بخشی از مقاله
كارآموزي عمران - اداره كل نوسازي مدارس استان گلستان
مقدمه :
مدرسه سازي يكي از مهمترين عوامل رشد و توسعه ي پايدار هر كشوري مي باشد . علي الخصوص در كشور ما كه با كمبود فضاهاي آموزشي مواجه هستيم . بدين خاطر سازماني در كشور به عنوان سازمان نوسازي مدارس تشكيل شده است كه مسئوليت ساخت و مرمت فضاهاي آموزشي را بر عهده دارد .
خوشبختانه اين سازمان در راستاي اهداف عاليه خويش موفق بوده و مدارس زيادي را به بهره برداري رسانيده است و در اعتلاي اهداف عمراني وآباداني كشور گام بلندي برداشته است.
توضيحات :
اكثر ساختمانها داراي دو اسكلت بتني و فولادي مي باشد و بنده نيز در طول مدت كارآموزي با اين دو نوع ساختمان آشنا شده ام و نكاتي را كه بايد در حين اجرا و ساخت آن به كار برد را در گزارش خود آورده ام كه از مباحث مقررات ملي ساختماني ايران استفاده نموده ام.
در زير نمونه اي از آن را مي بينيد .
توجه به شرايط بهره برداري در طرح و محاسبه
اين فصل به عواملي كه از نظر شرايط بهره برداري در طرح و محاسبه مطرح است و در بخشهاي ديگر ياد نشده است مي پردازد. شرايط بهره برداري عبارت است از شرايطي كه در آن سازه ساختمان ضمن انجام نقش اصلي خود حفظ ظاهر عوامل سرويس و نگهداري و پايداري و نيز راحتي استفاده كنندگان را تامين مي كند .
محدود كردن بازتاب سازه براي تامين شرايط بهره برداري باتوجه به نقشي كه سازه به عهده دارد بايد به ميزان مناسبي صورت گيرد .
پيش خيز در تيرها
اگر براي بعضي از اعضاي خمشي پيش خيز بخصوصي لازم است تا در هنگام بارگذاري به شكل مورد نظر و در ارتباط با اعضاي ديگر در آيد . بايد اينگونه محدوديتها در مدارك طرح ومحاسبه به روشني مشخص شود .
در خرپاها با دهانه بيش از 12 متر لازم است به اندازه تغيير شكل بار مرده پيش خيز داده شود . در شاهتيرهاي مربوط به جراثقال با دهانه بزرگتر از 12 متر بايد پيش خيزي در حدود تغيير شكل ناشي از بار مرده به اضافه بار زنده پيش بيني شود .
تيرها و خرپاهايي كه خيز معيني براي آنها قيد نشده باشد بايد در كارخانه طوري ساخته شوند كه به هر حال پس از نصب تغيير شكل روبه بالا داشته باشند .
انبساط و انقباض حرارتي
بررسي پيش بيني هاي لازم براي اثرات تغييرات دما متناسب با شرايط بهره برداري بايد به عمل آورد . در محاسبات ضريب انبساط و انقباض حرارتي فولاد برابر به ازاي هر درجه سانتيگراد در نظر گرفته مي شود .
افتادگي ، ارتعاش و انتقال جانبي
الف ) افتادگي
تيرها و شاهتيرهايي كه كفها و سقفهاي ساختماني را تحمل مي كنند بايد با توجهي خاص به تغيير مكان آنها در اثر بارهاي محاسباتي طرح و محاسبه شوند .
تيرها و شاهتيرهايي كه سقفهاي نازك كاري شده را تحمل مي كنند بايد طوري محاسبه شوند كه تغيير مكان حداكثر نظير بار مرده و زنده از طول دهانه و تغيير مكان حداكثر نظير بار زنده از طول دهانه بيشتر نشود .
ب)ارتعاش
تيرها و شاهتيرهايي كه سطوح بزرگ خالي از تيغه بندي را تحمل مي كنند بايد باتوجهي خاص به لرزش و ارتعاش حاصل از بارهاي جنبشي محاسبه شوند. در مقطع تير وl طول مركز به مركز تكيه گاهي تير است . همچنين لازم است فركانس نوساني تيرها محاسبه گردد كه اين فركانس بايد از حد احساس بشري كمتر باشد .
پ) انتقال ونوسان جانبي در سازه هاي فولادي
سازه هاي فولادي بايد به سختي و صلبيت كافي داشته باشد و تغيير مكان جانبي آن در مقابل اثر باد با زلزله محدوديتهاي آيين نامه هاي مربوط را برآورده كند .
