بخشی از مقاله
بررسي تاثير عوامل رفتاري در ايمني گذرگاه هاي ريلي
چکيده
هدف از اين مقاله تعيين گستره واهميت سوانح گذرگاهي و ارائه راهکارهاي مناسب براي مقابله با سانحه خيزي اين گذرگاه ها است . در اين راستاو تأثير عوامل انساني ورفتاري در بروز سانحه که مبناي ارائه روش هاي ايمن سازي مناسب خواهد بود مورد توجه قرار گرفته است .
١- مقدمه
يکي از عوامل عمده در انتخاب سيستم حمل ونقلي مناسب ايمني است . در اين بين راه آهن از جمله ايمن ترين سيستم هاي حمل ونقلي موجودبشمار مي رود. بر طبق آمار منتشر شده و تنها در يکسال مورد مطالعه تعداد تصادفات برون شهري در جاده هاي کشور ۲۵ برابر تعداد سوانح ريلي بازاء يک ميليارد واحد بوده است .[٦] تا [٨] [٥] تا [٨] و [٢]
گذرگاه ريلي فصل مشترک سيستم حمل و نقلي با ويژگي هاي متفاوت است . کنترل حرکت وتوقف وسيله نقليه ريلي به دليل هدايت اجباري و انرژي حرکتي بيشتر ومسافت ترمز طولاني تر به مراتب دشوارتر از وسيله نقليه جاده اي است . از سوي ديگر هر گونه کاهش سرعت وسيله نقليه ريلي در منطقه گذرگاه باعث اختلال در برنامه حرکت و ايجاد تأخير ثانويه براي قطارهاي بعدي مي گردد. از آنجاييکه به دلايل مذکور اولويت در گذرگاه به وسيله نقليه ريلي داده شده است و ايمني در اينجا تابعي از اطلاع رساني به موقع ورود يا نزديک شدن وسيله نقليه ريلي به استفاده کننده از جاده است (اعم از وسايل نقليه موتوري و عابرين ودوچرخه سوارهاوغيره .) اين امر زمان انتظار طولاني و محدوديت سرعت وممنوعيت توقف وسبقت را براي راننده در پي خواهد داشت .[٦]
در کشورهايي نظير انگلستان که حريم خطوط راه آهن در مناطق پر جمعيت عبور بخوبي حفاظت شده است و سهم عمده اي از سوانح راه آهن را سوانح محدوده گذرگاهي تشکيل مي دهند.[٢] اما با وجود اينکه سوانح گذرگاهي تنها سهم کوچکي از کل سوانح را به خود اختصاص مي دهند (جدول۲) وتعداد آنها در کشورهاي پيشرفته با بهبود روش هاي ايمن سازي در سال هاي اخير همواره رو به کاهش گذاشته است و به دليل شدت زياد اينگونه تصادفات و انعکاس وسيعي در رسانه ها داشته واز اهميت سياسي بالايي برخوردار مي باشند.
در ايران دولت بر طبق قانون مکلف به ايجاد گذرگاههاي مناسب شده است . [٩] با اين وجود به دليل کمبود گذرگاه ايمن (جدول ۳) وعدم حفاظت مناسب و بخش اعظم سوانح حريم خطوط راه آهن از تردد حاشيه نشينان وعبور از گذرگاههاي غير مجاز ناشي مي شود. لذا براي به دست آوردن تصويري واقعي از ابعاد سوانح گذرگاهي بايد ،اين گونه سوانح نيز در بررسي ها مورد توجه کافي قرار بگيرند [٢] در اين رابطه هر چند از ميزان کل سوانح ريلي کاسته شده است ليکن بر تعداد سوانح نوع (ج ) (شامل گذرگاهي ) افزوده شده است وحتي در سال اخير عامل انساني که عامل عمده سوانح نوع (ج ) مي باشد درصدر عوامل مؤثر بر سوانح ريلي قرار گرفته است . (جدول ۴)
جدول (۳) تراکم گذرگاهها در کشورهاي توسعه يافته ونياز ايران [٥] [٦] و [٧]
٢- مروري برتحقيقات انجام شده
تحقيقات در زمينه گذرگاه ها عمدتاً در دو زمينه بررسي عوامل مؤثر برايمني و ارزيابي اقدامات کنترل ايمني صورت مي گيرد. بديهي است نتايج اين تحقيقات در ضوابط واستانداردهاي ايمني نيزوارد شده است . آبراهام و همکاران درمقاله خود برخي از اين تحقيقات را مورد بررسي قرار داده اند. [٩] از جمله مي توان به مطالعات شوپرت و هويت (۱۹۶۸) اشاره شده است که ضمن بررسي ۷۵۰۰ گذرگاه به شناسايي عوامل مؤثر بر ايمني گذرگاه ها پرداخته و بر اين اساس ضوابطي را به منظور حفاظت گذرگاه ها ارائه نموده اند. فقري و دمتسکي (۱۹۸۷) مدل هاي رياضي ارزيابي ايمني وپيش بيني سانحه در گذرگاه ها را مورد بررسي ومقايسه قرارداده اند که از جمله اين مدل ها مي توان به مدل پي بادي و ديميک (۱۹۴۱) و مدل کولمن و استيوارت (۱۹۷۶) اشاره نمود. در اين مقايسه مدل وزارت حمل نقل فدرال آمريکا (موسوم به DOT) که به وسيله منگرت (۱۹۸۰)پيشنهاد شده است بيشترين امتياز را کسب نموده است . اين فرمول مجموعه اي از ضرايب تاثير را در بر مي گيرد که کليه ويژگي هاي يک گذرگاه را منعکس مي کنند.
مدل هاي رياضي از نوع مدل DOT معمولاً نشانه اي از ميزان سانحه خيزي گذرگاه را بدست مي دهند. ( accident hazard index) در ارزيابي ايمني وطبقه بندي گذرگاه ها بايد علاوه بر آن نتايج بازديد محلي وساير اطلاعات کيفي وذهني در نظر گرفته شوند.[١]
