بخشی از مقاله
آسیب شناسی رویکرد بام سبز در معماری معاصر اصفهان
چکیده
امروزه فضاهای سبز، باغها و جنگلها تبدیل به آسمانخراشها و شهرکهای مسکونی میشوند و شهرنشینان امروزی گاهی که به درون خود مینگرند بااحساس خلائی عمیق از دستیابی به طبیعت خود را بهدوراز آسایش و آرامش مییابند و بامهای سبز را بهعنوان راهحلی مناسب برای آشتی با طبیعت میپندارد. بام سبز بهعنوان مهمترین راهکار معماری پایدار برای رسیدن به کاهش انرژی اتلافی در سالیان اخیر در ایران مطرح گردیده است ولی باید گفت که معمار ضمن توجه به مسائل زیباشناختی و حفظ محیط طبیعی در طراحی خود بهگونهای عمل کند که یا پاسخگویی به نیازهای اقلیمی در هر منطقه را دارا باشد در این پژوهش که به صورت کیفی به چالش اساسی بام سبز در ستان گرم و خشک اصفهان پرداخته، سرآغاز ورود این موذل را بررسی کرده و هدف آن سعی در پیشگیری توسعه این راهکار جدید صرفهجویی انرژی در معماری امروز ایران بهخصوص در استان اصفهان را باید بررسی یک نمونه موردی پروژهای طراحیشده شهری، سعی در مطرح کردن این موضوع و بهنوعی بررسی علت انجام این پروژهها در کشورهای اروپایی نسبت به کشور خودمان است.
واژههای کلیدی: بام سبز، صرفهجویی انرژی، آبوهوای اصفهان، معماری منطقهای، معماری پایدار
-1 مقدمه:
توسعه فضای سبز شهری و توزیع منطقی آن بهخصوص در مرکز شهرها بهگونهای متناسب با ساختوساز شهری باشد، یکی از چالشهای عمده کلانشهرهای معاصر تلقی میشود. ازآنجاکه فضاهای بازو سبز شهری اغلب فاقد ارزشهای مستقیم اقتصادی به نظر میرسند، گسترش ساختوسازهایی که در کوتاه مدت سود بیشتری را در سرمایهگذاری حکومتهای محلی و بخش دولتی خواهد داشت، موجب بالا رفتن میزان فضاهای سبز شهری در مقایسه با سایر سرمایهگذاریها، از حمایت مالی کمتری برخوردار است .[1] از سوی دیگر توسعهدهندگان بخش خصوصی نیز در بخش ساختوساز برای کاهش هزینهها و بدست آوردن سود بیشتر در ساخت بناها، درصد اختصاصی به فضاهای سبز را به شیوههای مختلف به زیربنای کل بنا میافزایند . این مطلب در نواحی با درجه متراکم بالا (به لحاظ بنا و همچنین به دلیل حجم عبور و مرور) پررنگتر است و در این میان احداث پارکها و بناهای مسکونی با منظر طبیعی سبز در مقیاس وسیع با این روند توسعه پرشتاب شهرهای بزرگ غیرممکن به نظر میرسند .[2]
از سویی دیگر با بررسی شهر اصفهان، وجود پارک های متعدد در حاشیه رودخانه و توجه به کمآبیهای اخیر این رویکرد در ساختمان مناسب است؟در این پژوهش برای بدست آوردن نتیجه مناسب در طول پروسه تحقیق و ارائه راهکارهای مناسب از تحقیقات کتابخانهای اعم از کتب، مقالات و... استفادهشده است و سپس مطالعات بدستآمده را تحلیل نموده و به جمعبندی نهایی در رابطه با عیب اساسی بام سبز در معماری مدرن ایرانی رسیدهایم.
