بخشی از مقاله
چکیده
هدف از پژوهش حاضر نگرشی متمایز به تصمیم گیری مسیر شغلی دانش آموزان ایرانی می باشد . با توجه به مشاهدات بعمل آمده از مراجعینی که به مشاوران تحصیلی مراجعه نموده اند امر بی تصمیمی دانش آموزان باعث نگرانی والدین و آموزش و پرورش در ادامه تحصیل و انتخاب صحیح مسیر شغلی آنها شده است . با این توصیف در این پژوهش قصد داریم نگاهی متفاوت به تصمیم گیری مسیر شغلی از دریچه پردازش اطلاعات شناختی داشته باشیم .
الگوی پردازش اطلاعات شناختی یک مدل 7 مرحله ای مشاوره ای مسیر شغلی است که شامل گامهای مصاحبه آغازین ، ارزیابی اولیه ، تعریف مشکل و تحلیل ، تنظیم اهداف ، گسترش طرح یادگیری فرد ، اجرای طرح یادگیری فردی و مرور کوتاه و تعمیم است که در کلیه مراحل محور وضعیت تصمیم گیری مراجع است . در این مدل تفکرناکارآمد و مشکلات پردازش شناختی ، از دغدغه های اصلی در آغاز مشاوره محسوب می شوند . مشاوران مشکلات واهداف را روشن می کنند و آنها را با راه بردهای مداخله ای هماهنگ می نمایند . چنین مداخله هایی حاصل توافق بین مراجع و مشاورند. علل شکاف بین آرزوها و خواسته های مراجع در آینده و واقعیت ، سرنخ هایی برای نوع مداخله خواهد بود . مشاوران از طریق بازسازی شناختی به مراجعان کمک می رسانند .
-1 مقدمه
تصمیم گیری مسیر شغلی یکی از پیچده ترین و مهمترین تصمیم هایی است که فرد در مسیر زندگی خود با آن روبرو می شود . تصمیم گیری مسیر شغلی1 یک وظیفه روانی ، اجتماعی ، فردی است - سوپر ،ساویکس و سوپر، .2 - 1996 در این فرایند عوامل بسیاری از جمله مهارتها و تواناییها ، اهداف زندگی ، ترجیهات مسیر شغلی و انتظارات خود و افراد مهم زندگی نیاز به توجه و بررسی دارد بنابراین می توان گفت مشکلات موجود در فرایند تصمیم گیری مسیر شغلی بسیار کلی و گسترده است . از جمله این مشکلات می توان به بی تصمیمی مسیر شغلی اشاره نمود . بی تصمیمی مسیر شغلی مسئله ای است که ممکن است ذهن دانش آموزان دبیرستان ، دانشجویان دانشگاه و کودکان سنین پیش از نوجوانی را درگیر خود گرداند
به نظر کراس و هاگی - 1999 - 4 ، بی تصمیمی شغلی عبارت است از اطمینان نداشتن در مورد رشته تحصیلی و تردید درباره شغل اینده که با عقاید خودکارامدی تصمیم گیری شغلی رابطه دارد . بر اساس نظریه گستره زندگی سوپر و نظریه محدودیت و سازش گاتفردسون
دوره نوجوانی دوره بسیار مهم و حیاتی در زندگی انسان است ، چون همه ویژگی های اساسی شخصیت و علایق شغلی ، ارزشهای کاری و انتخابهای مسیر شغلی در این دوره شکل می گیرد .بسیاری از دانش آموزان در این دوره با مشکلات بسیاری مواجه می شوند که این مشکلات ممکن است ناشی از عوامل فردی همچون فقدان امادگی تصمیم گیری مسیر شغلی ، نداشتن خودآگاهی و اطلاعات در مورد مسیر شغلی ، هوش هیجانی پایین و یا عوامل رابطه ی همچون کیفیت کم رابطه والد - نوجوان باشد.
از آنجائیکه هر انسانی در زندگی خود سه تصمیم مهم را اتخاذ می کند که شامل رشته تحصیلی ، شغل و ازدواج می باشد و با عنایت به اینکه یکی از تصمیمات مهم زندگی ما تصمیم گیری مسیر شغلی است و این مهم کل زندگی هر فردی را تحت تأثیر قرار می دهد و تحصیل ارتباط مستقیمی با تصمیم گیری درست افراد دارد و در کشور ما کار مداخله ایی در زمینه بی تصمیمی و کمک به دانش آموزان انجام نگرفته است و با توجه به اینکه تصمیم گیری مسیر شغلی یک فرآیند صددرصد شناختی است و ماهیت رویکرد پردازش اطلاعات نیز شناختی است ، لذا لازم است با نگاهی متفاوت به این مسئله نسبت به پیشگیری از تصمیم گیری های نادرست دانش آموزان اقدام گردد .
