صالح در تجريش ، امام زاده داود درشمال كن ، آرامگاه حضرت امام خميني (ره) با آن فضاي ملكوتي همواره مورد توجه بسياري از بازديدكنندگان و زائرين داخلي وخارجي قرار دارد .

شهر تهران داراي مساحتي حدود 864 كيلومتر مي باشد كه از نقطه نظر تامين نيازمندي ها و اداره بهتر شهر به 22 منطقه شهرداري تقسيم شده است كه هركدام از شهرداري هاي مناطق به مسائل ومشكلات ناحيه اي خود مي پردازند.

بخش سوم -وجه تسميه تهران
تهرا ن د رقديم روستائي نستباً بزرگ بود كه بين شهر معروف و بزرگ آن زمان يعني ري و كوهپايه هاي البرز قرارداشته و براي اولين بار نام آن در ذكر زندگي نامه محمدبن حماد ملقب به ابوعبداله حافظ تهراني رازي ، متولد سال 190ه .ق آمده است .

پس از اسلام نام آن معرب گرديده و از تهران به طهران تبديل شده است . اما جغرافي دانان مشهور آن زمان نيز به املاي تهران اشاره كرده ا ند .
مقارن ظهور جنبش مشروطيت كه تغييرات زيادي نيز در ادبيات و نگارش زبان فارسي به وجود آمد رفته رفته املاي تهران رواج يافت و پس از تاسيس فرهنگستان زبان فارسي و تأكيد آن بر روي املاي تهران واژه طهران كاملا ً منسوخ گرديد .

در مورد اطلاق نام تهران از سوي صاحب نظران و پژوهشگران تاريخ تهران ، گمانه زني هاي متفاوتي صورت گرفته اما تا كنون دليل و شاهدي تاريخي و قابل قبول همگان ارائه نشده است . وجه مشترك بيشتر اين اظهار نظرها بر تقسيم واژه تهران به 2 بخش «ته»و«ران» قرار دارد اما اختلاف عمده به خصوص در تعريف بخش اول اين واژه بروز مي كند .

واژه «ران» عمدتاً به عنوان پسوند مكان به معني «جا» در نظر گرفته شده و بر حسب آن كه «ته» به چه معني باشد وجه تسميه مختلفي به تهران داده شده است .
در برخي موارد واژه «ته» به معني«گودي » و «نقطه پست» گرفته شده و تهران در مقابل كلمه «شميران» به معناي «مكان بلند » ، به معنا ي« مكان پست » يا «گود» تعبير شده است همچنين با لحاظ كردن معناي «گرم » براي واژه «ته» درمقابل شميران به معناي «مكان سرد » . تهران به معناي «مكان گرم » در نظرگرفته شده است ،

به علاوه برخي نيز دامنه جنوبي كوه توچال را به «ران» تشبيه نموده و تهران را به معناي «ته» يا انتهاي ران و «شميران » را به معناي «بالا» يا «سرران» در نظر گرفته اند .
يكي ديگر از موارد مطرح شده در اين زمينه استناد به نوشته ياقوت حموي درمعجم البلدان و قزويني در آثار البلاد و اخبار العباداست كه تهران را روستايي بزرگ و پرجمعيت توصيف كرده كه اكثرخانه هاي آن در زيرزمين قراردارد، در اين تعبير «ته» به معناي «زير» و «ران» به معناي «زمين » تعريف شده وتهران به معناي مكاني كه در زيرزمين ساخته شده معنا شده است .

بخش چهارم - جمعيت تهران
جمعيت تهران در ابتداي تشكيل دولت قاجار حدود 15000 نفر بوده كه در اواخر دوره ناصرالدين شاه به حدود 150000 تا 200000 نفر رسيده ودر پايان سلسله قاجار يه جمعيت تهران حدود 250000 تا 300000 تفر بر آورده شده بود . در آمارگيري دوره رضاشاه ،در سال 1318 هجري شمسي ، جمعيت تهران 540087 نفر تعيين گرديد.

