بخشی از مقاله
چکيده
آيت الله جواد عارفي از جمله فقها و علماي به نام خراسان و به طور خاص خراسان جنوبي بوده است که در تحول علم و فرهنگ ديار خراسان و خطه ي خراسان جنوبي سهم بسزايي داشته ؛ به طوري که تمامي علما و طلاب اين خطه بعد از ايشان به نوعي به او وامدار هستند لذا؛ با عنايت به جايگاه والاي آيت الله جواد عارفي در احيا و اعتلاي فرهنگ خراسان ، شناخت مقام علمي، اجتماعي اين عالم بزرگ امري مهم و حياتي به نظر مي رسد. قابل ذکر است که آيت الله جواد عارفي در روستايي «خرمي» از توابع شهرستان نهبندان ـ يکي از شهرستان هاي استان خراسان جنوبي ـ متولد شد و بعد از گذراندن دوران ابتدايي تحصيل خويش در بيرجند براي ادامه تحصيل راهي مشهد مقدس و سپس قم شد. وي در قم موفق به اخذ درجه اجتهاد شد و بعد از دستيابي به اين مهم به بيرجند مراجعت نمود و به ارائه ي خدمت به هم دياري هاي خويش مشغول شد؛ که تا حد امکان در اين جستار به تحليل و بررسي آن مي پردازيم .
واژگان کليدي: آيت الله جواد عارفي، خراسان ، بيرجند، عرفان ، اخلاق ، تواضع .
مقدمه
آيت الله جواد عارفي در روستاي«خرمي» از توابع شهرستان نهبندان ـ جنوبي ترين شهر استان خراسان جنوبي ـ متولد شد و علوم ابتدايي را نزد پدر و مادر خويش که هر دو عالمان به علوم ديني بودند فرا گرفت . ايشان بعد از فراگيري علوم ابتدايي وارد حوزه علميه ي بيرجند شده و در يازده سالگي موفق به پوشيدن لباس مقدس روحانيت مي شوند.
آيت الله جواد عارفي براي ادامه و تکميل تحصيل راهي مشهد مقدس مي شود و در آنجا از محضر اساتيد مکتب خراسان بهره مي جويد. وي سپس به شهر قم ميرود و در محضر علما و فقهاي قم موفق به اخذ درجه اجتهاد مي شود. ايشان پس از درک درجه اجتهاد به ديار خود ـ يعني بيرجند ـ مراجعت نموده و به خدمت به هم دياري هاي خويش مشغول مي شوند. آيت الله عارفي در اعتلاي فرهنگ و معرفت مردم خراسان و شهرستان بيرجند ـ مرکز استان خراسان جنوبي ـ خدمات ارزنده اي ارائه نموده که در ادامه به بيان و تبيين آن ميپردازيم
دوران ابتدايي حيات علمي و اجتماعي آيت الله جواد عارفي
آيت الله جواد عارفي از علما، عرفا و صاحب نظران به نام خراسان و به طور خاص استان خراسان جنوبي است . ايشان در سحرگاه اول ذي الحجه سال ١٣٠٩ هجري قمري مصادف با ١٢٧٢ هجري شمسي در روستاي باصفاي «خرمي» از توابع شهرستان نهبندان - که يکي است پهناورترين شهرستان هاي استان خراسان جنوبي و هم مرز با استان سيستان و بلوچستان مي باشد- ديده به جهان گشود.(کاظمي،٧١:١٣٧٥) مادر ايشان فردي عالمه به نام «هاجر» بود؛ که با قرآن الفتي ديرينه داشت ، و پدرش آيت الله حاج محمد اسماعيل عارفي بود که خود عارفي واصل و عالمي کامل ، دانشمند و متبحر در علوم مختلف بود. وي حدود سي سال در شهرهايي چون نجف اشرف و کربلاي معلي از محضر اساتيدي چون ؛ مرحوم سيد مرتضي کشميري ـ عارف بزرگ شيعي ـ بهره ها برد و با کوله باري از معرفت و فضيلت به زادگاهش بيرجند ـ مرکز استان خراسان جنوبي ـ برگشته و تا پايان عمر با برکت خويش به خدمت به مردم شهر و ديار خود مشغول بود. آيت الله محمد ابراهيم عارفي پدر آيت الله جواد عارفي از جمله افراد با کرامت و فاضلي بود که هيچگاه روزه هاي مستحبي ايشان به ويژه در ماه هاي رجب و شعبان فوت نشد. شيخ جواد عارفي تحت ولايت و سرپرستي چنين پدر و مادري پرورش يافت و دوره اوليه تدين و تقيد را نزد ايشان فرا گرفت .(بهنيا،٦٢٤:٣٨١)
