بخشی از مقاله
بررسی عوامل تاخیر پروژه های عمرانی و ارائه الگویی جهت کاهش زمان تاخیر
واژه هایی کلیدی: عوامل تاخیر، پروژه هایی عمرانی، مشکلات مالی، مشکلات تمالک اراضی و مشکلات مطالعه
چکیده
هدف از این تحقیق بررسی عوامل تاخیر پروژه های عمرانی و ارائه الگویی جهت کاهش زمان تاخیر می باشد. برای این منظور در یک مطالعه مورد کی عوامل تاخیر ۵ پروژه عمرانی شناسایی اولويت بندی شده و مهمترین آنها استخراج گی گردند۔ سپنسر چمت پررسی دیدگاه افرادی کے مستقیما در پروژه های عمرانی دخیل هستند، تحقیق زمینه یابی با تکیه بر یک پرسشنامه محقق ساخته شده به شکل میدانی انجام می شود و علاوه بر دسته بندی و اولویت بندی عوامل، تحلیل روابط بین عوامل اصلی بوجوده اورنده تاخیر و ساخت مدل برهم کنش این عوامل انجام می شود، نتایج هر دو مطالعه نشان می دهد که سه عامل مشکلات مالی، مشکلات تملک اراضی و مشکلات مطالعه و طراحی مهمترین عوامل تاخیر هي باشند. همجنیر l ساخت مدل پرههم کنش عوامل تاخیر هي توان دریافت که اصلاح ساختار 9 قوانین پروژه ܣܢܐ 9 استفاده .3 شیوه های تامین مالی مانند EPCF" BOT در اجرای پروژه ها مه توان علاوه ایر حل مشکل مالی، افزایش مقادیر پروژه ly کہہ ناشی .3 روشهای سنتی اجراء و عدم یکپارچگی مراحل طرح و ساخت است به حداقل رسانده و مشکلات استملاک اراضی را نیز تا حد زیادی کاهش داد.
مقدمه:
تاخیر یکی از مهمترین پدیدههای رایج در پروژههای عمرانی کشور است. در طول دهه های گذشته این پدیده در پروژه های ساده ساختمانی تا پیچیده ترین آنها نظیر پروژه های پتروشیمی، سدسازی، نیروگاه های هسته ای رخ داده است بگونه ای که میانگین وزنی مدت اجرای پروژه ها در کشور، ۱۱/۱سال بوده است(۱). پروژه عبارت است از تلاشی موقتی که برای ایجاد یک محصول و یا خدمات یکتا تعهد شده است(۲) و تاخیر عمل یا رویدادی است که برنامه زمانبندی یک پروژه را طولانی تر کند: به عبارتی دیگر تاخیر عبارتست از حد فاصل زمان برنامه ریزی شده و واقعی فعالیت های پروژه (۲). تاخیر در اجرای پروژه های عمرانی موجب راکد ماندن سرمایه و به تعویق افتادن بازگشت سرمایه، افزایش هزینه های جاری پروژه، کاهش قدرت خرید بودجه پروژه بعلت افزایش نرخ تورم، معطل ماندن منابع و عدم بکارگیری آن در سایر پروژه ها، از دست رفتن موضوعیت پروژه های وابسته به زمان و اختلاف طرفهای درگیر در پروژه به دلیل تحمیل هزینه های مازاد و نارضایتی مردم، مشتریان و ذینفعان می گردد(۴). بدلیل عمومی بودن موضوع تاخیر پروژه در تمامی کشورها و اهمیت آن، تحقیقات بسیاری عوامل ایجاد کننده تاخیر در پروژه های عمرانی و مکانیسم های ایجاد تاخیر را مورد مطالعه قرار داده اند. برخی از این تحقیقات میزان تاخیر پروژه ها را مورد بررسی قرار داده