درسرشماري هاي عمومي سال هاي 1335 ،1345 ، 1375،1365،1355 جمعيت تهران به ترتيب ، 1512082 نفر ، 2719730 نفر ، 4539223 نفر، 6042584 نفر و 6758845 نفر بوده است تخمين هاي مركز آمار ايران جمعيت تهران را بر اي سال 1384 حدود 7123190 نفر برآورد كرده بود .
شهر تهران به لحاظ اداري به 22 منطقه شهرداري و 112 ناحيه تقسيم شده كه شهر دار هرمنطقه توسط شهردار تهران منصوب مي گردد .

بخش پنجم - تهران امروز
شهر تهران نه تنها مركز سياسي ايران ، بلكه مركز اقتصادي فرهنگي و اجتماعي ايران نيز به شمار مي رود و به علت جاذبه هاي فراوانش مدت ها ست كه مهاجران بسياري را از سراسر كشور به خود جذب مي كند . انبوهي جمعيت ، افزايش وسايل نقليه خصوصي و عمومي ،تمركز بسيار ي از امور اداري در تهران و نظاير آن موجب ايجاد معضلات عديده اي شده كه علاوه بر مشكلات اجتماعي ، و معضل آلودگي هوا وترافيك ، بيش از 3 دهه است كه مردم تهران را رنج مي دهد .

علي رغم ايجاد بزرگراه هاي متعدد در مناطق مختلف تهران ، تعيين محدوده خاصي درمركز تهران تحت عنوان محدوده ترافيك براي محدود كردن آمد و شد وسايل نقليه خصوصي ، درمركز شهر ، تعين مسيرهاي ويژه اتوبوس هاي شركت واحد ، راه اندازي 3 خط مترو ،افزايش تعداد انواع تاكسي هاي شهري و اخيراً دوربرگردان ها ، هنوز هم گره ترافيك گشوده نشده و از آنجايي كه سرعت توليد اتومبيل هاي سواري از سرعت گسترش خيابان ها و بزرگراه ها بيشتر است به نظر مي آيد روزي تهران به يك پاركينگ مبدل خواهد شد .

فصل دوم
ويژگيهاي منطقه3

بخش اول – معرفي منطقه
بخش دوم – مشخصات منطقه (وضع موجود )
بخش سوم – تاريخچه منطقه (تحولات گذشته )
بخش چهارم – خصوصيات جمعيتي منطقه

بخش پنجم – اطلاعات آماري منطقه
بخش ششم – مشكلات منطقه ارائه پيشنهادات

آسمان فيروزه اي خيابان دكتر شريعتي
وقتي خبري از ترافيك نيست

بخش اول – معرفي منطقه
1- در نگاهي كلي منطقه 3 را منطقه اي با كالبد و كاركرد فرامنطقه اي و يكي از مهمترين مناطق شهر تهران مي توان خواند .
اين منطقه داراي حساسيت هاي منطقه اي بالايي به لحاظ مكان وموقعيت است . در اين منطقه شاهد بيمارستان هاي بزرگ و مهمي چون بيمارستان قلب شهيد رجايي ، سوانح و سوختگي مطهري و ... هستيم . اين منطقه شريان هاي ارتباطي شهررا هم پوشش مي دهد .

اينجا منطقه اي است در تقاطع شمال و جنوب و غرب و شرق تهران ؛ و ميدان ونك نقطه ارتباطي اين شريان‌ها به حساب مي آيد.

2- منطقه 3 داراي ويژگي هاي طبيعي استثنايي اصيلي است . اين منطقه اقليم طبيعي خود را حفظ كرده و به آن زيبايي صدچنداني داده است.
پستي ها و بلنديها ي طبيعي و تپه ماهور هاي پارك بهشت مادران ، پارك طالقاني و بزرگراه مدرس از آن جمله اند .

فضاي سبز اين منطقه بالغ بر 80 سال قدمت دارد . اين از شاخصه هاي منطقه است در محله هايي چون ده ونك ، احتشاميه ، و دروس درختان تنومندي با قدمت بيش از 100 سال هم مشاهده مي شود . كه نشان از قدمت اين منطقه دارد .
3- منطقه 3 خيابان و محله هاي بسيار قديمي و اصيلي دارد . جمعيت جوان اين منطقه از جمعيت سالمندش كمتر است .

