بخشی از مقاله
*** این فایل شامل تعدادی فرمول می باشد و در سایت قابل نمایش نیست ***
بررسي عوامل مؤثر بر تصميم گيري سرمايه گذاران
در بورس اوراق بهادار تهران
چکيده
امروزه سرمايه گذاران براي انتخاب سرمايه گذاري، دامنه اي بسيار وسيع از عوامل را مدنظر قرار ميدهند. اما تا به حال ، پژوهش هاي محدودي درباره روش انتخاب از بين سرمايه گذاريهاي مختلف انجام شده است . تصميم گيريهاي سرمايه گذاران روز به روز پيچيده تر و ريسکيتر ميشود و نتايج اين سرمايه گذاريها ميتواند آثاري پراهميت بر زندگي مردم ، به خصوص هنگام بازنشستگي داشته باشد. ما اطلاعات کمي در مورد عوامل مؤثر بر تصميم گيري سرمايه گذاران داريم . پژوهش حاضر، رويکرد تحليلي را جهت بررسي عوامل مؤثر بر تصميم گيري سرمايه گذاران هنگام خريد سهام استفاده ميکند، اين رويکرد در پژوهش هايي که به بررسي انتخاب محصولات غيرمالي مؤثر بر تصميم گيري ميپرداخته اند نيز استفاده شده است . جامعه آماري در اين پژوهش ، سرمايه گذاراني هستند که به طور مستقيم در بازار فعاليت ميکنند و به طور غيرمستقيم در مديريت شرکت سهيم هستند. براي انتخاب سرمايه گذاران ، از روش نمونه گيري تصادفي ساده استفاده شده است . داده هاي به دست آمده از طريق پرسش نامه ، از طريق نرم افزاز SPSS تجزيه و تحليل شدند. نتايج به دست آمده ، نشان ميدهد که اکثريت سرمايه گذاران ، علاقه کمي به سفته بازي و معاملات پر ريسک دارند. در مورد تصميم گيري براي
1
خريد سهام ، معيارهاي مالي، از قبيل تقسيم سود و درآمد هر سهم بسيار مربوط هستند، با اين حال اهميت آن ها کمتر از نوسان هاي قيمت و روند قيمت سهام در بورس است .
واژه هاي کليدي: سرمايه گذار، روند قيمت سهام ، درآمد هر سهم ، سود نقدي هر سهم .
١- مقدمه
برطبق پژوهش هاي به عمل آمده حدود ٤١ درصد از مردم کشورهاي پيشرفته ، سرمايه گذاري مستقيم در سهام دارند، مالکيت مستقيم سهام ٢٠ درصد و به شکل غير مستقيم
٣٤ درصد کل سرمايه گذاري ها در جهان را دربرميگيرد(ماريلين ١ و گئوفري ٢، ٢٠٠٣). گرچه اين آمار در ايران زير ٢٠ درصد است ، ولي اين روند رو به افزايش است و زماني که سرمايه گذاري در صندوق هاي قرض الحسنه را نيز در نظر بگيريم با عدد ٥٤ درصد مواجه ميشويم (احمديان و داريشفر، ١٣٨٠).
امروزه سرمايه گذاران براي انتخاب سرمايه گذاري، دامنه بسيار وسيعي دارند، اما تا به حال پژوهش هاي محدودي درباره روش انتخاب از بين سرمايه گذاريهاي مختلف انجام شده است .
تصميم هاي مالي مردم روز به روز پيچيده تر و پرمخاطره تر ميشود در حالي که نتايج اين تصميم ها بر شيوه زندگي مردم بسيار مؤثر است . بيشتر نظريه هاي مالي فرض مي کنند که سرمايه گذاران منطقاً به افزايش سرمايه خود مي انديشند و به نشانه هاي مالي توجه مي کنند.