از جمله عوامل مهمی که بر روی افراد ، خانواده و جامعه آسیب روانی و اجتماعی بجا می گذارد بی تصمیمی است تصمیم گیری - - decision - making رویکردی مبتنی بر استفاده از دانش و اطلاعات برای انتخاب و یا حل یک مشکل است . بعبارت دیگر ، از طریق تصمیم گیری که مهارت پیچیده ای است با توجه به ارزش های فرد و جامعه ، راه حل های مناسب و رضایت بخش در دسترس فرد قرار می گیرد
در برخی از نظریه های انتخاب شغل بر عامل تصمیم گیری فرد بیش از عوامل دیگر تأکید می شود . پیروان این نظریه ها با تجریه و تحلیل فرآیند تصمیم گیری ، مسیر رشدی انتخاب شغل را به طریق مشخصی توصیف می کنند .
برای سازش بین عوامل فردی با عوامل اجتماعی ، انسان باید به تصمیم گیری سنجیده و مناسب قادر باشد. به بیان دیگر چگونگی فرآیند تصمیم گیری انسان تحت تأثیر تجارب حاصل از نحوه گذراندن مراحل رشد ، خصوصیات ارثی و فشارهای اجتماعی قرار می گیرد .
بیان مسئله
بی تصمیمی مسیر شغلی عموماٌ1 بعنوان مسئله شایع در بین طیف وسیعی از دانش آموزان دیده می شود . بی تصمیمی مسیر شغلی منجر به کاهش اعتماد به نفس و افزایش اضطراب در بین دانش آموزان در خصوص انتخاب رشته تحصیلی و مسیر شغلی می گردد . این بی تصمیمی می تواند بر تعیین اهداف مسیر شغلی و فعالیت هایی که در این راستا فرد باید انجام دهد اثر گذار باشد . تصمیم گیری مسیر شغلی یکی از پیچیده ترین و مهمترین تصمیم هایی است که فرد در مسیر زندگی خود با آن روبرو می شود . تصمیم گیری مسیر شغلی یک وظیفه روانی اجتماعی فردی است
در این فرآیند عوامل بسیاری از جمله مهارت ها و توانائی ها ، اهداف زندگی ، ترجیحات مسیر شغلی و انتظارات خود و افراد مهم زندگی نیاز به توجه و بررسی دارند . بنابراین می توان گفت مشکلات موجود در فرآیند تصمیم گیری مسیر شغلی بسیار کلی و گسترده است . مطالعات نشان می دهد که بی تصمیمی مسیر شغلی یا دشواریهایی که افراد در طی فرآیند تصمیم گیری مسیر شغلی دارند با طیف وسیعی از متغیرهای روانشناسی نظیر اضطراب ، مکان کنترل بیرونی و کمال گرایی در ارتباط است . عدم حمایت خانوادگی ناکافی ، الگوی ارتباطی مشکل ساز ، عوامل مرتبط با بحران هویت و با نگاهی دقیق تر باورهای برگرفته که از خود کارآمدی ضعیف به طور مستقیم می تواند بر مهارت های تصمیم گیری و طرح ریزی مسیر شغلی مؤثر باشد . بعبارت دیگر فاکتورهای شخصی و موقعیتی نقش بسیار مؤثری در بروز دشواریهای تصمیم گیری مسیر شغلی دارد .
افراد از راهبردهای مختلفی برای تصمیم گیری استفاده می کنند برخی تصمیمات بواسطه ارزیابی های دقیق و منظم گزینه های مختلف اتخاذ می شود در حالیکه در برخی از تصمیم ها ارزیابی دقیق و بررسی و تجزیه و تحلیل کمتر وجود دارد . یکی از عوامل مؤثر بر نحوه فعالیت ذهنی افراد تفاوتهای فردی آنها از نظر روش تصمیم گیری است بویژه در شرایط پردازش اطلاعات براساس معلومات اهمیت دارد
باتوجه به اهمیت تسهیل بی تصمیمی مسیر شغلی تاکنون رویکردهای مختلفی جهت کمک به افراد برای تسهیل بی تصمیمی مسیرشغلی ایجاد شده است ، یکی ازاین رویکردها ، رویکرد پردازش اطلاعات شناختی از پترسون 3، سامپسون و همکاران - - 1996 می باشد
آنها برنامه آموزشی پردازش اطلاعاتی شناختی - 4 - CIP مدل متوالی هفت مرحله ای برای خدمات مشاوره مسیر شغلی را ارائه کردند . این مدل هم برای حل مسئله و هم تصمیم گیری قابل استفاده است و می تواند به صورت فردی ، گروهی ، خودفرمان و برنامه های مدون به کار برود . این مدل ، بست یافته نظریه رشد مسیر شغلی است و یک رویکرد پردازش اطلاعات شناختی به حل مسئله و تصمیم گیری که توسط پترسون ، سامپسون ، ریردن ارائه کرده اند ، اضافه کرده است