اند. نتایج نشان می دهد که میانگین تاخیر در ایالات متحده حدود ۲/۵ هفته و در انگلستان حدودا یک ماه می باشد(۵). در ایران میانگین وزنی مدت پیش بینی شده برای اتمام کل پروژهها ۸/۹ سال پیشبینی شده است. با این حال میانگین مزبور برای پروژه های خاتمه یافته در سال ۱۳۸۵ معادل ۱۱/۱ سال بود(۶). همچنین بررسی علل تاخیر نیز مورد توجه بسیاری از محققان قرار گرفته است. محققان این علل را به دو دسته عوامل موجه و غیرموجه تقسیم کرده اند. عوامل موجه بیشتر از نوع عوامل طبیعی هستند که احتمالا قابلیت پیش بینی اندکی دارند. با این حال عوامل غیر موجه معمولا ناشی از ساختار یا ضعفهای مدیریتی و اجرایی می باشد. در این مورد نتایج تحقیقات نشان می دهد که عوامل تاخیر در کشورهای پیشرفته معمولا از نوع غیرموجه و در کشورهای درحال توسعه عموماً از نوع موجه می باشد به عنوان مثال، المومنی " با بررسی پروژه های عمرانی اردن دریافت که طراحی ضعیف، کوتاهی کارفرما، تغییرات طرح، شرایط اقتصادی، افزایش در کمیت و عدم برنامهریزی صحیح دلایل اصلی تأخیر هستند(۷)، مزر و تاویل مهمترین علل تأخیر در صنعت ساخت لبنان را مواد و مصالح، نیروی انسانی، تجهیزات، تامین مالی، تغییرات در طراحی، وابستگیهای دولتی، صسایل مربوط به مدیریت پروژه، شرایط کارگاهی، صسایل محیطی، مناسبات قراردادی و نوع قراردادها ذکر کرده اند(۸). فریم پونگ و همکاران نیز مشکلات طراحی، مشکلات مالی، ساختار و قوانین، کمبود نیروی انسانی و مصالح و تجهیزات را از عوامل اصلی تأخیر پروژه ها در کشور غنا دانسته اند(۹). سونوگا و همکاران در کشور نیجریه مشکلات قوانین، تورم، مشکلات طراحی، فساد و مشکلات مالی و ضعف مدیریت پروژه را از دلایل مهم تأخیر پروژه در این کشور می دانند(۱۰). مانسفیلد و همکاران نیز در تحقیقی در همین کشور کمبود اعتبار و عدم پرداخت صورت وضعیت پیمانکاران، عوامل مربوط به نیروی کار و عوامل مرتبط با قراردادها را از عوامل مهم تأخیر گزارش کرده اند(۱۱). اساف و همکاران دلایل تأخیر پروژه های عمرانی عربستان را اشتباهات طراحی و تغییرات طرح، تأخیر در پرداختهای پیمانکاران، مشکلات مالی پیمانکار، مشکلات ساختاری و بوروکراسی در سازمان کارفرما عنوان کرده اند(۱۱)، چان و کوماراسوامی علل تأخیر پروژه ها در یازده کشور را با یکدیگر مقایسجمه کردند و نتیجه گرفتند که عوامل تأخیر، مخصوصاً در کشورهای در حال توسعه یکسان می باشد. بعنوان مثال در این کشورها طراحی و برآورد نادرست، مدیریت پروژه ضعیف و کمبود مصالح از جمله عوامل مهم تأخیر بشمار می آید. حال آنکه عوامل تأخیر در کشورهای توسعه یافته همانند ایالات متحده و انگلستان بیشتر از نوع عوامل موجه تأخیر مانند آب و هوای نامساعد و عملکرد نیروی انسانی می باشد(۵).