شيخ جواد عارفي در يازده سالگي براي ادامه تحصيل وارد مدرسه معصوميه بيرجند ـ مرکز استان خراسان جنوبي ـ شد و در همان يازده سالگي ملبس به لباس مقدس روحانيت گرديد. وي پس از ورود به مدرسه مقدمات علم را نزد برادر بزرگوارش حاج شيخ محمد حسين عارفي که از علما و فضلاي با تقواي آن زمان بود فراگرفت .(نظامدوست تامند،٣٩:١٣٩٣)
ادامه ي تحصيل تا اخذ درجه ي اجتهاد
آيت الله جواد عارفي بعد از گذراندن دوران ابتدايي تحصيل خويش براي تکميل و ادامه ي تحصيل راهي مشهد مقدس شد و در مدرسه ميرزا جعفر به تحصيل علم و دانش پرداخت . آيت الله عارفي پس از چندي کسب علم از محضر اساتيد در شهر مشهد مقدس به بيرجند مراجعت نمود و از محضر اساتيدي چون آيت الله محمد باقر آيتي و آيت الله شيخ هادي هادوي بهره برد؛ وي «لمعتين » را نزد آيت الله محمد باقر آيتي و «مکاسب » و « کفايه » را نزد آيت الله شيخ هادي هادوي ـ از شاگردان ميرزاي شيرازي ـ تلمذ نمود.
شيخ جواد عارفي بعد از دو سال اقامت در بيرجند و تحصيل علم و دانش دوباره جهت تکميل و تحصيل علم عازم شهر مشهد مقدس شد و در آنجا از محضر اساتيدي چون ؛ حاج محمد آقازاده ـ فرزند مرحوم آخوند خراساني ـ ، فاضل بسطامي و حاج اسماعيل ايماني کسب فيض و معرفت نمود. آيت الله عارفي براي ارتقا و تکامل بيشتر در عرصه ي علم و دانش در سال ١٣٣٦ هجري شمسي به قم مشرف شدند و در مدرسه ي فيضيه قم سکونت گزيدند و در آنجا از محضر اساتيدي چون ؛ حضرات عظام حاج شيخ محمد علي صفايي، حاج ابوالقاسم قمي، حاج شيخ مهدي پايين شهري و آيت الله عبدالکريم حائري بهره جست .(نظامدوست تامند،٣٩:١٣٩٣)
وي دوران تابستان را که هوا گرم مي شد و حاج عبدالکريم کلاس درس و حوزه را ترک مي کردند و به روستايي در حومه قم به نام «وشنوه » مي رفتند، راهي اصفهان ميشد و در کلاس درس آيت الله سيد علي نجف آبادي و آيت الله شيخ حسين مسجد شاهي ـ که از علما و فضلاي آن وقت اصفهان بودند ـ حاضر مي شد و از محضر ايشان کسب فيض مي نمود.
وقتي آيت الله حايري از مزرعه شان در «وشنوه » به قم بر ميگشتند، شيخ جواد عارفي به قم مراجعت مي کردند و در کلاس درس استاد حائري حاضر شده و از وجود ايشان بهره مي برد.(مجله ي نگاه نوحوزه : مرداد و شهريور١٣٧٨)
بالاخره آيت الله جواد عارفي از محضر اساتيدي چون ؛ آيت الله عبدالکريم حائري يزدي و آيت الله ابوالحسن اصفهاني موفق به کسب درجه اجتهاد شد. گويا در يکي از سفرها که آيت الله ابوالحسن اصفهاني از نجف اشرف به قم آمده بودند، شيخ جواد عارفي به ديدار ايشان مشرف مي شوند و در آنجا آثار قلمي و حواشياي را که بر برخي از کتب فقهي نگاشته بودند خدمت استاد ارائه مي کنند، و ايشان که به کمتر کسي اجازه اجتهاد ميدادند، بعد از مطالعه نوشته هاي شيخ جواد عارفي، اجازه نامه ي اجتهادش را از نجف اشرف به قم فرستادند.(نظامدوست تامند،٢٣:١٣٩٣)
