بخشی از مقاله
چکيده :
يکي از عوامل حفظ و مديريت پايدار منابع طبيعي و محيط زيست توجه و ارزش نهادن به فضاي سبز شهري و پارک ها مي باشد.در دهه اخير اقتصاد دانان و دوست داران محيط زيست به ارزش گذاري و تخمين نقش اين فضاهاي سبز و پارک ها در تامين رفاه و آسايش شهرنشينان پرداخته اند و يافته هاي قابل توجهي در اين رابطه به دست آمده است .هدف بررسي حاضر برآورد ارزش تفريحي پارک توحيد شهر بيرجند است .از اين رو براي رسيدن به اين هدف مبادرت به تنظيم پرسشنامه هايي گرديد.به اين ترتيب ارزش تفريحي اين پارک بر اساس نتايج حاصل از تجزيه و تحليل پرسش نامه ها به صورت ارزش تفريحي بر حسب متوسط هزينه تفريح معادل 16/27 ،704ريال و ارزش تفريحي بر حسب ميانگين هزينه سفر معادل 796/305،763،333ريال محاسبه شد.
واژه هاي کليدي:ارزش تفريحي،تمايل به پرداخت ،هزينه سفر،پارک توحيد،بيرجند
مقدمه :
انسان از جهات متعدد نيازمند تماس با طبيعت مي باشند و اين موضوع لزوم حفظ و بقاي آن را گوشزد مي کند.اطلاع از خدمات فضاي سبز( پارک ها ) و ارزش آنها ، بسيار ضروري به نظر مي رسد و موجب تصميم گيري هاي خرد مندانه براي استفاده از مواهب پارک محيطي منجر شود. نقش پارکها در رفاه شهروندان شهر امري بديهي است مطالعات ارزشگذاري در سطح خرد موجب دستيابي به اطلاعات مربوط به ساختار و کارکرد اکوسيستم ها و نقش متنوع و پيچيده آنها در حمايت از رفاه انساني مي شود و در بعد کلان ، ارزشگذاري اکوسيستم مي تواند در ايجاد و اصلاح شاخص هاي رفاه انساني و توسعه پايدار مشارکت داشته باشد اقتصاد محيط زيست مي کوشد تا راه حل مناسب يراي برآورد خسارت و تعيين ارزش منابع زيست محيطي پيدا کند ودلايل ارزشگذاري منابع تفريحي و محيطي از ديدگاه اقتصاددانان و اکولوژيست ها ، شناخت و فهم منافع زيست محيطي واکولوژيکي توسط انسان ، ارائه مسائل زيست محيطي کشور به تصميم گيران وبرنامه ريزان ، فراهم آوردن ارتباط ميان سياست هاي اقتصادي و درآمد هاي طبيعي را به همراه دارد.
پارک توحيد بيرجند که در اواسط خيابان مدرس حد فاصل خيابان توحيد و مدرس قرار دارد از اواخر سال 1380 در زمان تصدي آقاي مهندس نخعي نژاد بعنوان شهردار بيرجند در مکاني که قبلا تحت عنوان باغ اناري معروف بود در فرصت بسيار کم با کار شبانه روزي بصورت فعلي شروع به ساخت نمود و در مرداد ماه سال 1381 آماده بهره برداري گرديد و با ايجاد فضاي سبز بسيار مناسب و استفاده بهينه از امکانات موجود قبلي و همچنين نصب وسايل و ساخت اماکن رفاهي ، مذهبي و بهداشتي در آن تاثير بسزائي در ايجاد محيطي امن و سالم براي سرگرمي و تفريح مردم را بوجود آورده است .بوستان توحيد بيرجند را به دليل موقعيت ، نقشه هندسي مناسب ، فضاي سبز شاداب و برخورداري از مجموعه هايي مانند مسجد، رستوران ، قلعه بادي، باغ وحش و سينما تئاتر روباز مي توان يکي از زيباترين و کامل ترين بوستان اين شهر دانست .لذا با توجه به اينکه از طرفي اين پارک يکي از پارک هاي مهم تفريحي در شهرستان بيرجند مي باشد و از سوي ديگر لزوم توجه به پارک ها و فضاي سبز ما را بر آن داشت تا در اين پژوهش به بر آورد ارزش گردشگري پارک توحيد بيرجند بپردازيم .
هدف در اين تحقيق برآورد ارزش ارزش تفريحي بر حسب متوسط هزينه تفريح و همچنين ارزش تفريحي بر حسب ميانگين هزينه سفر مي باشد.
پيشينه تحقيق :
در ايران تحقيقات زيادي در مورد برآورد ارزشگذاري مکان هاي گردشگري و همچنين فضاهاي سبز انجام شده است که لزوم پرداختن به اين موضوع را تاييد مي کند.در زير تعدادي از اين پژوهش ها ذکر شده است :
حياتي و همکاران در مطالعه اي تحت عنوان برآورد ارزش تفريحي پارک شهري فدک شهرستان خوي با استفاده از روش هزينه سفر فردي انجام دادند و داده هاي موردنيازاين تحقيق از طريق تکميل پرسشنامه و مصاحبه حضوري با 150 بازديدکننده از پارک ياد شده در سال 1389 جمع آوري شد. براي اين منظور، تابع توليد سفر با فرمهاي تابعي خطي، لگاريتمي، خطي لگاريتمي، لگاريتمي خطي و معکوس برآورد و از بين آنها بر اساس معيارهاي اقتصادسنجي، فرم تابعي خطي انتخاب شد .نتايج نشان داد که متغيرهاي هزينه سفر و درآمد افراد برتعداد بازديدهاي آنها به ترتيب اثر منفي و مثبت معني دار داشتند .سپس با در نظر گرفتن وروديهاي فرضي مختلف ، اثر افزايش هزينه سفر بر تعداد بازديدها بررسي و معادله ي تقاضاي پارک برآورد شد. مازاد مصرف کننده ي فردي از طريق انتگرال گيري از معادله ي تقاضا به دست آمد .به طوري که مازاد مصرف کننده براي هر فرد 874883 ريال به ازاي متوسط 17 بار بازديد در سال يا 51460 ريال به ازاي هر بازديد و ارزش تفريحي سالانه پارک فدک با توجه به بازديد سالانه 5000 نفر بر اساس گزارش مسئولين مربوطه ، حدود 258ميليون ريال محاسبه شد.
