بخشی از مقاله
رابطه بين ادراک از محيط يادگيري سازنده گرا و آگاهي هاي فراشناختي دانش آموزان دختر
چکيده
اهميت آگاهي هاي فراشناختي و محيط يادگيري سازنده گرا در رشد خود راهبردي و خود مديريتي دانش آمـوزان کـه هـدف هر نظام آموزشي است ، امري ضروري است . لذا، هدف از تحقيق حاضر بررسي رابطه بين ادراک از محيط يـادگيري سـازنده گرا و آگاهي هاي فراشناختي دانش آموزان دختر يزد بود. در اين تحقيق توصيفي -همبستگي ، ۳۵۰ دانش آموز دختر به روش تصادفي خوشه اي از بين مدارس انتخاب و پرسشنامه ادراک از محيط يادگيري سازنده گرا و آگاهي هاي فراشناختي را تکميل کردند و داده ها با استفاده از آزمون همبستگي پيرسون و رگرسيون چندگانه تحليل شد. يافته ها نشان داد کـه بـين ادراک از محيط يادگيري سازنده گرا و آگاهي هاي فراشناختي دانش آموزان دختر رابطه مثبت و معنادار وجـود دارد. در نتيجـه محـيط يادگيري سازنده گرا در آموزش هاي دبيرستان موجب کسب نتايج بهتر در پيشرفت تحصيلي و موجب افزايش اثربخشي کلي آموزش مي شود.
کلمات کليدي : محيط يادگيري سازنده گرا، آگاهيهاي فراشناختي ، دانش آموزان دختر
۱. مقدمه
يادگيري افراد، تحت تأثير شرايط پيچيده اي اتفاق مي افتد که در نهايت منجر به تغييراتي در آنها مي شود. ايـن فضـا عناصـر متفاوتي دارد که هر يک تأثير خاص خود را بر آن مي گذارند. يکي از عناصر اين شرايط ، زمينه و محيط يادگيري است کـه در يادگيري آنها، نقش مؤثري ايفا مي کند. برهمين اساس مي توان گفت کسـاني کـه تجربـه هـاي متنـوع تـري در محـيط هـاي مناسب تري دارند، نسبت به افرادي که شانس برخورد با چنين محيط هايي را نداشتند، در يادگيري خود، اشخاص کارآمـدتري خواهند بود. با عنايت به تأثير محيط آموزش بر يادگيري فراگيران ، مي توان گفت که شناسايي کلاس هايي که براي يادگيري ، محيطهاي مناسب تري دارند، اهميت داشتند و همواره يکي از روش هاي مداخله براي يادگيري بهتر، تغييـر محـيط يـادگيري بوده است . فراشناخت به شناختي گفته مي شود که هرکس درباره نظم شناختي خودش دارد. کـه از راه هـاي معنـادار سـاختن يادگيري بوده و به مهارت هايي نظارت دارد که در طول يادگيري و آموزش فعال است [١].
توانايي هاي فراشناختي در سنين ۵-۷ سالگي ، بروز مي کند و در سالهاي بعد گسترش مي يابد. بنابراين از همان پيش دبستاني ، مي توان راهبردهاي متناسب فراشناختي را به کودکان ، آموزش داد. در واقع ، تفاوت دانش آموزان ، نه در قابليت ها و خصـايص ذاتي ، بلکه در نحوه پردازش اطلاعات است . از اين رو با استفاده از روش هاي مناسب و آموزش ، زمينه رفع مشکلات و ارتقاي سطح عملکرد يادگيري و تحصيلي دانش آموزان فراهم مي آيد [۲]. فراگيراني که داراي آگاهي فراشناختي هسـتند، فراگيـران استراتژيک تري هستند و در مقايسه با دانش آموزان ناآگاه ، عملکرد بهتري از خود نشان مي دهند. اين مهارت ها ، نه تنهـا بعـد فرايند ذهني را در بر مي گيرد بلکه به جنبه انگيزشي نيز توجه دارد. بدين معني که اگر فرد بتواند با تسلط کافي ، تکليف مـورد نظر را انجام دهد، تجربه مثبت و خوشايندي ، نسبت به خود و توانمندي هاي تحصيلي خود پيدا مي کند و اين امر، زمينـه سـاز تلاش بيشتري مي گردد [۳]. اما اگر دانش آموزي براي فهم بهتر مطالب يا حل مسائل خود، راهبردهاي مؤثر در اين زمينه را نشناسد و يا زمان و نحوه کاربرد آن را نداند، در انجام تکاليف خود، احساس ضعف و شکست مي کنـد و در صـورت اسـتمرار اين احساس ، نگرش منفي نسبت به امور تحصيلي و آموزشگاهي پيدا مي کند و همين يأس ، موجب دلسـردي او خواهـد شـد .