تحقیق پیرامون شناخت عل تأخیر پروژه هایی عمرانی در کشور ما به سه دهه گذشته برده گردد و عمدتاً گزارشاتی است که سازمان برنامه بودجه سابق منتشر ساخته است. عواملی که در گزارشات پیش از انقلاب انتشار یافته حاکی از آن است که بطور کلی عامل اشتباه در برآورد و طراحی، افزایش مقادیر و روشهای اجرای نادرست از عوامل عمده اثرگذار بر تأخیر پروژه های عمرانی محسوب می شوند. از میان این موارد مشکلات مطالعه و طراحی و افزایش مقادیر در این تحقیق نیز از عوامل مهم بوده است. بنابراین می توان نتیجه گرفت که مشکلات طراحی و افزایش مقادیر جمله عوامل تأخیر ریشه داری است که در کشور نهادینه شده است. قطبی عوامل تأخیر پروژه های عمرانی شبکه فرودگاهی به ساختار و قوانین، مطالعه و طراحی ناقص و برآورد نادرست، ضعف پیمانکار و مدیریت پروژه او، عدم تأمین و تخصیص بموقع اعتبارات لازم و عدم اجرای تعهدات کارفرما تقسیم بندی کرده است (۱۲). عمیدی نیز علل تأخیر پروژه های عمرانی را به عوامل مستقیم و غیرمستقیم تقسیم کرد که مشکلات مالی و مشکلات پیمانکار در طبقه مشکلات مستقیم و مشکلات مطالعه و طراحی، ساختار و قوانین، مشکلات کارفرمایی و تورم در طبقه عوامل غیرمستقیم قرار گرفته است (۱۳) فهیمی آزاد مهمترین عوامل تأخیر پروژه ها را مدیریت پروژه پیمانکار، تخصیص منابع، مشکلات مالی و افزایش مقادیر گزارش کرده است (۱۴)، علایی نیز مهمترین عوامل تأخیر پروژه های سدسازی را عدم آشنایی مدیران با دانش مدیریت، ساختار نامناسب قراردادها، دستگاه اجرایی، شیوه سنتی اجراء و طراحی ناقص دانسته است (۱۵). وطنخواه با مطالعه موردی سه پروژه عمرانی گزارش کرد که فقدان نیروی کار مناسب، سیستم اطلاعات ناکارآمد، ضعف ساختار، برنامه ریزی و بودجه بندی و عدم طراحی و ارزیابی دقیق پروژه ها از مهمترین عوامل تأخیر محسوب می شوند با اینکه وی عدم تخصیص بودجه کافی را علت اصلی افزایش مدت اجرای پروژه قلمداد کرده است، اما این عامل را تحت تأثیر سوء مدیریت و مشکلات ساختاری نظامهای فنی و اجرایی کشور می داند(۱۶). گندمی نیز در تحقیقی مشابه به تحقیق حاضر با بکارگیری مطالعه موردی و مطالعه زمینه یابی ۳۷ عامل تأخیر را بررسی و اولویت بندی کرد. وی عامل عدم تأمین اعتبار، مشکلات تملک اراضی و تأخیر در پرداختهای پیمانکاران را به ترتیب مهمترین عوامل تأخیر پروژه های عمرانی قلمداد کرده است (۱۷). در مجموع میتوان بیان کرد که علل تاخیر پروژه ها در تحقیقات مختلف داخلی نیز مشابه می باشد. بدون شک هیچیک از عوامل تاخیر پروژه های عمرانی به تنهایی نمی تواند بر روند کلی تاخیر اثرگذار باشد. عوامل تاخیر بطور فعال بر یکدیگر بر هم کنش دارند. بعلاوه هر یک از این عوامل به نوعی محصول مستقیم یا غیرمستقیم سایر عوامل می باشند که شاید در تحقیقات کمتر مورد توجه قرار گرفته اند از سوی دیگر تحقیقات پیشین تنها به بررسی، اولویت بندی عوامل تاخیر و نهایتا ارائه پیشنهاد جهت کاهش تاخیر پرداخته اند، اما راهکارهای عملی را در این رابطه ارائه نداده اند. بدون شک کاهش تاخیر تنها با ارائه الگوها و مدل های عملی و کاربردی امکان پذیر خواهد بود. بنابراین هدف از تحقیق حاضر، شناسایی و اولویت بندی عوامل تاخیر با استفاده از اصل پاراتو، بررسی نحوه برهم کنش این عوامل بر یکدیگر و مدل سازی آن و ارائه الگویی جهت کاهش تاخیرات با تکیه بر اصلاح ساختار و قوانین می باشد.