شهابي و اسماعيلي ساري درمطالعه اي تحت عنوان تعيين ارزش تفرجگاهي تالاب انزلي به روش هزينه سفر به بر آورد ارزش اين تالاب پرداختند. با در نظر گرفتن تالاب به عنوان مرکز، ٦ نيم دايره با فواصل ثابت ٣٠٠ کيلومتر رسم شد که کل کشور را پوشش ميداد. سپس ، با استفاده از نقشه و آمارهاي موجود، مساحت و جمعيت ساکن در هر منطقه محاسبه شد .در مرحله بعد داده هاي اقتصادي اجتماعي استخراج شده از پرسشنامه هاي تکميلي توسط بازديد کنندگان ، مورد تجزيه و تحليل قرار گرفت .با توجه به داده هاي موجود، نمودار رابطه بين هزينه سفر و شمار مراجعه کنندگان به تفرجگاه رسم شد.آنگاه با در نظر گرفتن ورودي هاي مختلف و اضافه نمودن آن به مجموع هزينه هاي دسترسي، نسبت جديد مراجعه کنندگان بدست آمد و منحني تقاضاي تالاب انزلي ترسيم شد.در نهايت ، ارزش تفريحي روزانه تالاب انزلي از طريق محاسبه سطح زير منحني تقاضا ١٢٤٥٠٤٠٠ تومان محاسبه شد.که ، بيانگر ارزش تفرجي بالاي اين تالاب است .همچنين بيشترين تعداد بازديدکنندگان از تالاب انزلي در محدوده سني ٣٩ سال بودند و اکثريت پاسخ دهندگان داراي مدرک تحصيلي ديپلم تا دانشگاهي بودند و با افزايش سطح درآمد، تعداد بازديدکنندگان کاهش مي يابد.
عابدي و خسروي در مطالعه اي تحت عنوان ارزشگذاري درياچه پريشان اقدام نمودند که متدولوژي اين مقاله بر کاربرد روش هزينه ي سفر استوار است و اطلاعات مورد دياز اين تحقيق با تنظيم پرسش نامه هاييبه دست آمد. .بدين ترتيب ارزش گردشگري اين منطقه بر اساس يافته هاي حاصل از تجزيه و تحليل اقتصادي پرسشنامه ها به صورت ارزش گردشگري بر حسب متوسط ارزش تفريح معادل 393/2240447 ريال و ارزش گردشگري بر حسب ميانگين هزينه مسافرت معادل 349129587ريال محاسبه شد.
روستا و همکاران مطالعه اي را تحت عنوان ارزش تفرجي پارک جنگلي بناب ارسنجان با استفاده از روش هرينه سفر انجام دادند،در اين پژوهش به تعيين ارزش تفرجگاهي پارک جنگلي بناب و اندازه گيري هزينه سفر بازديد کنندگان براي منافع تفريحي با استفاده از روش هزينه سفر و پرسشنامه پرداخته شد و همچنين تغييرات ارزش تفرجي پارک در صورت ايجاد امکانات براي اقامت شبانه در پارک بررسي گرديد و نتايج نشان داد که ارزش تفريحي هر هکتار پارک جنگلي با اين روش 25308440ريال و ارزش تفريحي کل پارک 1265422001ريال مي باشد.
فرضيه :
بر آورد ارزش گردشگري به روش متوسط هزينه تفريح رقم پايين تري نسبت به بر آورد ارزش گردشگري از طريق متوسط هزينه سفر است .
روش شناسي:
ارزش گذاري منابع طبيعي و فضا هاي سبزکاري دشوار است ،اما با توجه به اهميت بسيار بالاي آنها که به نوعي سرمايه هاي زيست محيطي به شمار مي آيند علم اقتصاد محيط زيست عليرغم اين سختي ها،روش هايي براي ارزش گذاري و تعيين قيمت آنها با توجه به واحد هاي قابل محاسبه ابداع کرده است که بيشتر آنها از مفهوم تمايل به پرداخت نشات گرفته اند.تکنيک هاي رايج در برآورد ارزش گذاري منابع طبيعي بيشتر مربوط به تکنيک هاي ارزش گذاري مشروط وهزينه سفر مي باشد. در اين مطالعه براي برآورد ارزش تفريحي پارک توحيد بيرجند از روش هزينه سفر استفاده شده است . روش هزينه سفر ابتدا توسط هاتلينگ 1974 براي سرويس پارک هاي ملي آمريکا پيشنهاد شد و سپس توسط کلاوسون و نچ 1966 توسعه يافت . دراين متد، بين مخارج صرف شده و مکان تفريحي يک خاصيت مکملي ضعيف وجود دارد که باعث ميشود هنگامي که هزينه مصرف به صفر رسيد، مطلوبيت نهايي بازديد هم صفر باشد .به عبارت ديگر مکان تفريحي تنها در صورتي ارزشگذاري خواهد شد که هزينه مصرف مثبت باشد .اين متد يک روش پذيرفته شده است و يکي ازموارد موفق در ارزشگذاريهاي غير بازاري به شمار مي آيد(حياتي و همکاران 1389).