فساد و خوردگي در فلز
در مورادي لازم است فساد و خوردگي مصالح در طرح و محاسبه اعضاي سازه در نظر گرفته شود و ابعاد آنها طوري داده شود كه اثر خوردگي را جبران كند . و يا در حالت ديگر با حفاظت در مقابل خوردگي به وسيله زنگ زدن و يا راه حلهاي ديگر بايد شرايط بهره برداري حفظ شود.
ساخت ، نصب و كنترل نوع كار
نقشه هاي كارگاهي
نقشه هاي كارگاهي حاوي كليه اطلاعات و جزئيات لازم براي ساخت قطعات سازه بايد قبل از شروع ساخت توسط پيمانكار و به تائيد مهندس سازه رسانده شود . اين اطلاعات و جزئيات بايد ابعاد عناصر سازه و محل انها ، نوع و اندازه جوشها ، پيچها و يا پرچها را شامل شود .
در اين نقشه ها بايد كليه جوشها و پيچهاي كارخانه اي از جوشها و پيچهاي كارگاهي به خوبي متمايز شده باشد و نيز بايد نوع اتصال پيچهاي پرمقامت به وضوح مشخص و حد سفت كردن پيچها قيد شده باشد . نقشه هاي كارگاهي بايد با در نظر داشتن مناسبترين نوع اجرا و با توجه به سرعت اجرا حداقل دور ريز ورق و شرايط اقتصادي ساخت ونصب تهيه شود .
ساخت
تعبيه پيش خير – خم كردن و راست كردن قطعات
به كار بردن روشهاي گرم كردن موضعي و يا تغيير شكل مكانيكي براي ايجاد انحنا و يا از بين بردن آن مجاز است . دماي موضعهاي گرم شده نبايد از 550 درجه سلسيوس براي فولادهاي قوي مخصوص و 650 درجه سلسيوس براي فولادهاي نرمه بيشتر باشد .
برشكاري
برش گرمايي (برش با شعله هوا گاز )
لبه هايي كه با شعله بريده مي شود بايد كاملا يكنواخت و خالي از ناهمواريهاي بيش از 4 ميليمتر باشد . برشكاري بايد به كمك ريل گذاري و استفاده از دستگاه اتوماتيك انجام شود.
ناهمواريها و زخمهاي بيش از 4 ميليمتر را بايد با سنگ زدن و درصورت لزوم تعميركاري توسط جوش هموار كرد . همچنين لبه هاي بريده شده توسط شعله كه مصالح جوش در آن قرار خواهد گرفت بايد به نحو قبولي عاري از ناهمواري و بريدگي باشد.
برش بال و سوراخهاي دسترسي براي جوشكاري بايد طبق مشخصات بند 10-1-7-1-ح انجام شود . درنيمرخهاي سنگين وقطعات ساخته شده با جوش به ضخامت بيش از 40 ميليمتر بايد پيش گرم كردن تا دماي حداقل 65 درجه سلسيوس قبل از برش گرمايي انجام شود.
ب- برش با قيچي
برش با قيچي فقط براي ورقها با ضخامت مساوي ويا كمتر از 10 ميليمتر مجاز است .
پ- ساير روشهاي برش
ساير روشهاي برش مثل برش پلاسما و يا گوج به شرايط انطباق با شرايط مندرج در بند الف و تاييد دستگاه نظارت امكان پذير است .
آماده كردن لبه ها
به صاف و پرداخت كردن لبه هاي بريده شده توسط شعله احتياجي نيست مگر اينكه لزوم آن در مدارك طرح ومحاسبه براي قسمتهاي بخصوصي مشخص شده باشد و يا جزء عمل آماده كردن لبه براي جوشكاري قيد شده باشد .
پخ زني لبه ها بايد به كمك برش حرارتي و يا سنگ زني و يا براده برداري انجام شود واستفاده از دستگاه پخ زن كه با ساز و كار لهيدگي عمل مي نمايد مجاز نيست .
ساختمانهاي با اتصال جوشي
تكنيك جوشكاري،مهارت جوشكار ، ظاهر كار ، خواص جوش وروشهايي كه براي تصحيح جوش و جوشكاري معيوب به كار مي رود بايد مطابق با مقررات آيين نامه جوشكاري ساختماني باشد .
ساختمانهاي با پيچهاي پر مقاومت
كليه قسمتهايي كه توسط پيچ به هم متصل مي شوند بايد در ضمن نصب با گذاردن پين يا پيچ و مهره موقت نسبت به هم كاملا تثبيت و سوراخها هم راستا شوند .
در اتصال پيچ پر مقاومت ، سطوحي كه در تماس با سرپيچ و يا مهره آن قرار مي گيرند نبايد شيبي بيش از يك بيستم نسبت به صفحه عمود بر محور پيچ داشته باشند . در صورت عدم تامين شرط اخير بايد با استفاده از واشر شيبدار موازي نبودن سطوح را جبران كرد.
