بخشی از مقاله
*** این فایل شامل تعدادی فرمول می باشد و در سایت قابل نمایش نیست ***
برآورد ارزش تفریحی پارک ملی بمو دراستان فارس با استفاده از روش ارزش گذاری مشروط
چکیده
هدف از انجام این مطالعه برآورد ارزش تفریحی پارک ملی بمو در استان فارس با استفاده از روش ارزش گذاری مشروط است. برای بررسی عوامل موثر بر میزان تمایل به پرداخت افراد، الگوی لاجیت به روش حداکثر راستنمایی برآورد گردید. داده های مورد نیاز از طریق تکمیل پرسشنامه و مصاحبه حضوری با بازدیدکنندگان از این منطقه جمع آوری شد. نتایج نشان داد که متغیرهای تحصیلات، جنسیت، اندازه خانوار، درآمد و قیمت پیشنهادی اثر معنی داری روی احتمال تمایل به پرداخت افراد دارند.
واژه های کلیدی: پارک ملی بمو، ارزش تفریحی، ارزش گذاری مشروط و تمایل به پرداخت
مقدمه
اکوسیستم های طبیعی منافع اقتصادی بسیاری اعم از ملموس و ناملموس برای بشر فراهم می کنند که می توان این ارزش ها را به ارزش های مصرفی و غیر مصرفی تقسیم بندی نمود .(Kant,2007) ارزش های مصرفی از مصرف و بهره برداری واقعی منبع طبیعی مشتق می شوند که شامل ارزش مصرفی مستقیم، نظیر درآمدهای حاصل از چوب، علوفه،مواد غذایی و مواد خام و ارزش مصرفی غیر مستقیم، نظیر فعالیت های تفریحی، خدمات زیست محیطی و اکولوژیکی می باشند.ارزش های غیر مصرفی که به آن ارزش حفاظتی نیز می گویند، دربرگیرنده ارزش وجودی، ارزش میراثی و ارزش انتخابی می باشد (آسافو-آجایی،.(2002 ارزش وجودی، ارزش ذاتی یک منبع طبیعی و یا ارزشی که مردم فقط برای شناخت موجودیت منبع طبیعی قایلند حتی اگر هرگز آن را نبینند یا استفاده نکنند، می باشد. ارزش میراثی یا ارزش نسل های آینده، مطلوبیت ناشی از آگاهی افراد در نگهداری دارایی منبع طبیعی برای نسل های آینده می باشد و ارزش انتخابی، شاخصی از درجه ترجیح افراد برای حفظ یک منبع طبیعی در برابر استفاده احتمالی افراد در آینده می باشد (امیرنژاد،.(1384 اقتصاددانان و اکولوژیست ها معتقدند، انجام ارزشگذاری اقتصادی برای خدمات و منافع غیر بازاری و زیست محیطی به دلایل زیادی از جمله شناخت و فهم منافع زیست محیطی و اکولوژیکی توسط انسان ها، ارائه مسائل محیطی کشور به تصمیم گیرندگان وبرنامه ریزان، فراهم آوردن ارتباط میان سیاست های اقتصادی و درآمدهای طبیعی، سنجش نقش و اهمیت منابع زیست محیطی در حمایت از رفاه انسانی و توسعه پایدار، تعدیل واصلاح مجموعه محاسبات ملی مانند تولید ناخالص ملی و جلوگیری از تخریب و بهره برداری بی رویه منابع طبیعی مهم می باشد (راحلی و همکاران،.(1389 از سوی دیگر ایجاد جامعه ای سالم و سازنده برای تداوم پیشرفت و توسعه اقتصادی نیاز به ایجاد و توسعه و نگهداری تفرجگاه ها و مراکز تفریحی جهت جوابگویی به تقاضای روز افزون انسان ها دارد (خداوردیزاده و همکاران،.(1387 چنین اهمیتی باعث شده است تا مطالعات و تحقیقات متعددی در زمینه بررسی میزان منافع به دست آمده از بازدید مناطق تفریحی صورت گیرد که از آن جمله می توان به مطالعات سات اوت وهمکاران((2007 اشاره نمود که ارزش اقتصادی جنگل های سرو درلبنان را با استفاده از متغیرهای اثرگذار بر تمایل به پرداخت نظیرجنسیت،گروه سنی، شغل، درآمدماهانه و... بررسی کردند. نتایج مطالعه نشان داد، میانگین تمایل به پرداخت برای هرخانواده تابعی از درآمد است و مقدار آن 42/4 دلار درسال می باشد. سالازار و منندز((2007 بااستفاده ازرویکردتابع مطلوبیت، عوامل اجتماعی-اقتصادی موثر بر ارزش غیربازاری یک پارک شهری را در اسپانیا برآوردکردند.