سرمايه گذاران هنگام انتخاب سرمايه گذاري، به طور اوليه ريسک و بازده آنرا با سرمايه گذاريهاي بالقوه ديگري که ميتوانند انجام دهند مقايسه مي کنند. ضمن اينکه سطح ريسکي که سرمايه گذاران حاضر به تحمل آن هستند بستگي به خصوصيات و ويژگيهاي رواني آن ها دارد(محافظه کار و ريسک پذير). به هر حال يک سرمايه گذار منطقي، در صورت تشابه ريسک دو سرمايه گذاري، سرمايه گذاري با بازده کمتر را انتخاب نخواهد کرد. بيشتر پژوهش هاي اخير در مورد روانشناسي مالي بيان کرده است که تصميمات سرمايه گذاران ممکن است تحت تأثير عوامل رفتاري داخلي از قبيل خودشناسي و عوامل رفتاري خارجي مانند نحوه انتخاب يک سرمايه گذاري قرار گيرد(شيفر٣، ٢٠٠٠). اصولاً سرمايه گذاران بايد بررسيهاي وسيعي در موقع خريد يا فروش سهام عادي انجام دهند؛ زيرا آن ها نقدترين دارايي خود را به
سهام تبديل ميکنند. اگر آن ها بدون توجه به يک سري از عوامل ، اقدام به سرمايه گذاري نمايند، نتايج مطلوبي از سرمايه گذاري عايد آن ها نخواهد شد. هدف اصلي اين پژوهش بررسي عواملي است که بر رفتار سرمايه گذاران و تصميم هاي آن ها در بورس اوراق بهادار مؤثر است .
ضمن اين که تعيين درجه اهميت عوامل مذکور، از ديگر اهداف اين مقاله است . هدف بعدي اين است که مشخص شود، سرمايه گذاران هر يک از اين عوامل را با چه ويژگيهايي مناسب ميدانند، مثلاً اگر سرمايه گذاري به نسبت قيمت به سود توجه ميکند بايد مشخص شود که ترجيح ميدهد اين نسبت بالا باشد يا پايين .
٢- ادبيات و پيشينه پژوهش
مديريت نقش زيادي در تعيين ارزش سهام دارد، بنابراين سرمايه گذاران تلاش ميکنند تا شرکتي را براي سرمايه گذاري انتخاب کنند که مديريت توانايي داشته باشد. مديريت ، مسئول ارائه بسياري از نسبت هاي مالي مؤثر بر تصميم گيري سرمايه گذاران مانند: درآمد هر سهم ، نسبت سود به قيمت ، بازده و... است . بنابراين تأثير مديريت بر تصميم گيري سرمايه گذاران واضح است .
با توجه به اين که در صورت عدم پرداخت سود توسط شرکت ، سهام داران تنها از طريق افزايش قيمت سهام خود ميتوانند عايدي به دست آورند، عواملي مانند روند قيمت سهام ، نوسانات قيمت سهام ، وضع بازار و نوع صنعت ميتواند روي تصميم گيري آن ها براي خريد سهام مؤثر باشد.
بسياري از سرمايه گذاران اطلاعات مالي قوي ندارند و وضع بازار را به خوبي تجزيه و تحليل نميکنند، در نتيجه توصيه هاي کارگزاران ميتواند روي تصميم گيري آن ها براي خريد سهام مؤثر باشد(وايمن ١، ٢٠٠٢).
يکي از اهداف اصلي سرمايه گذاران براي خريد سهام دريافت سود نقدي سهام است . در نتيجه اين عامل به مقدار زيادي روي تصميم گيري آن ها مؤثر است (کلور٢، ٢٠٠٢).
سرمايه گذاران علاقه مند به خريد سهامي هستند که ارزش بيش تري داشته باشد يا نسبت قيمت به سود پايين تري داشته باشد از اين جهت اين نسبت ميتواند روي تصميم گيري آن ها هنگام خريد سهام مؤثر باشد(هالستد٣ ،٢٠٠٢).
1
بازده سهام نشان دهنده اين موضوع است که چند درصد از قيمت پرداختي براي يک سهام به صورت نقدي دريافت ميشود. سرمايه گذاران به سهام به بازده بالا علاقه دارند و در هنگام خريد سهام به آن توجه ميکنند(تيلور١، ٢٠٠٢).
در مقاطع افزايش سرمايه ، با تغيير تعداد سهام در دست سهام داران ، درآمد هر سهم تغيير ميکند و تقاضاي کاذبي براي سهام ايجاد ميشود که ميتواند روي تصميم گيري سرمايه گذاران براي خريد سهام مؤثر باشد(مرادي نيا، ١٣٨٠).