قطعاتي كه با پيچ پر مقاومت به يكديگر متصل مي شوند بايد كاملا به هم جفت شده باشند و نبايد واشرهاي پركننده يا هر نوع مصالح تغيير شكل پذير ديگري كه بين آنها گذارده شود ليكن استفاده از ورقهاي پر كننده با مقاومت نظير قطعات اتصال و ضخامت يكنواخت مجاز است .
هنگامي كه قطعات نصب مي شوند بايد كليه سطوح اتصال از قسمتهاي پوسته شده و ديگر مواد زايد عاري باشد مخصوصا سطوح تماس اتصالات اصطكاكي بايد كاملا تميز باشد واثري از پوسته زنگ ، رنگ ، لاك ، انواع روغن و مصالح ديگر در آنها وجود نداشته باشد .
درزهاي فشاري
درزهاي فشاري كه درآنها انتقال نيرو از طريق فشار تماسي مستقيم ، قسمتي از ظرفيت اتصال را تشكيل مي دهد بايد سطوح قطعات در تماس به وسيله تراش دادن ، سوهان زدن ، سنگ زدن و روشهاي مناسب ديگر به خوبي آماده شده باشد بطوريكه تماس كامل بين دو قطعه برقرار گردد .
رواداري ابعادي
رواداري در ابعاد تا حدود مقادير مندرج در مبحث يازدهم مقررات ملي ساختمان ايران مجاز مي باشد.
تنظيم پاي ستونها
پاي ستونها و كف ستونها بايد طبق مشخصات زير تنظيم وتمام شود :
الف)استفاده از ورقهاي نورد شده فولادي به ضخامت 50 ميليمتر وكمتر بدون تراش و پرداخت مجاز است . مشروط بر آنكه در سطح آنها تماس كامل برقرار شود .
ورقهاي نورد شده فولادي با ضخامت 50 تا 100 ميليمتر را مي توان با پرس كردن صاف و مستوي كرد و در صورتي كه پرس مناسب در دسترس نباشد مي توان با تراشيدن و صاف كردن سطح مستوي را بوجود آورد.
در ورقهاي ضخيمتر از 100 ميليمتر ، تمام سطوح تماس بايد صفحه تراشي شده وصاف و مستوي گردد .
پ) كف ستونهاي غير از ورقهاي نورد شده بايد به طور كلي صفحه تراشي شود .
ج) سطح زيرين كف ستونها در صورتي كه با ريختن دوغاب ماسه سيمان تماس كامل برقرار شود . احتياجي به تنظيم ندارد .
د) سطح بالايي كف ستونها كه در تماس با ستون قرار مي گيرد در صورتي كه احتياج به پرس و صاف كردن نخواهد داشت كه با جوش نفوذي و به طور سراسري و كامل به ستون جوش شود .
رنگ كارخانه اي براي محافظت
شرايط كلي
آماده كردن سطوح و رنگ كردن آن در كارخانه بايد مطابق با مقررات اجرايي مربوط انجام شود. به جز حالتهاي ويژه ايكه مشخص شده باشد كارهاي فلزي كه در تماس با بتن قرار گيرند لازم نيست رنگ شوند . كليه قسمتهاي باقيمانده كار فلزي بايد مطابق بند 10-1-9-4 رنگ زده شود.
سطوح غير قابل دسترسي
به جز سطوح تماس بقيه سطوحي كه بعد از ساخت قابل دسترس نخواهد بود بايد قبل از جمع كردن كار تميز و رنگ آميزي شود .
سطوح تماس
در اتصالات اتكايي ، رنگ كردن سطوح تماس به طور كلي مجاز است . در اتصالات اصطكاكي شرايط لازم در سطوح تماس بايد طبق مقررات مربوط به پيچهاي اصطكاكي رعايت شود .
سطوح صاف و آماده شده
سطوحي كه با ماشين كردن آماده مي شوند در مقابل خوردگي محافظت مي شوند . بدين منظور از يك لايه مصالح ضد زنگ كه بتوان آن را قبل از نصب به آساني برطرف كردن يا مصالح خصوصي كه احتياج به برطرف كردن نداشته باشد مي توان استفاده كرد.
سطوح مجاور جوش كارگاهي
به جز حالتهايي كه در مدارك طرح و محاسبه به عنوان شرط بخصوصي قيد شده باشد كليه سطوحي كه در فاصله 5 سانتيمتري از محل هر جوش كارگاهي قرار مي گيرند بايد ازمواردي كه با جوشكاري صدمه مي زند و يا در حين جوشكاري گازهاي سمي و مضر توليد مي كند كاملا پاك شود.