گراني زمين ، خانه و اجاره آن براي سكونت جوانان در اين منطقه مشكلاتي بوجود آورده است . همانطور که گفته شد جمعيت سالمند اين منطقه از جمعيت جوان آن بيشتر است اين وظيفه خدمت رساني به سالمندان منطقه را خطير تر مي کند.

ايجاد فضاي امن و آرامش بخش در گوشه گوشه محله هاي قديمي يا حداقل رسيدگي به پارک هاي محله و ا يجاد فضايي با نشاط براي سالمندان از جمله اقدامات لازم به شمار مي رود.
4- مردم در اين منطقه سطح زندگي ، در آمد سرانه و تحصيلات بالايي دارند. در اين منطقه بي سوادي نزديک به صفر است. در اين منطقه زندگي مرفه بر زندگي فقيرانه غلبه دارد.

5- فضاي فرهنگي در منطقه کم است(کتابخانه /خانه فرهنگ/سالن نمايش/...)

مشخصات منطقه (وضع موجود )
منطقه 3 شهرداري تهران (بالغ بر 3 هزار هكتار ) يكي از مناطق شمالي اين شهر محسوب مي شود كه از شمال با منطقه 1، از شرق با منطقه 4، از جنوب با مناطق 6و7 و از غرب با منطقه 2 همجوار بوده ومحدوده جغرافيايي منطقه نيز طبق طرح جامع ساماندهي شهر تهران مصوب سال 1370 از شمال بزرگراه شهيد چمران ،

بزرگراه شهيد مدرس و بزرگراه شهيد آ يت اله صدر از شرق خيابان پاسداران و بخشي از خيابان شريعتي ، از جنوب بزرگراه رسالت و بزرگراه شهيد همت و از غرب بزرگراه شهيد چمران مي باشد .

اين منطقه داراي 6 ناحيه و 11 محله بوده كه از شاخص ترين محلات آن مي توان به محلات قلهك ، زرگنده ، ونك ، داووديه ، دروس ، اختياريه ، چال هرز ، كاووسيه ، امانيه ، و رستم آباد اشاره نمود . از نظر جمعيتي منطقه 3 داراي حدود 300 هزارنفر جمعيت و 83000 خانوار مي باشد كه از اين ميان 213429 نفر باسواد و 10066 نفرنيز جزو افراد بي سواد مي باشد كه با توجه به بررسي هاي بعمل آمده مي توان اين منطقه را جزو مناطق شاخص در زمينه درصد نرخ بالاي باسوادان به حساب آورد . همچنين با توجه به تمركز مراكز عمده تجاري و اقتصادي ،

ادارات و موسسات دولتي ، همچنين موسسات و مراكز آموزس عالي ، مراكز تفريحي و فرهنگي و مراكز عمده بهداشتي و درماني جمعيت شناور منطقه بسيار بيشتر از جمعيت ساكن بود ه و ساكنين اين منطقه روزانه پذيراي خيل كثيري از شهروندان ساير مناطق مي باشد كه اين امر موجب حساسيت اين منطقه به نسبت به ساير مناطق گرديده است .

يكي ديگر از شاخصهاي مهم و عمده اين منطقه وجود 66 سفارتخانه و مراكز اقامت سفرا بوده كه اين منطقه را بصورت منطقه ديپلمات نشين درآورده است . از ديگر شاخص هاي منطقه وجود سازمان صدا و سيما به عنوان يکي از کليدي‌ترين مراکز دولتي سطح کشور است. پارک ملت به عنوان اصلي ترين پارك سطح شهر تهران نيز بيش از پيش به اهميت اين منطقه مي افزايد .

وجود شبكه وسيع بزرگراه هاي شهر تهران از جمله بزرگراه صدر ، همت ، چمران ، رسالت ، مدرس، نيز موجب تردد خيل عظيمي از شهروندان بوده به نحوي كه در برنامه هفتگي هر شهروند تهراني مطمئناً گذري از اين منطقه صورت مي پذيرد جهت اطلاع هر چه بيشتر از اهميت منطقه 3 مي توان مختصرا ً به وجود مراكز ذيل اشاره نمود.

