بخشی از پاورپوینت
اسلاید 1 :
با بررسی تاریخ اقوام گذشته و دیگر پیامبران الهی که بخشی از آن در قرآن کریم آمده است، به خوبی می توان چهره شهرها را در تاریخ انبیا تبیین کرد . . از مجموع آیات الهی چنین بر می‌آید كه شهر اسلامی از تقدس خاصی برخوردار است و باید درجهت گسترش واعتلای شهر و حفظ امنیت شهروندان آن ازهر نظر كوشید. پيامبر اكرم(ص) در حديثی می‌فرمايند زمين مادر شماست. انسان با مادرش چگونه رفتار می‌كند؟ اين حديث حفاظت از محيط زيست ، آمايش سرزمين در شهرسازی و توسعه، برنامه‌ريزی و سازمان دادن به نحوه اشغال فضا، تعيين محل سكنای انسان‌ها، محل فعاليت و كنش‌های بين عوامل گوناگون نظام اجتماعی ـ اقتصادی را در خود دارد.
اسلاید 2 :
با نگاهی به ادوار قدیم تاریخ و زندگی بدوی انسان اولیه، به خوبی در می‌یابیم كه ازغار تا قصر، همواره عنصری به نام نیاز در رفتار او مشاهده شده است. انسان ، نیاز به امنیت، نیاز به مسكن، نیاز به غذا، نیاز به پوشاك و از همه مهم‌تر نیاز به زندگی اجتماعی را در خود احساس می‌كرده است. اوازبدو تولد به دنبال تأمین امنیت خود بوده است و این خواسته او بر سه ركن دسترسی به " جان پناه" ، " زندگی جمعی " و " آسایش " استوار بوده است .بدین ترتیب برای خود مأن و فضایی با ویژگی بودن با دیگران احساس می نماید و به تجربه دریافته است به دست آوردن این امکانات با سکونت در محل مطبوع و تأمین کننده ارکان امنیتی فوق میسر می گردد.
اسلاید 3 :
ابن خلدون (اولين تئوری پرداز معماری اسلامی) منشأ بنیاد شهرها را خصوصیات تجمل خواهی بشر و زندگی در ناز و نعمت می داند . در این مورد ابتدا نحوه زندگی بادیه نشینان را بررسی می کند و می گوید که بادیه نشینیان گروهی هستند که به کارهای کشاورزی و دامپروری مشغولند و از آنجایی که برای پرورش حیوانات و گیاهان محتاج به چراگاهها و زمین های حاصل خیز هستند، بنابراین مجبورند که دردشت ها و صحراها زندگی کنند.
اسلاید 4 :
ابن خلدون در مورد بنیاد شهرهای بزرگ و توسعه آنها می نویسد که چون شهرهای بزرگ دارای ساختمان ها و عمار ت های بزرگ است، ایجاد آنها به نیروی انسانی زیاد و ثروت هنگفت نیاز دارد. بنابراین، فقط پادشاهان و دولت های مقتدر می توانند با اجیر کردن و یا به بردگی کشیدن انسان ها اقدام به ایجاد چنین عمارت ها و شهرهای بزرگی کنند. البته باید توجه داشت که ابن خلدون منشأ پیدایش شهرها را تنها ناشی از عوامل اقتصادی نمی داند، بلکه معتقد است که در تشکیل بعضی از شهرها، مذهب نقش عمده ای داشته است؛ به عنوان مثال، شهر مذهبی مکه به امر خداوند و به وسیله ابراهیم (ع) و اسماعیل (ع) بنا شده است. وقتی حضرت ابراهيم(ع) خانه كعبه را ساخت به خداوند گفت: خدايا اين مكان را شهر قرار بده. خود شهر در اسلام مهم است و حضرت ابراهيم(ع) برای شهر چند مولفه ذكر می‌كند: 1- امن باشد 2- رزقش فراوان باشد 3- در آن بت پرستيده نشود. بنابراين اگر اين مولفه‌ها در شهری باشد، آن مكان از نظر تفكر وحيانی، شهر است.
اسلاید 5 :
و هنگامی که آن خانه (کعبه )را برای مردم بازگشتگاه (جایگاه رسیدن به ثواب و پاداش) و جای امن ساختیم و از مکان ایستادن ابراهیم نمازگاه بگیرید .و به ابراهیم و اسماعیل سفارش کردیم -فرمان دادیم -که خانه مرا برای طواف کنان و باشندگان آنجا(ساکنان حرم)و رکوع کنان و سجودکنان پاک و پاکیزه دارید. (سوره بقره آیه 125)
و آنگاه که ابراهیم گفت :پروردگارا اینجا را شهر امنی ساز و از مردم آن کسانی را که به خدا و روز باز پسین ایمان دارند از میوه ها روزی ده خدای گفت:و هر که کافر شود او را اندکی برخوردار کنم سپس به عذاب دوزخ گرفتارش سازم و بد بازگشتگاهی است. (سوره بقره آیه 126)
اسلاید 6 :
در معماری نمادهایی داريم كه عمومی هستند. به‌طور مثال در مورد عدد 4 می‌گويند عددی است كه نشان‌دهنده چهار جهت و عناصر اربعه است.