برپايي و نصب
ميزان كردن پاي ستونها
كف ستونها بايد درمحور پيش بيني شده و در رقوم صحيح و به صورت كاملا تراز نصب شوند به طوري كه سطح زيرين آنها با بتن تماس كامل و سرتاسري داشته باشد .
مهار
قابهاي اسكلت فلزي بايد به صورت شاقولي در حد خطاي مجاز تعيين شده نصب شوند .
مهار موقت براي نگاه داشتن در وضع مطلوب بايد انجام شود . اين مهارها در صورت استفاده بايد تمام بارهاي موثر ضمن اجراي كار مصالح بر روي ساختمان دسته مي شود و يا قطعات و ابزار كار نصب بر آن قرار مي گيرند بايد پيش بينيهاي لازم براي تنشهاي اضافي حاصل به عمل آمده باشد .
تنظيم كردن كار
قبل از آنكه نصب پيچ يا اجراي جوش به صورت قطعي و دائمي انجام شود قطعاتي كه با اين عمل ثابت مي شوند بايد به دقت تنظيم شده باشند .
جفت كردن درزهاي فشاري در ستونها
صرف نظر از نوع وصله به كار رفته ناميزاني و عدم تماس كامل به مقدار كمتر از 2 ميليمتر قابل قبول خواهد بود . اگر اين بادخور از 2 ميليمتر تجاور كند ولي از 6 ميليمتر كمتر باشد و بررسي مهندسان نشان دهد كه سطح تماس كافي وجود ندارد آنگاه بايد فاصله بادخور را با مصالح پر كننده مناسب پر كرد. اين مصالح صرفنظر از نوع فولاد اعضاي متصل شونده مي تواند از فولاد نرمه باشد.
جوش كارگاهي
قبل از جوشكاري بايد رنگ كارخانه اي را از روي سطوحي كه جوش انجام مي گيرد توسط پرس سيمي كاملا برطرف و پاك كرد .
رنگ كارگاهي
ترتيب پاك كردن سطوح و رنگ كردن در كارگاه بايد از قبل تعيين شده شده و اين شرايط در مدارك طرح و محاسبه قيد شده باشد .
اتصالات كارگاهي
همزمان با كار استقرار و نصب اسكلت بايد اتصالات پيچي و جوشي به طور مطمئن وكامل تكميل شود تا جوابگوي بارهاي مرده ، نيروي باد و تنشهاي ضمن اجرا باشد .
كنترل نوع كار
كارخانه سازنده كار فلزي بايد روشهاي بازرسي و كنترل نوع كار ساخته شده را تا جاييكه بطور مطمئن نشان دهد كار مطابق با مشخصات و مقررات مربوط انجام مي گيرد فراهم كند .
اضافه بر روشهاي بازرسي كار بايد مصالح به كار رفته و مهارتهاي اجرايي به طور مداوم توسط دستگاه نظارت و بازرسان اجرايي واجد شرايط ، تحت بازرسي و كنترل قرار گيرد شرايط مربوط به اين نوع عمليات بايد در مدارك طرح و محاسبه قيد شده باشد .
همكاري تا حد امكان بازرسيهاي نمايندگان صاحبكار بايد در كارخانه سازنده انجام گيرد
نمايندگان صاحبكار بايد بازرسي خود را به صورت برنامه از پيش تعيين شده اي كه حداقل وقفه را در كار ساخت بوجود آورد به اطلاع سازنده برسانند.
مردود كردن كار
مصالح و نيز روشهاي اجرايي كه با مقررات و مشخصات تعيين شده مطابق نباشد درهر مرحله اي از پيشرفت كار قابل مردود كردن است.
سازنده بايد يك نسخه از كليه گزارشهايي را كه از طرف بازرسان كار به صاحبكار داده مي شود دريافت كند .
بررسي جوشها
بررسي جوشها بايد مطابق با آئين نامه جوشكاري ساختمان انجام شود . اگر از آزمايشهاي نوع غير مخرب استفاده مي شود بايد حدود و استاندارد قابل قبول بودن نتايج در مدارم طرح و محاسبه به وضوح قيد شده باشد .
بررسي اتصالات اصطكاكي در پيچهاي پر مقاومت
بررسي اتصالات با پيچهاي پر مقاومت بايد طبق استاندارد اين نوع اتصالات و نوع پيچهايي كه به كارمي رود انجام گيرد .
تعيين نوع فولاد
كارخانه سازنده بايد روش تعيين نوع ومشخصات مصالح مصرفي را با مدارك كتبي و نمايشي عملي كند .
روش احراز هويت مصالح بايد با عرضه شماره و عنوان مصالح مشخصات فني مربوط طبق مدارك رسمي و همچنين گزارش آزمايشهاي مصالح براي خواص تعيين شده ثابت كند كه مصالح مناسب پيش بيني شده مورد استفاده قرار گرفته است .
