بخشی از مقاله
چکیده
زندگی در اکوسیستم شهری، با ساختمان های عظیم،تراکم ماشین ها،سر و صدا و... مشکلات و معظلات انسانی و محیط زیستی زیادی را به همراه دارد.در سال های اخیر تفکر نجات مکان های شهری از ازدحام و آلودگی های مختلف،از قدرت و اهمیت بیشتری برخوردار شده و مسؤلین بدنبال راه حلی برای کاهش این مسائل و معضلات هستند.گیاهان و بویژه درختان از عناصر اصلی و مهم تشکیل دهنده شهرها محسوب شده و امروزه دیگر تردیدی نیست که درختان و فضای سبز نقش مهمی در بهبود شرایط زیستی و ارتقاء جنبه های کمی و کیفی زندگی شهرنشینان ایفا می کند و روز به روز بر تأکید و اهمیت این مباحث افزوده می شود.شهرها به عنوان عامل اصلی ایجادکننده ناپایداری درجهان محسوب می شوند،مطرح شدن بحث توسعه پایدار به عنوان شعار اساسی هزاره سوم نیز ناشی از اثرات شهرها برگستره زیست کره زمین و ابعاد مختلف زندگی انسان می شود. لذا در این نوشتار بر آن شدیم تا شاخه هایی از معماری سبز را تحت عنوان بام سبز و محوطه سازی بررسی کنیم،چرا که امروزه با استفاده از این روش می توانیم از منابع و انرژی های موجود به خوبی و با کمترین آسیب به محیط زیست پیرامون استفاده کرده و محیط سالمی را برای نسل های آینده داشته باشیم.روش بکار گرفته شده به شیوه توصیفی تحلیلی با بهرهگیری از مطالعات اسنادی، کتابخانهای و میدانی است که پس از گردآوری، طبقهبندی و سازماندهی اطلاعات، به تجزیه و تحلیل آنها پرداخته شده است.
مقدمه
از آن جا که احداث بام سبز در برنامه ریزی شهری بیشتر شهرهای پیشرفته جهان به صورت یک دستورالعمل اجرایی در ساختمان سازی درآمده است، لزوم استفاده از انرژی های پاک و توجه به محیط زیست و ساکنان آن در گستره زمانی نامحدود ضروری به نظر می رسد. امروزه در آلمان بطور تخمینی % 10 از خانه ها دارای بام سبزند. در شهر توکیو برنامه توکیو 2000 در آوریل 2001 وارد عمل شد ، در این برنامه فضای قابل استفاده ساختمان های جدید با متراژ بیش از 1000 متر مربع باید دارای % 20 فضای سبز باشند. بام سبز در برنامه ریزی شهری شمال آمریکا در جاهایی مثل شیکاگو، پرتلند ، اورگن و تورنتو کانادا موثر بوده و در نظر گرفته می شود. در شیکاگو جایی که 20000 فوت مربع بام سبز در بالای شهرداری آن قرارگرفته،قانون ذخیره سازی انرژی شیکاگو در سال 2002 تصویب شد و مقرر گردید ساختمان سازی جدید باید دارای بام سبز یا بام انعکاسی باشد. در ونکوور افزایش جمعیت افزایش ناپایداری در دو زمینه مصرف انرژی و فاضلاب است و متخصصین تشخیص داده اند که تکنولوژی بام سبز به حل این دو موضوع کمک خواهد نمود. باتوجه به اثرات زیست محیطی و تنوع گونه های جاندار بام سبز موجب تاثیرات مثبت نسبت به محیط می شود. کاهش آلودگی ناشی از فاضلاب و افزایش میزان اکسیژن لازم برای انسان از دیگر اثرات مثبت بام سبز محسوب می - شود. ازآن جا که پیشینیان در طول زمان از ویژگیهای این نوع بام بهره جسته اند، استفاده از آن در محیط شهری ضمن جذب سر و صدا و خنک سازی با کاهش مصرف انرژی همراه است. ساکنین بام سبز با تولید مواد غذایی گیاهی با تثبیت خاک یک سیستم پایدار را ایجاد می کند. جستجو و سرمایه گذاری در تکنولوژی بام سبز مهمترین روشی است که به شهر های ما اجازه رشد و توسعه با اطمینان از حفاظت و ادامه ی حیات بشر و محیط می دهد. به نظر می رسد که زمان آن رسیده است که ایران نیز در مقیاس کلان شهرهایی چون تهران در این راستا گامی بردارد.