یافته های این تحقیق نشان می دهدکه میانگین تمایل به پرداخت به صورت قابل توجهی برای افرادی که درنزدیکی این پارک زندگی می کنند، بالاتراست. لینهوپ ومک میلان((2007 ارزش مناطق بیابانی را با استفاده ازروش تمایل به پرداخت و تمایل به پذیرش با استفاده از رویکرد ارزشگذاری مشروط درایسلند بررسی کردند. باتوجه به این که قوانین مربوط به حقوق مالکیت درایسلند مبهم است، به منظور حفاظت از این مناطق تحلیل تمایل به پرداخت امری مهم به شمارمی آید. براساس نتایج حاصل از این مطالعه، هزینه های ناشی ازخسارت به مناطق بیابانی به واسطه طرح های آبرسانی بیشتر از منافع غیربازاری این طرح ها می باشد، میانگین تمایل به پذیرش وتمایل به پرداخت به ترتیب برابر889/21و243/11 یورو برآورد گردید. پژویان و فلیحی((1387 با استفاده از الگوی هزینه سفر در چارچوب تابع تولید به ارزشگذاری اقتصادی خدمات تفریحی تالاب انزلی پرداختند. بر این اساس، زمان، مسافت و هزینه مسافرت از عوامل اثرگذار بر تولید تفریح می باشند.هم چنین میزان تمایل به پرداخت هر مسافر با درآمد، وضعیت تاهل، سطح تحصیلات و میزان علاقه اش رابطه مثبت و معنی داری دارد اما با سطح کیفیت تالاب از لحاظ آماری ارتباط معنی داری ندارد. کاووسی و همکاران( (1388 با استفاده از رهیافت ارزشگذاری مشروط و به کارگیری روش دو مرحله ای هکمن، میانگین تمایل به پرداخت سالیانه بازدیدکنندگان برای پارک محتشم را4260 ریال وارزش کل تفریحی این پارک را856886260 ریال برآورد کردند. مولایی و همکاران((1389 در مطالعه ای به مقایسه میان نتایج برآورد ارزش حفاظتی اکوسیستم جنگلی ارسباران با استفاده از دو روش استخراج انتها-باز و باز-انتها پرداختند. نتایج این مطالعه نشان داد که روش استخراج حداکثرتمایل به پرداخت تحت تاثیر عواملی از قبیل خصوصیات فردی، جامعه موردمطالعه، تعدادنمونه و روش پرداخت مبالغ پولی می باشد.در این مطالعه مقدار تمایل به پرداخت با استفاده از روش انتها-بسته و انتها-باز به ترتیب 112670 و 102700 ریال برآورد گردید.
پارک ملی بموبا وسعت 48000 هکتار در شمال استان فارس و شمال شرقی شهر شیراز قرار دارد. این پارک توسط جاده شیراز-اصفهان به دو بخش شرقی و غربی تقسیم می شود، فاصله آن تا شهر شیراز 5 کیلومتر است. این پارک حدود 40 سال است مورد حفاظت قرار گرفته است ودر بخش زرقان ، مسیر تخت جمشید واقع شده است. این پارک ملی دارای 112 گونه جانوری، زه گونه پرنده، کظ گونه پستاندار، 19 گونه خزنده و 3 گونه دو زیست و همچنین گونههای مختلف گیاهی میباشد. از جمله چشم انداز هایطبیعی این پارک می توان به ارتفاعات نوک فیل، ارتفاعات محمود آباد،پرشمشیری، چشمه چرو، ارتفاعات آب شور و قلات خانی اشاره کرد. تنوعگونههای گیاهی وجانوری به همراه چشم انداز های خیره کننده طبیعی از نقاط قوت این پارک در توسعه صنعت اکوتوریسم می باشد.جاذبه های تحقیقاتی این پارک به واسطه غنای طبیعی و فاصله بسیار نزدیک تا مراکز علمی آن را به جایگاهی برای تحقیقات علمی تبدیل نموده است (فرهنگ دره شوری،.(1371
هدف این مطالعه برآورد ارزش تفریحی پارک ملی بمو با استفاده از روش ارزش گذاری مشروط و محاسبه متوسط تمایل به پرداخت افراد می باشد.
