بخشی از مقاله
چکیده:
بافت تاریخی شهرها جزیی از سرمایه هاي ملی و فرهنگی کشور هستند که نه تنها به لحاظ زیباشناختی و تداوم خاطرات جمعی و هویت بخشی شهر هاي ما ارزشمند هستند، بلکه محل سکونت و معیشت میلیون ها نفر محسوب می شود. با این حال این بافت ها داراي ویژگی منفی همچون آشفتگی سیما و منظر عدم دسترسی مناسب، کمبود تاسیسات و تجهیزات شهري، آشفتگی در ساختار اقتصادي و اجتماعی و فرسودگی کالبدي– سازه اي نیز هستند که منجر به تخلیه جمعیت زیادي از این بافت ها شده است تحقیق حاضر با هدف شناخت و تحلیل مسایل و مشکلات بافت تاریخی شهر قزوین انجام شده است. موضوع این تحقیق ساماندهی بافت تاریخی پیرامون مجموعه امامزاده حسین - ع - شهر قزوین است.
تحقیق بر روش تحلیلی استوار بوده و از شیوه ي کار اسنادي، میدانی و جمع آوري اطلاعات از طریق پرسشنامه و روش پیمایشی استفاده شده است. نتایج بررسی ها نشان می دهد به دلیل فقدان برنامه ریزي صحیح و عدم قدرت کافی از پتانسیل هاي موجود در بافت استفاده نشده است. قابل ذکر است که مردم خود ایران نیز نسبت به این شهرها و بناها اهمیت خاصی قائل هستند. شهر قزوین هم یکی از شهرهاي تاریخی کشورمان است که داراي بناها و بافتهاي تاریخی باارزشی بوده است.
مثال: خیابان سپه، چهلستون، شهربانی، سراي سعدالسلطنه، امامزاده حسین - ع - و ... در گذشته در دوران صفویان قزوین به عنوان یکی از پایتختهاي اصلی و مهم بوده است که بطن شهر قزوین در آن دوران شکل گرفته است. اما متأسفانه خیلی شناخته شده نیست. هدف از این تحقیق ارج نهادن و حفظ ارزش بافت تاریخی محلهي خندقبار پیرامون مجموعهي تاریخی و مذهبی امامزاده حسین - ع - میباشد. چون همخوانی لازم بین بافت و تکبناي تاریخی وجود ندارد و بافت محله بسیار نامرتب و فرسوده است که با توجه به اهمیت و ارزش بافت باید اصلاح شود و برنامهریزي و طرحهاي متناسب با بافت صورت گیرد تا یک بافت تاریخی متناسب با استانداردهاي روز بافت تاریخی تبدیل شود تا ارزش آن حفظ شود.
مقدمه:
شهر به عنوان یک واحد جغرافیایی نقش مهمی در همه ابعاد زندگی بشر دارد. در واقع شهر و شهرنشینی در قرون گذشته با ویژگیهاي منحصر به فرد خود از یک روند رشد آرام و کند برخوردار بوده است و از زمان شکلگیري تا کنون با فراز و نشیبهاي مختلف روبرو بوده است. با این حال شهر در هر زمان و دورهاي داراي وجوه مشترکی است که در طی سالهاي دراز به نوعی تسلط کالبدي، معماري، فرهنگی و هنري و … خود را حفظ کرده است به همین خاطر تمایز شهرها از یکدیگر سختتر شده و جایگاه شهرهاي تاریخی و بخشهاي تاریخی را باارزش نموده است. از طرفی بررسی رویکردهاي مداخله در بافتهاي شهري نشاندهندهي وجود تحولات در آنها و تأکید بر احیاي حملات به عنوان سلولهاي شهري در چهارچوب نظریه توسعه پایدار است.
این تحولات در جهت تغییر دیدگاههاي دوبعدي و نگرش صرف کالبدي به دیدگاههاي اصلاح طلبانه و مبتنی بر ظرفیتهاي محیطی موجود است. دیدگاه اصلاح طلبانه با ارائه رویکردهاي جدید مداخله در بافتهاي ناکارآمد شهري درصدد استفاده از توانهاي بالقوه و بالفعل موجود در محیط براي توسعه و ادامه چرخه حیات محدودههاي ناکارآمد شهري است. از این رو این تحقیق در همین جهت تهیه و تنظیم شده است.. توجه به مجموعه امامزاده حسین - ع - بدون درنظر گرفتن بافت همجوار مضرات متعددي براي آن مجموعه و بافت تاریخی به همراه دارد که به شرح ذیل میباشد:
ادامه روند نابسامانی موجود
حفاظت و نگهداري از توسعه مجموعه امامزاده حسین - ع - که بیشتر به عهده ساکنین مجموعه میباشد.