زیبایی شناسی شهری
در ابتدا تعریفی از زیبایی شناسی شهری سهل و ممتنع است، هر کس فکر می کند هم زیبایی را می فهمد هم شهر را، در جایگاه حرفه ای فهم این دو دشوار است. در بیانات عوام فهم زیبایی هر شهر همان چیزی است که در ذهن شهروند تداعی می شود،در نگاه متخصص ابتدا باید زیبایی را سپس شهر را ونهایتاً مؤلفه ها را شناخت. جهت شناخت کامل زیبایی شهر باید اصول ذیل بررسی شود.
· زیبایی عناصر و اجزا
· زیبایی منظر عمومی شهر
· زیبایی رفتاری شهر
· زیبایی روابط اجتماعی شهر
· زیبایی فضای شهری
عوامل مهمی که در ایجاد زیبایی شهری مؤثر واقع اند عبارت اند از:
· زینت، تزئین و آرایش جایگزین نگردد.
· فقط به زیبایی صوری توجه نشود، ادراک حسی، روانی و معقول زیبایی را القا کند.
· هویت زیبایی با هویت جامعه هماهنگ باشد. - بومی و ملی باشد -
· معیارهای مراتب زیبایی در دسترس باشد. - امکان ارزیابی -
لزوم زیباشناسی در شهر
شهر زیبا، زیبایی را به انسان القا می کند و انسان با درک این زیبایی به سمت کمال مطلوب حرکت می کند، پس می - توان گفت زیبایی در کالبد و نقشه و طرح نیست بلکه در روح شهر و شهروند است. اگر شهر زیبایی را به شهروند القا کند،آنگاه شهروند به سعادت،آرامش و تعادل دست می یابد.
نماهای رها شده ی شهری
میل انسان به زیبایی فطری و ذاتی است، همان گونه که هر انسانی به زیبایی محیط شخصی خود توجه می نماید، زیبایی محیط عمومی که متعلق به همه شهروندان است نیز نیاز همگانی انسان هاست. همواره بناهایی در شهر مشاهده می -شوند که دارای نما و منظر مناسبی نبوده و موجب از بین بردن ارتباط صحیح انسان با محیط شهری می شوند.این بناهامعمولاً در سطح شهر پراکنده بوده و یا بیشتر در مناطق قدیمی و با بافت قدیم هر شهر دیده می شوند و موجب به وجود آمدن سیمای نامطلوب شهری می گردند. در مباحث »آسیب شناسی شهری«، یکی از محورهای بسیار مهم، عدم روانی بصری شهر و یا وجود سیمای نامناسب آن است. با توضیحاتی که در این مورد داده شد، می توان نماهای رها شده ی شهری را اینگونه تعریف نمود: نماهای رها شده ی شهری، نماهایی هستند که موجب قطع شدن رابطه انسان - شهروند - با محیط پیرامون خود - شهر - می شوند.در اینصورت رابطه ی شهروند با شهر به لحاظ بصری بصورت خواسته یا ناخواسته از بین می رود و انسان در محیطی زندگی می کند که فاقد روح و پویایی لازم است. لذا ارتباط بین جسم و روح در شهر مختل می شود،در اینصورت بدیهی است که شهر دارای حرکت و پویایی نبوده و گاه ممکن است مفهوم شهر نیز از بین برود؛ بنابراین هرگونه عاملی که موجب از بین رفتن و یا قطع رابطه ی بصری با سیما و منظر شهری گردد،می تواند در زمره ی نماهایی باشد که رها شده و فاقد تناسب و هماهنگی لازم با محیط پیرامونی خود می باشند. البته لازم به ذکر است که مفهوم »سیمای شهر« فقط به نمای ابنیه و ساختمان ها محدود نمی شود و هر ساخت و سازی در سطح شهر از جمله پل ها،دیوارها، بدنه ی اتوبان ها و... جزء سیمای شهری محسوب شده و باید توجه خاصی به نحوه ی عرضه ی این عناصر و ساختارها در سیمای شهری مبذول داشت.حال با توجه به نکات گفته شده در بالا می توان مهمترین معضلاتی که اینگونه نماها در سطح یک شهر ایجاد می کنند را اینگونه برشمرد:
الف - به وجود آمدن تأثیرات روانی و بصری منفی در شهروندان ب - تبادل و اتلاف انرژی
آثار روان شناختی استفاده از فضاهای سبز در شهر
این نظر که فضاهای سبز شهری بر رفتار شهروندان تأثیر می گذارند و می توانند برای تنظیم رفتار به کار برده شوند امری پذیرفتنی است وصولاًا چنین امکانی وجود دارد که از طریق برنامه ریزی و طراحی فضاهای سبز شهری و از راه ترکیب اینگونه طرح ها با نوع انتظام دهنده،مراتب ارتقای اخلاقی و اجتماعی افراد جامعه را فراهم ساخت