در بخش بهداشت و درمان وجود بيمارستان هاي فوق تخصصي خاتم الانبيا ء ، و بقيه اله اعظم ، كودكان مفيد ، سوانح وسوختگي در بخش فرهنگي تفريحي پاركهاي نشاط و طالقاني ، سينما فرهنگ ، موزه پول ، دفينه امير المومنين، تماشاگه تاريخ ، فرهنگسراي هنر و طبرستان و 6 كتابخانه د ربخش مذهبي آستان مقدس امام زاده اسماعيل و امامزاده قاضي الصابر وجود 31 مسجد و حسينيه مانند مسجد حسينيه ارشاد و قبا و الغدير و ... مراكز ورزشي مانند پيست دوچرخه سواري و تيروكمان پارك نشاط

، سالن تيراندازي ، پارك سئول مجموعه ورزشي كوثر ، باشگاه هاي ورزشي انقلاب ، استقلال ، ادارات و مجموعه ورزشي شهيد كشوري وجود بيش از 13 اقامتگاه و 2 هتل 5 ستاره هما و استقلال و 37 مركز آموزش عالي و33 وزارتخانه و سازمان دولتي و همچنين بالغ بر 27 مركز عمده خريد مي باشد .

مجموعه مراكز فوق جمعيت شناور منطقه را روزانه به بيش از 4 برابر جمعيت واقعي آن افزايش داد ، به صورتي كه شهرداري منطقه 3 مي بايست علاوه بر افزايش كمي خدمت رساني به شهروندان بر ا رتقاي اين خدمات رساني نيز توجه ويژه مبذول نمايد . اين حجم زياد مسافرتهاي درون شهري ترافيك اين منطقه را به شدت افزايش داده احداث شماره 1 مترو واقع در اتوبان شهيد حقاني با جابجايي مسا فران به كاهش بار ترافيكي منطقه كمك مي نمايد .

بخش سوم -سوابق تاريخي منطقه
منطقه سه بخشي از شميران محسوب مي شود . شميران داراي آباديهاي بسيار است كه در اينجا تنها از آباديهايي نام برده مي شود كه در محدوده جغرافيايي اين منطقه قرار داشته است.
تاريخ شميران و آباديهاي آن از گذشته دور همواره متاثر از تاريخ شهر ري و بعد از آن تهران بوده است . شميران آسايشگاه مردم ري بوده وبعدها به علت وجود نقاط كوهستاني صعب العبور داراي اهميت زيادي شد و استحكامات متعددي در آنجا ساخته شد .

قلهك :
نخستين قريه شميران محسوب مي شود كه از آنجا جاده هاي متعددي به اطراف منشعب مي شده است . يكي به سوي سفارت خانه فرنگيها ، ديگري به سوي قصراعيان و باغهاي ييلاقي درباريان يا كارمندان مي رفته است .
از نوشته هاي سياحان چنين بر مي آيد كه منطقه قلهك از اهميت ويژه اي برخوردار بوده و به نسبت ساير آباديها نيز زودترداراي تاسيسات شهري شده بود .

آبادي اصلي قلهك در شمال شرقي تهران برسرراه قديم تهران – تجريش واقع و جزء نقاط خوش آب و هوا است . مساعد بودن اقليم و فراواني آن به باغداري رونق بخشيده بود و اكثر اهالي در اين شغل امرار معاش مي كردند .علاوه بر باغداري تعدادي از افراد نيز در كارخانجات مهمات سازي به كار اشتغال داشته‌اند .

تعداد افراد شاغل در اين كارخانجات مشخص نيست و همچنين به دليل تغييرات فراوان در منطقه محل اين كارخانجات مشخص نمي باشد.
ساختار جمعيتي منطقه علاوه برساكنين مسلمان آن حدود بيست خانوار ارمني و چند خانواده يهودي بوده است .