بخشی از پاورپوینت
اسلاید 1 :
بازار ایران با ویژگیهای خود همیشه زبانزد جهانیان بوده و نام آن به همه زبانهای جهان در آمده و چنان مشهور شده است که صحنه های بزرگ و چشمگیری در افسانه ها و داستانها به خود اختصاص داده است. تا جایی که اگر مصنفی می خواسته است ایران و ایرانی را در اثر خود توصیف کند نام بازار ایران بر آن می نهاده است. صداقت و درستکاری و وجدان حرفه ای ، پیشه وران ایرانی را وا می داشت که در یک رسته نزدیک به هم دکان بگیرند و هر صنف و دسته ای ، رسته و بازاری خاص را برای عرضه کالاهای مشابه خود برگزینند. زیرا:
1-اعضا اصناف یک حرفه از قیمتها ، نوع جنس و کیفیت آن به راحتی و با سرعت با خبر می شدند.
2- خریداران کالا نیز می توانستند با مراجعه به یک قسمت بازار ، امکان تهیه نیازمندیهای خود ، مطابق با سلیقه و با قیمت مناسب با بودجه خود خریداری کنند.
3- هر صنفی فضای جنبی و احتیاجات خاص خود را نیاز دارد که در مجاور مغازه های آن صنف باشد.
بازار ایران به این ترتیب و با این نظام پای گرفت و مسیر آن معمولاً از دروازه اصلی شهر شروع و به مرکز شهر ختم می شد و گاهی همادامه بازار به دروازه دیگر شهر می رسید.
اسلاید 2 :
تعریف واژه بازار:
بازار به معنی محل خرید و فروش و عرضه کالاست. واژه بازار بسیار کهن است و در برخی از زبانهای کهن ایرانی وجود داشته است. بازار در فارسی میانه به صورت «وازار» و با ترکیب هایی مانند: «وازارگ» (بازاری) و «وازارگان» (بازرگان) به کار می رفته و در پارتی به صورت «واژار» مورد استفاده قرار می گرفته است.
اسلاید 3 :
بازار ایرانی:
بازارها اکثراً در مجاور ارگ حکومتی ، مسجد جامع و میدان اصلی شهر قرار دارند.
در شهرهایی که اماکن مذهبی ، بقاع متبرکه و مقبره ائمه وجود دارد ، بازارها معمولاً در اطراف و مقابل در ورودی آنها ساخته می شد. نمونه آن در ایران در شهرهای ری ، مشهد و قم دیده می شود.
لذا محوطه بازار در موقعیت بسیار مهم و ممتازی قرار گرفته است و نبض اقتصادی شهر را در اختیار دارد و همچنین در ارتباط تنگاتنگ با امور سیاسی و فرهنگی و اجتماعی شهر بود. این مطلب کماکان تا اوایل سده اخیر صادق بوده است.
گاهی دارالحکومه در خود بازار بوده مانند: سرای گنجعلی خان کرمان.
در بعضی موارد ادارات و تاسیسات دیوانی نیز در بازار یا در نزدیکی آن قرار داشته است. مانند: بازار تهران- بازار اصفهان و بازار شیراز و همچنین ساختمانهای دولتی و آموزشی مانند: ضرابخانه- غورخانه و حتی کتابخانه و موزه نیز در مجموعه بازار و یا در مجاور آن واقع بوده است. مانند: بازار تهران.
اسلاید 4 :
بازار ایرانی:
بازارها اکثراً در مجاور ارگ حکومتی ، مسجد جامع و میدان اصلی شهر قرار دارند.
در شهرهایی که اماکن مذهبی ، بقاع متبرکه و مقبره ائمه وجود دارد ، بازارها معمولاً در اطراف و مقابل در ورودی آنها ساخته می شد. نمونه آن در ایران در شهرهای ری ، مشهد و قم دیده می شود.
لذا محوطه بازار در موقعیت بسیار مهم و ممتازی قرار گرفته است و نبض اقتصادی شهر را در اختیار دارد و همچنین در ارتباط تنگاتنگ با امور سیاسی و فرهنگی و اجتماعی شهر بود. این مطلب کماکان تا اوایل سده اخیر صادق بوده است.
گاهی دارالحکومه در خود بازار بوده مانند: سرای گنجعلی خان کرمان.
در بعضی موارد ادارات و تاسیسات دیوانی نیز در بازار یا در نزدیکی آن قرار داشته است. مانند: بازار تهران- بازار اصفهان و بازار شیراز و همچنین ساختمانهای دولتی و آموزشی مانند: ضرابخانه- غورخانه و حتی کتابخانه و موزه نیز در مجموعه بازار و یا در مجاور آن واقع بوده است. مانند: بازار تهران.