روش تحقیق
در این مطالعه برای برآورد ارزش تفرجی پارک ملی بمو از روش ارزش گذاری مشروط استفاده گردید.این روش تلاش می کند که تمایل به پرداخت (WTP) افراد را تحت سناریوهای بازار فرضی معین، تعیین نماید.در روش انتخاب دوگانه فرض می شود افراد دارای تابع مطلوبیت زیر هستند :(Amirnejad, et al., 2006)
U(Y , S) (1)
که در آن U تابع مطلوبیت غیرمستقیم، Y درآمد فرد و S برداری از سایر عوامل اقتصادی-اجتماعی فرد می باشد. هر بازدیدکننده حاضر است مبلغی از درآمد خود را برای استفاده از منبع زیست محیطی به عنوان مبلغ پیشنهادی (A) بپردازد که این استفاده باعث ایجاد مطلوبیت برای وی می گردد. میزان مطلوبیت ایجاد شده در اثر استفاده از منابع زیست محیطی بیشتر از حالتی است که وی از منابع زیست محیطی استفاده نمی کند، که رابطه زیر آن را نشان می دهد :(Haneman, 1984)
که در آن و متغیرهای تصادفی با میانگین صفر هستند که به طور تصادفی و مستقل از همدیگر توزیع شده اند. تفاوت ایجاد شده در مطلوبیت در اثر استفاده از منبع زیست محیطی عبارت است از:
ساختار پرسش نامه دوگانه در بررسی تمایل به پرداخت افراد، دارای یک متغیر وابسته با انتخاب دوگانه می باشد.
لذا الگوی لوجیت برای بررسی میزان تاثیر متغیرهای توضیحی مختلف بر میزان WTP بازدیدکنندگان برای تعیین ارزش تفرجی استفاده شد. بر اساس الگوی لوجیت احتمال ، این که فرد یکی از پیشنهادها را بپذیرد، بصورت رابطه زیر بیان می شود
که تابع توزیع تجمعی با یک اختلاف لوجستیک استاندارد است و بعضی از متغیرهای اجتماعی-اقتصادی از جمله درآمد، مبلغ پیشنهادی، سن، جنسیت، اندازه خانوار و تحصیلات در این تحقیق را شامل می شود. ، و ضرایب قابل برآوردی هستند که انتظار می رود ، و باشند. سه روش برای محاسبه مقدار WTP وجود دارد: روش اول موسوم به متوسط WTP است که از آن برای محاسبه مقداری انتظاری WTP به وسیله انتگرال گیری عددی در محدوده صفر تا بی نهایت استفاده می شود. روش دوم موسوم به متوسط WTP کل است که برای محاسبه مقدار انتظاری WTP به وسیله انتگرال گیری عددی در محدوده تا به کار می رود و روش سوم موسوم به متوسط WTP قسمتی است و از آن برای محاسبه مقدار انتظاری WTP به وسیله انتگرال گیری عددی در محدوده صفر تا پیشنهاد ماکزیمم (A) استفاده می شود. از بین این روش ها روش سوم بهتر است، زیرا این روش ثبات و سازگاری محدودیت ها با تئوری، کارآیی آماری و توانایی جمع شدن را حفظ می کند که از رابطه زیر محاسبه می شود ( Lee and :(Han , 2002
که E(WTP) مقدار انتظاری تمایل به پرداخت و عرض از مبدا تعدیل شده می باشد که بوسیله جمله اجتماعی-اقتصادی به جمله عرض از مبدا اصلی ) ) اضافه شده است. الگوی لوجیت ممکن است به فرم توابع خطی یا لگاریتمی برآورد شوند که فرم تابعی خطی برای محاسبه متوسط WTP آسان تر است و در اکثر مطالعات از آن استفاده شده است. برای تجزیه وتحلیل آماری متغیرها، محاسبات ریاضی و تخمین پارامترهای مدل ازنرم افزارmicrofit استفاده شده است. کشش پذیری متغیر توضیحی K ام ) ) در الگوی لوجیت را می توان از رابطه زیر بدست آورد(:(Judge et al., 1982