سازنده گرايي ، aانديشه اي است که بر طبق آن ادراکات ، يادها و ساير ساخت هاي ذهني پيچيده ، به طـور فعـال توسـط فـرد و درذهن او ساخته مي شوند، نه اينکه از بيرون به درون ذهن مي آيند́ کلاس درس ، وابسته به ديدگاه سازنده گرايي ، فرصتهايي را در اختيار يادگيرندگان مي گذارد تا خود آنان بطور فعال و از طريق تجارب دست اول ، به درک و فهم مطالب برسند و دانش را بسازند. در اين کلاسها، معلم به دانش آموزان ، مسائل واقعي و معني دار مي دهد و در يافتن راه حل ، آنها را تشويق مي کند تا به بررسي و کشف هرگونه امکانات ، تدوين فرضيه هاي مختلف ، وارسي فرضيه ها، ابداع راه حل هاي متنوع ، همکاري بـا سـاير دانش آموزان ، کمک گرفتن از اشخاص مطلع ، باز انديشي راه حل هاي بدست آمده و ارائه بهترين راه حـل هـا اقـدام کننـد. در محيط سازنده گرا، يکي از کمک هاي معلم به دانش آموز، واداشتن آنها به خودارزيابي يا خودسـنجي اسـت . ايـن خودسـنجي ، يکي از مهارت هاي اساسي فراشناختي است که در پيشرفت تحصيلي ، براي يادگيرنده بسيار مفيد است [۵].
تحقيقات متعددي در زمينه رابطه بين ادراک از محيط يادگيري سازنده گرا و آگاهيهاي فراشناختي انجام شده است [۶]. امـا ادبيات تحقيق دراين مورد متناقض است و با توجه به ويژگي ها و مفروضه هاي سازنده گرايي که بر نقش فعال يادگيرنده و بـر يادگيري موقعيتي و بر ساختار دانش ، بجاي کسب دانش تأکيد دارد، مي توان ادعا نمود که محيطهاي يادگيري که بر اسـاس سازنده گرايي طراحي مي شوند، تسهيل کننده آگاهي هاي فراشناختي دانش آموزان مي باشند. به همين منظور در اين پژوهش سعي شده است تا به بررسي رابطه بين ادرک از محيط هاي يادگيري سازنده گرا و آگاهي هاي فراشناختي دانش آموزان دختـر دبيرستان يزد پرداخته شود.
۲. روش پژوهش
در اين تحقيق توصيفي -همبستگي ، ۳۵۰ دانش آموز دختر با دامنه سني ۱۵ الي ۱۸ سال در سال تحصيلي ۹۱-۹۲ بـه روش تصادفي خوشه اي از بين مدارس انتخاب و پرسشنامه ادراک از محيط يادگيري سازنده گرا و آگاهي هاي فراشناختي را تکميل کردند. از پرسش نامه آگـاهي هـاي فراشـناختي (MAI) سـاخته ي چـراو و دنيسـون [۷] بـه منظـور بررسـي فراشـناخت يادگيرندگان استفاده گرديد. اين مقياس حاوي ۵۲ گويه است که عوامل متمايزي را که شامل دو بعد کلي آگاهي فراشـناختي (دانش شناختي و تنظيم شناخت ) و ۸ فرايند فرعي فراشناخت را مي سنجد. عامل دانش شناختي شامل ۳ فرايند فرعي دانش بياني ، دانش روشي و دانش شرطي مي باشد و تنظيم شناخت ، ۵ فرايند فرعي - برنامه ريزي ، راهبردهاي مـديريت اطلاعـات ، نظارت درک ، راهبرهاي اشکال زدايي و ارزيابي فرايند يادگيري - را در بر مي گيرد. اسپرلينگ و همکاران [۸] در پژوهش خود، روايي و پايايي اين پرسش نامه را با استفاده از روشهاي همساني دروني وآلفاي کرونباخ مطلوب و بين ۰.۷۶ تا ۰.۹۲ گـزارش کردند.
از پرسش نامه ادراک از محيط يادگيري سـازنده گـرا (CLES) نيـز بـراي سـنجش ادراکـات دانشـجويان از ميـزان ارائـه رويکردهاي سازنده گرا درکلاسهاي درس طراحي شده است . آلدريچ و همکاران [۳] با معرفي ابـزار طـي تحقيقـي ضـرايب آلفاي کرونباخ مقياسهاي اين ابزار را بين (۰.۸۷ تا ۰.۹۷) در استراليا و بين (۰.۷۹ و ۰.۹۸) در تايوان گزارش داده اند که ايـن ضرايب بيانگر ثبات دروني بسيارخوب اين پرسش نامه مي باشد. همچنين ، برزگر بفرويـي و شـيخ الاسـلامي [۹] در پـژوهش خود روايي و پايايي اين ابزار را روي نمونه اي از دانش آموزان دبيرستانهاي شهرستان يزد بررسي و مطلوب گزارش کرده اند.
تجزيه و تحليل داده هاي تحقيق حاضر در دو سطح توصيفي و استنباطي صورت پذيرفت . در سطح توصيفي از شـاخص هـاي مرکزي و پراکندگي (فراواني ، ميانگين ، انحراف معيار) استفاده گرديد و پس از تعيين طبيعي بودن توزيع داده ها بـا اسـتفاده از آزمون کالموگراف - اسميرنوف ، و تجزيه و تحليل واريانس ها با استفاده از نـرم افـزار آمـاري SPSS ويـرايش ۱۸ تحليـل گرديد. سطح معناداري کمتر از ۰.۰۵ در نظر گرفته شد.
۳. يافته ها
همانطور که در جدول شماره ۱ مشاهده مي شود ميانگين و انحراف معيار آگاهي هاي فراشناختي و ادراک از محيط يـادگيري سازنده گرا به ترتيب ۹.۰۴±۳۵.۹۹ و ۱۶.۹۰±۸۴.۰۳ مي باشد.
به منظور بررسي رابطه بين متغيرها ضرايب همبستگي پيرسون محاسبه شد. جدول ۲ اين ضرايب و سطح معنـاداري آنهـا را نشان مي دهد.
