بخشی از مقاله
چکیده
کسب اشتغال موفقیت آمیز یکی از عوامـل موفقیـت در افـراد و یکـی از عوامـل رسـیدن بـه رشـد و توسـعه پایـدار در هـر کشوری محسـوب مـیشـود، ایـن امـر بخصـوص در مـوارد اقتصـادی و منـابع انسـانی موجـب رشـد و شـکوفایی شـده و منجر به توسعه پایدار کشـور مـیشـود. نوجـوانی زمـان بسـیار مهمـی از زنـدگی هـر فـرد را تشـکیل مـیدهـد کـه در آن نوجوان با چـالشهـای بسـیار زیـادی مواجـه اسـت، یکـی از چـالشهـای مهـم پـیش روی نوجـوان شـکلگیـری هویـت اســت، هویــت شــغلی یکــی از انــواع هــویتی اســت کــه نوجــوان در زنــدگی خــود بــا آن مواجــه مــیشــود و بــا حــل موفقیتآمیز آن مـیتوانـد در زنـدگی خـود بـه سـازگاری قابـلقبـولی برسـد. از طریـق رسـیدن بـه هویـت شـغلی موفـق، نوجوانان میتوانند شغل مناسب خـود را یافتـه و از ایـن طریـق موجبـات رشـد اقثصـادی و نیـروی انسـانی کشـور خـود را تامین کنند. هدف پژوهش حاضر ایـن اسـت کـه بـا کـاربرد الگـوی چنـد محـوری انتخـاب شـغل شـفیعآبـادی اثربخشـی آن را در تغییر هویت شغلی مغشـوش دانـش آمـوزان دبیرسـتانی دختـر مـورد بررسـی قـرار دهـد. جامعـه ایـن پـژوهش را دختــران دبیرســتانی شــهر زنجــان کــه در ســال تحصــیلی 92-93 در حــال تحصــیل بودنــد تشــکیل مــیدهــد. نمونــه مورداســتفاده در ایــن پــژوهش کــه 22 نفــر بودنــد، از طریــق روش نمونــهگیــری خوشــهای چندمرحلــهای انتخــاب شــدند. ابــزار مورداســتفاده در ایــن پــژوهش پرسشــنامه هویــت شــغلی دیــلاس (DISI-0) بــود. تحلیــل دادههــای بــهدســتآمــده ایــن نتــایج را نشــان داد کــه اســتفاده از الگــوی چنــدمحوری انتخــاب شــغل شــفیع آبــادی در کــاهش هویــت شــغلی مغشوش دانش آموزان موثر بوده و مقایسه آن با گروه کنترل تفاوت معناداری را نشان داد.
واژههای کلیدی: هویت شغلی، هویت شغلی مغشوش، الگوی چند محوری انتخاب شغل شفیعآبادی.
.1 مقدمه و هدف
اریکسون(1979) 1 مهـم تـرین چـالش دوران نوجـوانی را احـراز هویـت2 مـی دانـد و معتقـد اسـت کـه هویـت، مهـم تـرین تکلیفــی اســت کــه یــک نوجــوان بایســتی موفــق بــه کســب آن شــود. (قریشــی راد و قــرا ملکــی، .(1390 یکــی از آسیب های مربوط به هویـت، داشـتن هویـت شـغلی مغشـوش3 اسـت، افـرادی کـه هویـت شـغلی مغشـوش دارنـد خـود را
1 Erikson 2 Identity 3 Diffusion Identity
1
بــهطورجــدی درگیــر اکتشــاف و ســنجش شــغلی نمــیکننــد و تعهــداتی را نیــز بــه ارزشهــا و اهــداف شــغلی نشــان نمیدهند(شهرآرای، عبدی، .(1381
نظریات زیـادی بـه بررسـی هویـت، هویـت شـغلی و انتخـاب شـغلی پرداختـهانـد (ازجملـه اریکسـون، گلاسـر1، مارسـیا، دیلاس2 ، هالند3 و دیگران). الگـوی چنـد محـوری انتخـاب شـغل شـفیع آبـادی (1391) نیـز الگـویی اسـت کـه درزمینـه انتخاب شـغلی مطـرح شـده اسـت. ایـن الگـو مفـاهیم بنیـادی روانشناسـی فـردی را در انتخـاب شـغل بـهکـاربرده اسـت. الگوی چند محـوری انتخـاب شـغل شـفیع آبـادی یـک الگـوی بـومی اسـت کـه نگـرش رشـدی بـه انتخـاب شـغل دارد. انتخاب شغل بر اسـاس ایـن الگـو فعـالیتی اسـت پویـا و هدفمنـد کـه بـا توجـه بـه نـوع خویشـتنپنـداری، میـزان ارضـاء نیازها و توان تصمیمگیری در درون شیوه زندگی فرد رخ میدهد (شفیعآبادی، .(1391
هدف: در این پژوهش سعی بـر ایـن اسـت کـه اثربخشـی الگـوی چنـد محـوری انتخـاب شـغل شـفیع آبـادی را بـر تغییـر هویت شغلی مغشوش مورد بررسی قرار دهیم.
