بخشی از مقاله
ارزیابی اثرات زیست محیطی طرح توسعه شهرک صنعتی گلپایگان
چکیده
مطالعات ارزیابی اثرات محیط زیستی طرح توسـعه شـهرک صـنعتی گلپایگـان بـه منظـور توسـعه شـهرک صـنعتی و ایحـاد زیرساختهای اساسی جهت استقرار صنایع در این محل با وسعت ٦٨ هکتار انجام شده است که پـس از جمـعآوری و تجزیـه و تحلیل اطلاعات، با هدف بررسی آثار مثبت و منفی و ارائه راهکارهای فنی و مدیریتی تخفیف آثار سوﺀ زیستمحیطی و تقویت آثار مثبت با بهرهگیری ازروش چک لیست، از روش ماتریس لئوپولد جهت ارزیابی اثرات استفاده گردیده است. در این مطالعـه وضعیت موجود محیط زیست منطقه تشریح و پارامترهای کمّی و کیفی در حالت موجود و توسعه برآورد گردید. سپس میـزان و چگونگی تاثیر هریک از فعالیتهای پروﮊه در فازهای ساختمانی و بهرهبرداری، بر عناصر زیست محیطی حساس و غیرحـساس محدودههای سه گانه ذکر شده مورد ارزیابی قرار گرفت. در این مرحله با توسعه ماتریس لئوپولد شدت آثار نیز علاوه بر نوع آن از نظر موقت و دایم بودن مورد سنجش قرارگرفته است. نتایج مطالعه حاکی از آن است که به لحاظ ماهیت ذاتی طرح توسـعه شهرک صنعتی ، اثرات مثبت طرح به ویژه آثار مثبت اجتماعی و فرهنگی آن در مقایسه با آثار منفی ارجحیت قابل ملاحظهای دارند به گونه ای که امتیاز کل طرح معادل ١٠٥+ بدست آمده است. به طور کلی میتوان چنـین اسـتنباط نمـود کـه اجـرای پروﮊه در منطقه مورد نظر هرچند میتواند آثار سوﺀ بر عناصر زیستمحیطی داشته باشد ، لیکن اجـرای همگـام بـا ملاحظـات زیست محیطی, در بهبود کیفیت محیط زیست و ارتقاﺀ وضعیت اجتماعی منطقه تأثیر به سزایی داشته و امری اجتناب ناپذیر است.
واﮊههایکلیدی: شهرک صنعتی ، ارزیابی اثرات زیست محیطی ، ماتریس لئوپولد، گلپایگان
١‐ مقدمه
محیط زیست هر روز دستخوش تغییر و تحولات تازهای میشود. هر سال میلیونها نفر به جمعیت جهان افزوده میشود
ﻭ این افزایش جمعیت, تأمین احتیاجات بیشتری را ایجاب مینماید که تأمین این احتیاجات، مـستلزم بهـرهبـرداری بیـشتر از منابع طبیعی و ذخایر کشور میباشد.
علاوه بر افزایش جمعیت، علاقمندی جوامع به رفاه اجتماعی و دستیابی به استانداردهای بالای زنـدگی نیـز موضـوعی است که فشار مضاعفی را بر منابع محدوده کره زمین تحمیل مینماید. بدیهی است این حق مسلم انسان است که بـه فراخـور دانش و خرد نوین خود از منابع موجود زمین بهرهمند شود. اما طی سالهای اخیر و در نتیجه اجرای بعضی برنامههای توسـعه اقتصادی (صنعتی، کشاورزی و خدماتی ) در مناطق مختلف جهان، تعادل و توازن طبیعت در مواردی برهم خورده که این امـر عوارضی را در مقیاسهای محلی یا منطقهای و حتی جهانی بهمراه داشته است. گرم شدن کره زمین، ایجاد حفره در لایـه ازن، بارش بارانهای اسیدی، فرسایش سالانه میلیاردها تن خاک، تخریب جنگلها، انتـشار گازهـای سـمی و خطرنـاک در اتمـسفر، تخلیه فاضلابهای شهری و صنعتی در منابع آب و خاک، بحران دفع زبالههای شهری و صنعتی، مسائل ناشی از تراکم جمعیـت در کلان شهرها و نظایر آن از جمله متداولترین عوارض بهره برداری نادرست از منابع زیست محیطی هستند که امروزه با عنوان بحران زیست محیطی از آن نام برده میشود.
استان اصفهان با مساحت ١٠٧ هزار کیلومتر مربع و جمعیتی بالغ بر ٤ میلیون نفر از لحاظ تاریخی، فرهنگی، اجتماعی
ﻭ اقتصادی در شمار یکی از مهمترین مناطق جغرافیایی کشور اسـت کـه بـا توجـه بـه ویژگیهـای فـوق همـواره مـورد توجـه برنامهریزان و دستاندکاران توسعه اقتصادی کشور بوده است. بههمین سبب صنایع بزرگی مانند ذوبآهن، صنایع دفاع، فـولاد مبارکه، پالایشگاه، پتروشیمی، نیروگاهها، کارخانههای سیمان، صنایع نساجی، پلیاکریل، دیامتی و بـیش از پنجـاه شـهرک و ناحیه صنعتی دیگر در مرکز استان و یا محدوده مرکزی آن استقرار یافته اند.