-2 معیارهای طراحی در این زمینه
کشور ایران کشوری درحالتوسعه است و به دلیل افزایش نرخ تخریب مسکن در سالیان گذشته و برخوردار بودن از جمعیتی جوان، نیاز قابلتوجهی به مسکن دارد. همچنین مطابق بند یک سیاستهای کلی نظام در امور شهرداری از برنامه پنجم توسعه که تأکید بر مکانیابی توسعه شهرها در چارچوب طرح آزمایش سرزمینی و بر اساس استعدادهای اقتصادی و با رعایت معیارهای زیستمحیطی و مراقبت از منابع آبوخاک کشاورزی و ایمنی در مقابل سوانح طبیعی و امکان استفاده از زیرساختها و شبکه شهری دارد، برساخت و سازهای جدید یکی از مهمترین عواملی که باید به آن توجه شود، محیطزیست است .[3]
کشور ایران به دلیل دارا بودن اقلیمهای متنوع، رویکردهای گوناگونی را در بحث ساختوساز سازگاربامحیطزیست میطلبد. یکی از معیارهای ساختوساز با رویکرد بام سبز، توجه به طراحی اقلیمی در هر منطقه است. واضح است که مصالح استفادهشده در یک اقلیم شرجی، در اقلیم گرم و خشک کارایی لازم را ندارد و مهمتر اینکه مصالح، حاصل تکامل دانش بشر نسبت به سازگاری زندگی در طبیعت است.
یکی از معیارهای طراحی مناسب بام سبز توجه به فرهنگ استفادهکنندگان است. طراحی بنا باید بهگونهای باشد که مغیر اعتقادات، مذهب و نژاد جلوه کند .[4]
-3 معماری سبز کشورهای مختلف
بسیاری از تفکرات طراحی دوران معاصر مدیون اندیشههای لوکوربوزیه و فرانک لوید رایت است که از اولین مدافعان مدرن استفاده از بام یا بالکن بهعنوان فضای سبز کاربردی بودند. لوکوربوزیه اولین فرد در قرن 21 بود که سقف سبز را استفاده کرد؛ وی پنج اصل را برای ساختمان مدرن معرفی کرد که بام سبز و باغ بام یکی از این اصول پنجگانه بود؛ وی همچنین نواحی شهری را با جادههایی که بر روی آنها بام قائمی قرارگرفته بود پیشبینی میکرد .[5]
از اوایل دهه شصت قرن بیستم با موردتوجه قرار گرفتن کیفیت محیطزیست در بافت شهری و چالشهای زیستمحیطی شهرهای بزرگ بهخصوص در مناطق شهری و چالشهای زیست محیطی شهرهای بزرگ بهخصوص در مناطق مرکزی شهر،ظهور پدیدههای جزیره گرمایی شهر و بحران انرژی موج جدید رویکرد به بام سبز در مفهوم جدید و امروزیشان از اروپای شمالی آغاز شد و شهرداری اروپایی برای بامهای سبز و گسترش کمی آن در سطح شهری برنامه مدونی دارند و اجرای بامهای سبز در آن شهرها بهصورت دستورالعمل اجرایی درآمده است .[1]
در ایران نیز با توجه به پیشینه تاریخی استفاده از خشت و گل در معماری ایران، پوشش خزه و گلسنگ و انواع گیاهان علفی روی بام بناهای مناطق مختلف کشور چون آذربایجان، گیلان و مازندران، بامهای خانههای کوهستانی و روستاها استفاده میشده است که نمونه بارز آنت خانههای روستای ماسوله است که در آن بام خانههای پایینتر بهعنوان حیاط خانههای بالایی عمل میکنند. اگرچه بامهای سبز در کشورهای اروپایی تبدیل به جزء معمول و تا حدی ضروری ساختمانها شده و در کشورهای آسیای شرقی و آمریکای شمالی هم بهعنوان عنصری جدید و در حال رشد پدیدار شدهاند. در بسیاری از کشورها همانند کشور ما همچنان عنصری ناشناخته و غریب محسوب میشود. در کشور ما اگرچه درگذشته شاهد انجام برخی پروژهها در این زمینه بودهایم، اما بهطور مستمر توسعهنیافته است .[6]