درحديثی از امام صادق(ع) روايت شده است که از امام (ع) می‌پرسند چرا به كعبه می‌گويند كعبه؟ می‌گويد چون چهارگوش است (كعبه مكعب‌شكل است ولی اركان آن چهارتاست و دارای وجوهی است، اركان چهارگوشه آن است و وجوه سطح آن) می‌پرسند چرا چهارگوش است؟ می‌گويند برای اين كه ضراح(معبدی است در آسمان كه ملائك به دور آن طواف می‌كنند) چهارگوش است. می‌پرسند چرا ضراح چهارگوش است؟ می‌گويند چون بيت‌المعمور چهارگوش است. می‌پرسند چرا بيت‌المعمور چهارگوش است؟ می‌گويند چون عرش چهارگوش است و بدين سبب عرش چهارگوش است چون اركان توحيد 4 تاست: تهليل، تسبيح، تحميد و تكبير.
اسلاید 7 :
چیستی و چگونگی " شهر" و " شهر اسلامی "
مهندس نقی زاده (استاد واحد علوم و تحقيقات دانشگاه آزاد اسلامی )وضع اصطلاح معماری اسلامی را از سوی متفكران و معماران غربی می داند و عنوان می کند: واژه شهر اسلامی و معماری اسلامی را غربی‌ها به‌وجود آوردند. آنها در بررسی معماری مسلمانان متوجه شدند كه معماری ما با آنها بسيار متفاوت است و تفاوت را در اسلام ديدند.
قرآن کریم از جمله منابع اصیل و بنیادین در تشریح رویکرد اسلام به ویژگی های شهر مطلوب است.
شهر اسلامی چه خصوصیاتی دارد؟ آیا شهری است با گنبد و مناره های متعدد، برخوردار از اماکن مذهبی متنوع، دارای چهره تاریخی و باستانی مانند شهرهای اوائل اسلام و یا شهری است با انسان هایی موحد .
هنوز تعریفی کامل از شهر اسلامی و خصوصیات آن ارائه نشده است . بی تردید اصیل ترین و جامع ترین منبع معارف اسلامی قرآن کریم است؛ اقیانوسی كه انسان‌ها در قرون و اعصار از بركات آن متنعم شده‌اند و در عین حال ضمن حفظ طراوت و تازگی، نقصانی در آن ایجاد نشده است ونمی شود.
اسلاید 8 :
واژه‌های "المدینه" 14 مرتبه، "بلد" 14 مرتبه و "البلاد" 5 مرتبه در قرآن آمده‌اند؛ البته در بعضی از آیات، شهر خاصی مورد نظر بوده است. در بعضی دیگر موضوع اصلی و پیام آیه به هیچ كدام از ویژگی‌های شهر ربط نیافته است و تعدادی دیگر از آیات به طور مستقیم و با یكی از ویژگی‌های .شهر و مراكز جمعیتی ارتباط دارند.
اسلاید 9 :
نفوذ فرهنگ غنی اسلام در سرزمین‌های گوناگون آسیا، آفریقا، و اروپا اثرات اجتناب‌ناپذیر و فراوانی بر توسعه شهر بر جای گذاشته است. آداب و رسوم مذهبی، باورها و ارزش‌های آن به ویژه آنجا كه با سازمان و اقتدار ربط پیدا می‌كنند، بر گردهمایی اجتماعی تأكید كرده‌اند و با كوچ‌گری (خانه به دوشی) و پراكندگی مخالف هستند. شهرهای اولیه اسلامی از قبیل الفوستات، تونس و رباط در مغرب به منظور آموزش اسلام برپا شدند و نقش ارگ یا دژ ایمان را ایفا كردند. آنها متعهد به پذیرایی از نوكیشان (یا نو گرویده‌ها به دین اسلام) بودند، همانگونه كه مدینه پذیرای مهاجران مكه بود. این شهرها را دارالحجره نامیدند، یعنی مكانی كه مسلمانان به آنجا می‌آمدند تا زندگی اسلامی را در عمل پیاده كنند. از طریق آنها بود كه اسلام به قاره آفریقا و جنوب اروپا گسترش یافت و در نتیجه شماری از شهرهای پررونق، پدیدار شدند.
اسلاید 10 :
در زمینه مقولات كالبدی شهرهای اسلامی نیز فضاها به گونه‌ای استقرار یافته بودند كه هیچ یك از نیازها و موقعیت‌ها نقش اخلاقی، معنوی و الهی را خدشه‌دار نمی‌ساختند . روابط بنیادی در شهر به گونه‌ای بود كه انسانیت و معنویت را در میان ساكنان آن به وجود می‌آورد وهرگونه تبعیض فضایی و اقلیمی كه با روح عدالت و تقسیم منابع و امكانات مغایرت داشت منتفی می‌گردید.
به عنوان مثال شهر استانبول( اسلام بول ) به عنوان نمونه‌ای از یك شهر اسلامی، در بردارنده تفكرات عمیق دین مبین اسلام بود و تأسیسات وامكانات به گونه‌ای ساماندهی شده بود كه افراد نیازمند و فقیر جامعه نیز دردرجه اول بتوانند نیازهای بنیادی خود را (چون مسكن، كار، رفاه و فرهنگ ) در آن بازیابند .