بیارزش ماندن زمین در بافت تاریخی
تبدیل شدن بافت تاریخی به بافت حاشیهاي و فرسوده
-عدم وجود عدالت شهري در برخورداري از فضاي مناسب شهري
تمامی مسائل ذکر شده نشاندهنده اهمیت و ضرورت تحقیق و ساماندهی بافت مذکور میباشد.
پیشینه تحقیق:
منشورها و قطعنامههاي جهانی در مورد حفظ ارزش تاریخی شهرها، باززندهسازي، مرمت شهري و … بعد مهمی از زندگی جوامع انسانی را شکل میدهند. عدم آگاهی یا بیتوجهی به میثاقهاي جهانی میتواند صدمات جبرانناپذیري بر پیکره آثار تاریخی جوامع بشري وارد کرده و حتی بیهویتی آنها را سبب شود زیرا آثار تاریخی جوامع مختلف مکان انباشت فرهنگی و خاطره جمعی نسلهاي گذشته بوده و در زندگی امروزي این جوامع، نقش بسزایی دارد. نسل حاضر که بیش از هر نسلی دیگر ارزش و هویت انسانی جوامع گوناگون را درك کردهاست در برابر نسلهاي آتی مسئول است و موظف به حفظ و نگهداري آثار گذشته با حفظ اصالت آنها براي آیندگان است به همین سبب تدوین اصولی براي حفظ و مرمت آثار گذشته از قرن نوزدهم در دستور کار قرار می گیرد و در قرن بیستم طنینی پرقدرت مییابد.
-1-4 کنگره آتن - 1931 -
منشور کنگره آتن همزمان با اوجگیري نهضت معماري مدرن تدوین شده و بحث اساسی آن، ایجاد ارتباط منطقی میان شکل و کارکرد بود. منشور آتن در چهارمین کنگره بینالمللی معماري مدرن در آتن پایهریزي شد و بعدها توسط لوکوبورزیه مدون گردید و در سال 1941 در فرانسه انتشار یافت. اصول مورد توجه منشور آتن در زمینه میراث تاریخی شهرها، شامل 5 ماده اساسی است که دربرگیرنده ماده 65 الی 70 میباشد و نکات دکترینی آن در موارد 82 و 95 این کنگره ملحوظ شدهاست. - حبیبی و مقصودي : 1391، - 131
-1-1-4 ماده 69
تخریب زاغههاي گرداگرد و بناهاي تاریخی فرصت به وجود آوردن فضاي سبز را به دست میدهد: ممکن است که گفته شود که در بعضی موارد تخریب خانههاي ناسالم و زاغههاي موجود در اطراف بناهاي داراي اهمیت تاریخی به معناي از بین بردن یک محیط کهن میباشد. این نکته موضوع تأسفآوري است، اما این امر اجتنابناپذیر بوده و موجب به وجود آمدن فرصت براي خلق کردن فضاهاي سبز میشود. بقایاي گذشته با یک محیط نو و شاید پیشبینی نشده و مطمًئنا قابل قبول محصور خواهند شد و در هر حال حملات مجاور از آن بهرهي گستردهاي خواهند برد. - حبیبی ومقصودي :
-2-1-4 ماده 70
به کار بردن سبکهاي گذشته در ساختمانهاي جدید واقع در محوطههاي تاریخی به اتکاي ادعاهاي زیبایی شناسانه، به عواقب نامیمونی منجر میشود. به هیچ صورت نباید اجازه داد که این عادت تداوم یابد و به هر شکلی، این گونه خواستهها و اقدامات عملی شوند: کار بست سبکهاي گذشته با آموزش بزرگ تاریخ مغایرت دارند. هیچگاه بازگشت به گذشته به وقوع نپیوسته و هیچگاه انسان از راهی که رفته بازنگشته است.شاهکارهاي گذشته به ما نشان میدهند که چگونه هر نسلی طریقهي ویژهي تفکر خود، اندیشههاي خود و زیباییشناسیهاي خود را داشته و به مثابه انگیزهاي براي خلاقیت آزاد، به مجموعه منابع فنی ویژه دوره خود توجه کرده است.
تقلید عاجزانهي گذشته همان تن دردادن به دروغ بوده و به معناي بالابردن »بدل« تا حد »اصل« است، چون هیچ گاه نمیتوان شرایط کهن کار را تجدید کرد. با بکار بردن فن جدید بر آرمانی که امروزه پشت سرگذاشته شده، به چیزي جز از ادعایی که خالی از هرگونه زندگی و تحرك است، نمیتوان رسید. با یکی کردن »بدل« با »اصل« و با سعی در مسیر داشتن احساس خلوص سبک نمیتوان به وحدت دست یافت و به چیزي جز یک بازسازي تصنعی، و بیارزش کردن همان شواهد اصیلی که دفاع و حفاظتشان مورد نظر است، نمیتوان دست یافت.