روش تحقیق
این تحقیق از نوع پژوهش های زمینه یابی است و به دو شکل مطالعه موردی و میدانی انجام شده است. نتایج این تحقیق کاربردهای روشنی در زمینه کاهش تاخیر پروژه های عمرانی دارد و پیشنهاداتی را برای اصلاح ساختار قرارداد پروژه های عمرانی در اختیار قرار می دهد.
مطالعه موردی
مطالعه موردی با هدف بررسی عوامل تاخیر و اولویت بندی آنها در پنج پروژه عمرانی بزرگ کشور انجام می شود. بدلیل اینکه احتمال داده می شود تحقیقات پیشین تمامی عوامل تاخیر پروژه ها را مورد بررسی قرار نداده نباشد و همچنین احتمال وجود عوامل تاخیر بومی و خاص، پنج پروژه بزرگ عمرانی کشور که یکی از محققین در آن حضور داشته داشت، به عنوان نمونه مورد بررسی کامل قرار می گیرند. میزان تاخیر بوجود آمده در این پروژه ها و علل آن با بررسی اسناد و مدارک جمع آوری شذه مورد بررسی قرار گرفته و اولویت بندی می شوند. همچنین نقش عوامل تاخیر اشاره شده در پیشینه نیز در این پروژه ها مورد بررسی قرار می گیرد. این پروژه ها شامل ۱- پروژه احداث سد انحرافی و تأسیسات آبگیری پلرود، ۲- پروژه طرح شبکه آبیاری و زهکشی ارسباران، کانال، خطوط لوله اصلی و فرعی و زهکشها، ۳- پروژه احداث کانالهای آبیاری و زهکشی اراضی قسمت میانی ناحیه شرقی واحد عمرانی 5-D شرقی، ۴- احداث شبکه اصلی واحد عمرانی 4-D (کانال BP) ۵- پروژه
ادامه احداث کانال چپ سنگر ( قطعه دوم ) می باشند.
مطالعه زمینه یابی
جهت بررسی دیدگاه افرادی که مستقیما در فرآیند پروژه های عمرانی کشور دخیل هستند، یک تحقیق زمینه یابی با تکیه بر پرسشنامه به شکل میدانی انجام می گیرد۔
آزمودنیها
جامعه آماری در این تحقیق کلیه مشاوران، کارفرمایان و پیمانکاران درگیر در بخش های مختلف پروژه های عمرانی در استان های گیلان، مازندران و آذربایجان را شامل می باشند. نمونه ها براساس ملاک های غربال گری ذیل از جامعه انتخاب می گردند : متخصص در پروژه های عمرانی کشور و اشنایی کامل با شیوه های اجرای پروژه، سابقه کار مفید بیش از ۱۰ سال در بخش های مختلف پروژه های عمرانی، حداقل تحصیلات کارشناسی، شرکت فعالانه در یکی از بخش های پروژهای عمرانی حین اجرای تحقیق پس از اعمال ملاک های غربالگری افراد مورد نظر شناسایی شده و براساس نوع مشارکت (کارفرما، مشاور و پیمانکار) تقسیم بندی می گردند. تعداد افراد غربال سازی شده ۱۲۰ نفر بوده که Jd مرحله بعل اسامی، محل کار 5 آدرس نمونه ها مشخصں شده 5 پرسشنامه برای تمامی أنها فرستاده هم شود. انتخاب تعداد نمونه براساس روش تحلیل اطلاعات استانداردسازی شده و در این تحقیق از روش تحلیل مسیر برای تحلیل استفاده می گردد.