.2 تئوری و پیشینه تحقیق
اشتغال در زندگی بیشتر افراد عاملی مرکزی اسـت. داشـتن شـغل نـهتنهـا بـرای بقـای انسـانهـا امکانـاتی از قبیـل غـذا، پناهگاه و نظایر آن فـراهم مـیکنـد بلکـه بـرای بیشـتر افـرادی کـه بـرای کـار کـردن اهـدافی داشـته و در زنـدگی خـود معنایی دارنـد منبـع بزرگـی بـرای لـذت و رضـایت در زنـدگی محسـوب مـیشـود. بـه دلیـل ایـن موضـوعات اسـت کـه بیشــتر افــرادی کــه بیکــار هســتند از احســاس بیگــانگی و فقــدان عــزتنفــس رنــج مــیبرنــد (بــراون4، .(2007 امــروزه مشکلات اشتغال و بیکاری جوانان بـه عنـوان یکـی از دغدغـه هـای مهـم خـانواده هـا و مسـئولان حکـومتی مطـرح اسـت (شفیعآبادی، .(1391
یکی از عـواملی کـه مـیتوانـد بـه داشـتن اشـتغال موفقیـتآمیـز در طـول زنـدگی کمـک کنـد، کسـب هویـت در طـول دوران رشد است. هویـت »خـود« یـا »هویـت شخصـی« عبـارت اسـت از طـرز تلقـی افـراد نسـبت بـه خـود و چگـونگی برقراری ارتبـاط و نحـوه ی برخـورد سـایرین بـا آن هـا (لیـدر، 1948 ترجمـه اسـمعیلی، .(1388 در تعریـف دیگـری هویـت عبارت اسـت از شـناخت فـرد از باورهـا، اهـداف و ارزش هـایی کـه فـرد بـهوضـوح ترسـیم کـرده و بـه روشـنی بـه آنهـا معتقــد باشــد (حمیــدی، .(1389 نحــوه شــکلگیــری ایــن شــناخت و درک از خــود بــهخصــوص در دوران نوجــوانی بــه عوامل زیـادی از قبیـل، طـرز تلقـی والـدین، دوسـتان و ادراک فـرد از خـود بسـتگی دارد. دانشـمندان و متفکـران زیـادی ازجملــه اریکســون بــه اهمیــت دســتیابی بــه هویــت بــهخصــوص در ایــن دوران تأکیــد بســیاری کــردهانــد، بــهطــوریکــه اریکسون عمدهتـرین تضـاد در دوران نوجـوانی را، تضـاد بـین هویـتیـابی در برابـر سـردرگمی نقـش مـیدانـد (فیسـت و فیســت5، 2002؛ ترجمــه ســیدمحمدی، .(1391 عــلاوه بــر اریکســون (1968)، روانشناســان رشــد هــم مهــمتــرین چــالش دوره نوجوانی را احراز هویت می دانند کـه ممکـن اسـت بـرای بسـیاری از آن هـا اسـترس زا باشـد و بـه همـین دلیـل بایـد
1 Glaser 2 Dellas 3 Holland 4 Brown 5 Feist and Feist
2
توان مقابله بـا آن را کسـب کننـد (قریشـی راد و همکـاران، .(1390 مارسـیا1 اواخـر نوجـوانی را بـه عنـوان دوران تحکـیم و تثبیت سازی هویت معرفی کرده است (مارسیا، .(1993