اسلاید 5 :
عناصر و فضاهای بازار:
شامل سه بخش می شود:
1- عناصر و فضاهای شهری و ارتباطی
2- عناصر و فضاهای معماری
3- فضاهای خدماتی و عمومی
1- عناصر و فضاهای شهری و ارتباطی
1-1- راسته
2-1- رسته (راسته فرعی)
3-1- دالان
4-1- چهارسوق (چارسو)
5-1- جلوخان
6-1- میدان
2- عناصر و فضاهای معماری
1-2- حجره (دکان)
2-2- سرا (کاروانسرا- خان)
3-2- تیمچه (تیم)
4-2- قیصریه (قیصرا)
5-2- خانبار (کالنبار)
3- فضاهای خدماتی و عمومی
شامل : آب انبار یا سقاخانه- شربت خانه قهوه خانه و چایخانه و اصطبل که اغلب از بین رفته اند.
خوراک پز خانه- مساجد کوچک- حمام و ... چون کسبه بازار مؤمن و مسلمان ترین مردم شهر بوده اند و در تمام ارسن های بازار این عناصر قرار داشته اند.
اسلاید 6 :
شکلهای مختلف بازار:
- بازار خطی (طولی)
- بازار چند محوری
- بازار صلیبی
- بازار متمرکز
1- بازار خطی (طولی)
راسته ای است که در جهت طولی رشد کرده و حجره ها در دو سوی آن جای دارند. بیشتر بازارهای ایرانی غالباً به شکل خطی هستند ، زیرا در امتداد راهها و معابر شکل می گرفتند.
بازارهای خطی به دو صورت ارگانیک (غیر مستقیم) و طراحی شده (مستقیم) بودند.
اسلاید 7 :
1-1- بازارهای ارگانیک (غیر مستقیم):
آن دسته از بازارها هستند که به تدریج در امتداد معابر ارگانیک و طراحی نشده شهری شکل می گرفتند و همراه با توسعه شهر ، اندک اندک فضایهای جدیدی در امتداد آنها ساخته می شد. زیرا این شهرها غالباً از توسعه روستایی بزرگ یا شهری کوچک و ارگانیک شکل گرفته بودند و راهها و معابر آنها در ادامه جاده ها و معابر مال رو و طراحی نشده توسعه یافتند و سپس به بازار تبدیل شدند.
مانند: بازار تهران- بخشهای عمده ای از بازار اصفهان- بخشی از بازار شیراز- بازار یزد و بخشهایی از بازار کرمان.
اسلاید 8 :
1-1- بازارهای ارگانیک (غیر مستقیم):
آن دسته از بازارها هستند که به تدریج در امتداد معابر ارگانیک و طراحی نشده شهری شکل می گرفتند و همراه با توسعه شهر ، اندک اندک فضایهای جدیدی در امتداد آنها ساخته می شد. زیرا این شهرها غالباً از توسعه روستایی بزرگ یا شهری کوچک و ارگانیک شکل گرفته بودند و راهها و معابر آنها در ادامه جاده ها و معابر مال رو و طراحی نشده توسعه یافتند و سپس به بازار تبدیل شدند.
مانند: بازار تهران- بخشهای عمده ای از بازار اصفهان- بخشی از بازار شیراز- بازار یزد و بخشهایی از بازار کرمان.
اسلاید 9 :
عناصر و فضاهای شهری و ارتباطی:
1- راسته:
بازارهای اصل ایرانی غالباً به شکل خطی و در امتداد مهم ترین راه و معبر شهری شکل می گرفته است. به همین دلیل مهم ترین بخش و عنصر اصلی یک بازار ، راسته آن است. یک راسته بازار در ساده ترین شکل با دکانهایی واقع در دو سوی آن شکل می گرفت. در بعضی از شهرهای بزرگ ، دو یا چند راسته اصلی به صورت موازی یا متقاطع پدید می آمد.
راسته بازار معمولاً از یکی از دروازه های شهر شروع می شد و از مرکز شهر عبور می کند و در مورد شهرهای کوچک ، گاهی تا دروازه دیگر شهر ادامه می یابد. مکانهای مهم مثل مسجد جامع ، مدارس ، کاروانسراهای بزرگ و سایر فضاهای اصلی در امتداد راسته اصلی ساخته می شوند. راسته های اصلی اغلب بازارها سقف دارند که ارتفاع آن بین 6 تا 9 متر است.
اسلاید 10 :
خصوصیات راسته بازار:
1- طول راسته بازارها اندازه معین و مشخصی نداشت و اندازه آن به وسعت شهر و رونق اقتصادی بستگی داشت. طول راسته بازار در شهرهای کوچک در حدود چند صد متر و در شهرهای بزرگ به چند کیلومتر می رسید.
2- عرض راسته بازار به طور متوسط بین 4 تا 6 متر بود. عرض برخی از راسته های بازار پس از آنکه شهر گسترش می یافت و جمعیت آن زیاد می شد ، پاسخگوی حجم تردد در بازار نبود و به سادگی نیز نمی توانستند عرض بازار را افزایش دهند. در نتیجه قسمتهایی از راسته بازار بسیار شلوغ می شد. همچنین عبور بعضی از بزرگان شهر به صورت سواره موجب اذیت مردم در راسته های کم عرض می شد.
3- از خصوصیت مهم راسته ها ، نبودن خانه های مسکونی در آنهاست.