با توجه به اهمیت حفظ محیط زیست در کنار توسعه و دستیابی به توسعه پایدار, یکی از راهکارهای بررسـی توسـعه و اثرات آن قبل از انجام پروﮊه, آیین نامه ارزیابی اثرات زیست محیطـی شـورای عـالی حفاظـت محـیط زیـست (جلـسه مـورخ ٢/١٠/١٣٧٦) است که براساس آن مجریان طرحها و پروﮊه های مندرج در بند ٢ این آیین نامه (از جمله شهرکهای صنعتی بـا سطح بیش از ١٠٠ هکتار) را موظف به تهیه گزارش ارزیابی اثرات زیست محیطی می نماید.در همـین راسـتا توسـعه شـهرک صنعتی گلپایگان نیز مشمول انجام مطالعات ارزیابی زیست محیطی می باشد که نتایج حاصل از ایـن مطالعـات در ایـن مقالـه ارائه گردیده است.
٢‐ روش تحقیق
۲‐۱‐ وضعیت موجود شهرک
شهرک صنعتی گلپایگان با مساحت ٩٥ هکتار و ١١٥ واحد صنعتی در کیلومتر ٦ جاده خوانسار در جنوب شـهر گلپایگـان واقع شده است, مشخصات آن در جدول شماره ١ ارائه شده است که در نظر است ٦٨ هکتار جهت توسعه صنایع به آن اضـافه گردد .
جدول شماره (۱): مشخصات صنایع شهرک صنعتی گلپایگان
وضعیت موجود طرح توسعه
فعالیت نصب سوله بهره برداری دیوارکشی راکد نصب ماشین آلات جمع سطح عملیاتی (ha)
نوع صنعت
کانی غیرفلزی ۳ ۶۱ ۲ ۵۱ ۲ ۸۳ ۳/۸
فلزی ‐ ۵۱ ۱ ۴۱ ۱ ۱۳ ۴/۶۲
شیمیایی ۱ ۱۱ ۱ ۶ ۲ ۱۲ ۸
غذایی ۲ ۴ ‐ ۲ ‐ ۸ ۲/۳
نساجی ۱ ۱ ۲ ۴ ‐ ۸ ۷/۱
سلولزی ۱ ۱ ‐ ۲ ‐ ۴
برق و الکترونیک ۱ ۱ ‐ ۱ ‐ ۳ ۹
خدمات ۱ ‐ ‐ ۱ ‐ ۲ ۲/۱
جمع ۰۱ ۹۴ ۶ ۵۴ ۵ ۵۱۱ ۸/۷۵
۲‐۲‐ بررسی آلاینده های منطقه در حال و آینده
از آنجا که عمده آلاینده های صنایع در این شهرک به فاضلاب و پسماندهای جامد خلاصه می شود لذا در ایـن بخـش بـه بررسی و برآورد میزان این پارامترها پرداخته می شود.
در حال حاضر فاضلابهای تولیدی واحدهای صنعتی به طرق مختلف دفع و یا بازیافـت مـی شـود. فاضـلاب انـسانی کلیـه کارخانجات در چاه های جذبی دفع می گرددو فاضلاب های صنعتی و یا پساب عمده واحدها که سنگبری هـستند بـه چرخـه برش برگشت داده می شودتا زمانی که غلظت گل و لای سنگ در آن به حد زیادی می رسد و دیگر پساب قابل برگشت نمـی باشد در این حالت در حوضچه های تبخیری که در مجاورت واحد صنعتی احداث شده است نگهداری می شود تا بکلی آب آن تبخیر شده و گل و لای که اصطلاحا" به آن گل مرده اطلاق می شود، باقی می ماند. گل های رسوب کرده به صورت زائدات از حوضچه ها خارج و به محلهایی در شهرک منتقل و در آنجا بدون هیچگونه ضابطه ای تلنبار می گردد. لذا به منظور بررسی بار آلودگی ناشی از فاضلاب با توجه به آمار و اطلاعات حاصل از پرسشنامه های تکمیل شده در محل, منابع و مراجـع وهمچنـین اطلاعات صنایع مشابه بار آلودگی ناشی از فاضلاب صنایع موجود محاسبه و بر آن اساس بار آلودگی صنایع توسعه آتی بـرآورد گردیده است که بر این اساس میزان فاضلابهای صنعتی و انسانی به ترتیب ٥/٤١ و ١٢٠ متـر مکعـب در روز بـرآورد گردیـده است که بار آلی کل فاضلابها در وضعیت موجود معادل 356 KgCOD/day , 221 KgBOD/day و 113KgSS/day .محاسبه گردیده است. با توجه به نوع صنایع در نظر گرفته شده جهت طرح توسعه مشخصات فاضلاب تولیدی آنها نیز بـرآورد گردیـده اسـت کـه میـزان فاضـلاب صـنعتی و انـسانی آن بـه ترتیـب ۶۴۱ و ۴۷ مترمکعـب در روز و بـار آلـی و جامـدات آن 279 444 KgCOD/day , KgBOD/day و 118KgSS/day برآورد گردیده است
در این مطالعات زباله های تولیدی صنایع نیز در وضعیت موجود (براساس جمع آوری اطلاعـات محلـی) و بخـش توسـعه برآورد گردیده است که نتایج آن در جداول ٦ و ٧ آمده است و همانگونه که مشاهده می شود عمده زباله های تولیدی حاصـل از صنایع کانی غیرفلزی (سنگبریها) می باشد که می بایستی روش مناسبی جهت دفع آن (مانند سد باطله) پیش بینی گردد.