ابزارهای اندازه گیری
به منظور گرد آوری اطلاعات نهایی در این تحقیق از یک پرسشنامه محقق ساخته استفاده می شود. این پرسشنامه دارای دو بخش مشخصات فردی و ارزیابی دلایل تاخیر از دیدگاه آزمودنی ها می باشد. پرسشنامه مذکور طی چند مرحله ساخته شده و استانداردسازی می گردد. در مرحله اول عوامل تاخیر در تحقیقات گذشته مشخص شده و به همراه عوامل تاخیر جدید بدست آمده از مطالعه موردی جهت ساخت آیتم های پرسشنامه اولیه از آنها استفاده می شود. این پرسشنامه دارای ۴۶ سوال لیکرتی پنج گزینه ای (خیلی کم تا خیلی زیاد) می باشد. پرسشنامه مذکور جهت تعیین روایی محتوا در اختیار چند نفر از متخصصین و اساتید قرار گرفته که روایی محتوای آن تایید شود. سپس پرسشنامه اخیر جهت تعیین پایایی و کاهش تعداد سوالات بطور آزمایشی در اختیار ۳۰ نفر از نمونه های تحقیق قرار می گیرد. پایایی این پرسشنامه توسط روش الفای کرونباخ در سطح ۰/۰۵، ۹۶ درصد محاسبه می شود. برای کاهش تعداد سوالات از روش توصیفی بر مبنای میانگین استفاده می گردد، در این روش سوالاتی که دارای میانگین کمتر از متوسط امتیاز از دیدگاه آزمودنی ها می باشند، از پرسشنامه حذف می شوند. بدین ترتیب در پایان این مرحله ۲۵ سوال باقی می ماند که برای ساخت پرسشنامه اصلی بکار گرفته می شود، پرسشنامه اصلی دارای دارای ۲۵ سوال لیکرتی بوده که
میزان تاثیر هفت عامل تاخیر عمده شامل مشکلات مطالعه و طراحی، مشکلات کارفرمایی، مشکلات پیمانکاری، ساختار و قوانین، استملاک ارضی، مشکلات مالی و تورم را در یک طیف پنج گزینه ای (خیلی کم، کم، متوسط، زیاد، خیلی زیاد) از دیدگاه نمونه های تحقیق ارزیابی می کند. آیتمهای مربوط به هر یک از هفت عامل عمده تاخیر شامل مشکلات مطالعه و طراحی (افزایش مقادیر پروژه، عدم برآورد صحیح قیمت تمام شده پروژه، طراحی اولیه ناقص پروژه، عدم بکارگیری کارشناسان خبره در تهیه طرح های اولیه و تفصیلی توسط مشاور و عدم استفاده از اطلاعات کافی برای تهیه نقشه ها)، مشکلات کارفرمایی (کند بودن فرآیند تصمیم گیری در دستگاه های اجرایی، ضعف دستگاه اجرایی (کارفرما) و عدم انتخاب صحیح پیمانکار)، مشکلات پیمانکاری (ضعف برنامه ریزی اجرایی و مدیریت پروژه پیمانکار، عدم بکارگیری افراد متخصص و صاحب صلاحیت توسط پیمانکار، ضعف برنامه ریزی مالی و بودجه بندی و کنترل هزینه پیمانکار، ضعف بنیه مالی پیمانکار و عدم برخورداری پیمانکار از تجهیزات و ماشین آلات متناسب پروژه)، مشکلات مالی (عدم پرداخت به موقع پیش پرداخت به پیمانکار، عدم پرداخت به موقع مطالبات ناشی از صورت وضعیت پیمانکار و عدم تناسب بین نرخ تعدیل و تورم)، ساختار و قوانین (روش های سنتی اجراء پروژه های عمرانی، مشکلات و نارسایی های شرایط عمومی پیمان، عدم یکپارچگی مراحل طراحی و ساخت در روش سنتی، وجود نظام سه عاملی (کارفرما- مشاور - پیمانکاران)، عدم وجود عوامل انگیزشی در قرارداد و بوروکراسی در سازمان های مرتبط با پروژه)، استملاک اراضی (مشکلات مربوط به استملاک اراضی و تأخیر در تحویل زمین کارگاه) و تورم (افزایش تورم) می باشند. هدف از ساخت این پرسشنامه علاوه بر دسته بندی و اولویت بندی عوامل، تحلیل روابط بین عوامل بوجود آورنده تاخیر و ساخت مدل برهم کنش این عوامل نیز می باشد. برای افزایش دقت و پاسخ کامل آزمودنی ها، با مراجعه حضوری این پرسشنامه بطور دستی در اختیار تک تک نمونه قرار گرفته و پس از تکمیل جمع آوری شده و پس از آن اطلاعات آنها به نرم افزار آماری وارد می شود
.
