بخشی از مقاله
چکیده
مقاله حاضر به دنبال تبیین دیدگاه آیت االله معرفت در تفسیر علمی است. به این منظور پس از طرح مباحث مقدماتی مانند پیشینه، تفسیر علمی، مفهوم شناسی و ارائه نظریات صاحب¬نظران در حوزه تفسیر علمی، به مباحث نظري تفسیر علمی از منظر آیت االله معرفت پرداخته¬ که با بحث مبانی اختصاصی این مفسر در تفسیر علمی، کلیده خورده است. پس از تبیین مراد از مبنا، چند محور اختصاصی از مبانی مفسر را از جمله »تفسیر علمی موجب پرده¬گشائی از حقایق و رازهاي آفرینش«، »رابطه رسالت قرآن و تفسیر علمی« و »اعجاز علمی، یکی از ابعاد اعجاز قرآن« ذکر می¬کند، سپس ضوابط اختصاصی تفسیر علمی را در چهار محور از جمله »لزوم استفاده از علم قطعی در تفسیر علمی قرآن« و »اصل بودن قرآن در تفسیر علمی« بیان نموده است.
در حوزه منهج شناسی تفسیر علمی از دیدگاه علامه معرفت، چند عنوان اساسی مورد توجه ایشان ذکر می¬شود از جمله »توجه به آیات مشابه و همگرا«، »عنایت به دیدگاه دیگر مفسران«، »توجه به روایات موجود در بحث« و »نظر دانشمندان علوم تجربی.« با تکمیل این محورها جهت توضیح ابعاد مختلف هر آیه، تفسیري کامل از آیه مورد بحث به دست داده است. در انتهاي مقاله نیز بحث آسیب¬شناسی تفسیر علمی تبیین و تحلیل شده است.
-1 طرح مسأله
تفسیر کلام الهی با توجه به توان علمی و تخصص مفسران و نیز با توجه به معارف متنوع موجود در قرآن، سبب رویش شیوه¬هاي مختلف تفسیري شده است. تفسیر علمی به عنوان یک روش تفسیري مستقل، همپاي دیگر روش¬ها مطمح نظر برخی از دانشمندان و مفسران فریقین بوده و با رشد علمی جوامع در دهه¬هاي اخیر بیشتر مد نظر قرار گرفته است. تعداد مختلف آیات علمی حاصل دیدگاه هاي متفاوت درباره مبانی تفسیر علمی و تعریف آیات علمی است. یوسف مروه تعداد آیات علمی قرآن را 675 آیه میشمارد.
- العلوم الطبیعیه فی القرآن: 1387، ص 76 - 77 در حالی که محمد جمیل الحبال و مقداد مرعی الجواري تعداد آن¬ها را با احتساب موارد تکرار 1322 آیه گفته¬اند. - العلوم فی القرآن: 1418، ص 35 - 36 که حدود %20 کل آیات قرآن را شامل میشود. روشن است که فهم و تفسیر این آیات بدون انجام تمهیداتی جهت ارتباط منطقی با علوم تجربی و مشخص شدن مباحث نظري و ضوابط آن، امري مشکل و گاه موجب انحراف خواهد بود.
الگوي تدوین تفسیر سبب حرکت ذهن مفسر در چارچوب مشخص و فراهم آوري ظرفیت-هاي لازم براي نگاه جامع به اطراف مسئله می¬شود. از گذشته تا کنون مفسران مبانی، ضوابط، شیوه¬ها و الگوهاي متعدد و متنوعی را جهت تبیین مقاصد الهی از کلام االله به کار برده¬اند، که برخی آنان در تمام روش¬هاي تفسیري کاربرد داشته و برخی ویژه روش خاصی است. این مقاله درصدد بیان دیدگاه مفسر قرآن آیت االله معرفت در تفسیر علمی است. بر این اساس مبانی، ضوابط، شیوه وآسیب شناسی تفسیر علمی با تحلیل آثار به جا مانده از وي و الگوي تفسیري ایشان در آیات علمی استحصال شده است، تا از این رهگذر به دید جامعی از اندیشه علامه معرفت در تفسیر علمی دست یابیم.
-2 پیشینه
تفسیر علمی در قرن چهاردهم، به عنوان یک روش مستقل مورد توجه قرار گرفت؛ ولی در آثار پیشینیان هم توجه به این تفسیر وجود داشته است و نمی¬توان آن را ویژه عصر حاضر دانست؛ حتی عده¬اي معتقدند که این نوع نگرش به آیات در عصر صحابه هم بوده است. البته با تذکر این نکته که داعیه مفسران صحابی و تابعی و پیشینیان در اتخاذ این دیدگاه اعتقاد به جامعیت قرآن بوده است؛ به همین دلیل براي اثبات ادعاي خود، به آیاتی از جمله انبیاء47/ و غافر15/ و روایاتی مانند حدیث امام باقر - ع - - نورالثقلین: 1415، ج2، ص - 74 استناد می¬کردند.