تجزیه و تحلیل آماری
از شاخص های آمار توصیفی (میانگین، انحراف معیار، فراوانی، درصد و غیره) بصورت جدول و نمودار برای نمایش و طبقه بندی داده ها استفاده می شود. جهت آزمون فرضیه های تحقیق، نیز از ضریب همبستگی اسپیرمن و کندال، آزمون کولموگروف - اسمیرنوف یک گروهی و آزمون توزیع دو جمله ای استفاده می گردد. از تحلیل مسیر برای بررسی ارتباط بین عوامل استفاده می شود. برای بررسی روابط در مدل از رگرسیون خطی چند متغیره و روش حداقل مجذورات دو مرحله ای ۱ استفاده می شود. سطح معناداری برای کلیه تجزیه و تحلیل ها ۰/۰۵ کP در نظر گرفته شده و تمامی تجزیه و تحلیل ها توسط نرم افزار SPSS نسخه ۱۳/۰ انجام می گیرد.
یافته های مطالعه موردی
نتایج حاصل از مطالعه موردی نشان می دهد که میزان تاخیر پروژه موردی اول تا پنجم به روز بترتیب برابر ۱۶۰۹، ۱۵۰۹، ۱۸۱۰، ۲۹۳۲ و ۱۶۹۰ می باشد. پروژه ها بطور میانگین دو برابر مدت قرارداد تاخیر داشته اند که تاخیر قابل ملاحظه ای را نشان می دهد. همانطور که در جدول (۱) ملاحظه می گردد، طبق اصل پاراتو عامل اول تاخیر در پروژه های مورد مطالعه، تاخیر در پرداخت صورت وضعیتهای موقت و عدم پرداخت به موقع پیش پرداخت به پیمانکار می باشد. عامل دوم براساسی جمع مدت تاخیرات به روز ناشی از عدم تملک به موقع اراضی می باشد، هرچند این عامل تنها در سه پروژه از پنج پروژه مورد مطالعه در تاخیر اثرگذار می باشد. عامل سوم ناشی از افزایش مقادیر پروژه می باشد. این عامل نیز همانند عامل اول در تاخیر هر پنج پروژه مورد مطالعه نقش دارد.
یافته های مطالعه زمینه یابی
نتایج بررسی توصیفی عوامل اصلی تحقیق بر پایه میانگین نشان می دهد که در بین اجزاء تمامی عوامل اثرگذار بر تاخیر پروژه های عمرانی گویه هاگی عدم پرداخت به موقع مطالبات ناشی صورت وضعیت پیمانکار، گویه های استمالاک اراضی، افزایش تورم و افزایش مقادیر پروژه بالاترین میانگین ها را به خود اختصاص داده اند. با این حال همانطور که در جدول (۲) ملاحظه می گردد بجز متغیر ساختار و قوانین تمامی متغیرها دارای توزیع غیرنرمال هستند به ترتیب عامل استملاک اراضی، تورم، مشکلات مالی و مشکلات کارفرما دارای بالاترین میانگین در بین عوامل تاخیر پروژه های عمرانی کشور می باشند، عامل ساختار و قوانین در این بین کمترین میانگین و آخرین اولویت را به خود اختصاص داده است. همانطور که در جدول (۲) ملاحظه می شود برای شناسایی عوامل اصلی تاخیر از دیدگاه آزمودنی ها از آزمون توزیع دو جمله ای استفاده می شود. مطابق با طیف لیکرت این نکته مدنظر بوده که آیا پاسخ دهندگان در مجموع نظرات اعلام شده خود را بیشتر از متوسط طیف لیکرت (۳) اعلام نموده اند. سطح معناداری برای تمامی عوامل موثر فرض شده بر تاخیر پروژه های عمرانی کشور بجز متغیر ساختار و قوانین کمتر از ۰/۰۱ و معنادار می باشد. نسبت های ملاحظه شده نشان می دهد که تنها تعداد کمی از آزمودنی ها (کمتر از ۳ نفر) به این متغیرها میانگینی کمتر یا مساوی با ۳ داده اند، از این رو می توان گفت که تمامی متغیرهای مذکور بجز متغیر ساختار و قوانین عوامل موثر در الگوگی تاخیر پروژه های عمرانی کشور از دیدگاه آزمودنی ها هستند
مدتی ربات پیروز براساس روابط و تاثیر متغیرها بر یکدیگر و بمنظور تنظیم و تعیین معادلات مسیری ابتدا نمودار مسیری ارائه می گردد (شکل (۱)). در مدل مسیری فرض شده ساختار و قوانین و تورم به عنوان متغیرهای مستقل و مشکلات کارفرما، مطالعه و طراحی، پیمانکار، مشکلات مالی و استملاک اراضی به عنوان متغیر وابسته می باشند. فرض این بوده که عوامل تاخیر بصورت زیر با یکدیگر ارتباط دارند. به عامل ساختار و قوانین بر تمام متغیرهای وابسته تاثیر مستقیم و یک طرفه دارد.
* عامل تورم بر مشکلات کارفرما، پیمانکار و مشکلات مالی مستقیما اثرگذار می باشد
* عامل مشکلات کارفرما بر استملاک اراضی، مشکلات پیمانکار و مشکلات مالی مستقیماً اثرگذار است و از طریق عامل استملاک اراضی نیز بر مشکلات پیمانکار تاثیر غیرمستقیم دارد
*به عامل مشکلات کارفرما با متغیر مشکلات مطالعه و طراحی تاثیر تعاملی دارد.
* عامل مشکلات پیمانکار از تمام عوامل تاخیر دیگر متاثر است
در این مدلX6 ،X5 ، X4 ، X3 ، X 2 ، X1 و X7
به ترتیب عبارتند از ساختار و قوانین، استملاک اراضی، مشکلات کارفرمایی، مطالعه و طراحی، تورم، مشکلات مالی و مشکلات پیمانکار. معادلات مسیری بر پایه روش رگرسیون خطی و با استفاده از خطوط راهنما و الگوی اثرگذاری بین متغیرها در نمودار مسیری تعیین می شود. براساس این معادلات اثرگذاری متغیرها بر یکدیگر و ارتباط آنها بصورت خطی فرضی می شود و ضرایب بتای این معادلات رگرسیونی (شیب خط) بصورت ساده به عنوان میزان اثر متغیر صاستقل بر وابسته در نظر گرفته شده است. برخی از این معادلات چند متغیره ساده هستند که یک طرفه می باشند و برخی دیگر بدلیل دوطرفه بودن مسیر اثرگذاری متغیرها توسط روش های آماری پیشرفته تر مانند حداقل مجذورات دو مرحله ای حل می شود که حاکی از ارتباط دوطرفه بین متغیرها است
.