با توجه به اين که يکي از مهم ترين اهداف سرمايه گذاران براي خريد سهام کسب سود است ، در نتيجه نسبت سود هر سهم تأثير زيادي روي تصميم گيري سرمايه گذاران براي خريد سهام دارد(وايمن ، ٢٠٠٢).
پژوهش حاضر به بررسي چگونگي تصميم به خريد و فروش داراييهاي مالي و روش انتخاب از ميان داراييهاي مختلف مالي ميپردازد. مرور ادبيات تحقيق بيش تر در مورد تحقيقات انجام گرفته در مورد خريد سهام ، توسط سرمايه گذاران منفرد است و سرمايه گذاران حرفه اي مانند کارگزاران بررسي نشده اند.
يکي از اولين مطالعاتي که به بررسي انگيزه سرمايه گذاران آماتور پرداخت ، توسط گرين ٢ (١٩٦٩) انجام گرفت . نمونه او از ميان دانشجويان به جاي سرمايه گذاران واقعي انتخاب شده بود. موضوع پژوهش او، بررسي ويژگيهاي احساسي پاسخ دهنده ها و ارتباط آن با ميانگين و تغييرپذيري بازده بود. نتايج به ارتباط زياد ويژگيهاي احساسي پاسخ دهنده ها و بازده اشاره داشت .
پوتر٣ (١٩٧١) از تحليل عاملي براي ارزيابي اعتبار پاسخ ها در يک پژوهش که به وسيله ايمل ، در مورد تمايل پاسخ دهنده ها به سرمايه گذاري و خريد و فروش انجام شده بود، استفاده کرد. تحليل ها، شش فاکتور را مشخص کرد که به ترتيب اهميت عبارت بودند از: سود سهام ، رشد سريع قيمت و سود، هدف سرمايه گذاري مانند پس انداز، سود روي معامله ، مديريت سرمايه گذاري و رشد بلندمدت .
بيکر و هاسلم ٤ (١٩٧٤) فاکتورهاي پراهميت براي سهام داران را در گزاراش هاي شرکت ها بررسي کردند. نتايج حاکي از اين مطلب بود که سرمايه گذاران در درجه اوليه نگران آينده
قيمت سهام خود هستند. بنابراين مهم ترين موضوع براي سرمايه گذاران ، اطلاعاتي است که آن ها را براي برنامه ريزي در مورد آينده سهام شان ياري کند.
بلام ١ (١٩٧٨) براي پژوهش در مورد ويژگيهاي مالي و تمايلات سرمايه گذاران ، به مقدار زيادي به پژوهش هاي بورس سهام نيويورک و پژوهش هاي قبلي در سال ١٩٧٠ تکيه کرد، که تأکيد ويژه او روي ريسک بود. نوسانات قيمت و نوسانات سود، به طور اوليه ريسک مورد نظر سرمايه گذاران را نشان ميداد. هم چنين مشخص شد که خيلي از سرمايه گذران به ميزان کمي سبدهاي مختلف سهام نگهداري ميکنند.
آنتونيديس و واندرسار٢(١٩٩٠) براي درک انتظارات پاسخ دهنده ها از قيمت سهام و سود، پاسخ دهنده هايي را انتخاب کردند که عضوء کانون هاي سرمايه گذاري مستقل بودند. آن ها متوجه شدند که ريسک سهامي که قيمت آن به تازگي افزايش پيدا کرده است کم تر است .
نگي و آبنبرگر٣(١٩٩٤) ليستي متشکل از ٣٤ متغير مؤثر بر تصميم گيري را به شکل تصادفي بين سهام داران ٥٠٠ شرکت توزيع کردند. نتايج به ترکيبي از فاکتورهاي مالي و غيرمالي اشاره داشت . رنج وسيعي از پاسخ ها گواه اين مطلب بود که سرمايه گذاران برداشت يکساني از عوامل مؤثر بر تصميم گيري ندارند. فاکتورهاي مورد تحليل به هفت گروه ، تقسيم شدند. اين تقسيم بندي بيش تر به شکل اطلاعات مالي يک شرکت (در مورد محيط و موقعيت ) و نيازهاي مالي سرمايه گذاران بود. ميتوان نتيجه گرفت که فرايند تصميم گيري سرمايه گذاران ، شامل يک طيف به هم پيوسته اي از اقلام مالي و غيرمالي است . به علاوه هر سرمايه گذاري ممکن است يراي هر کدام از اين هفت دسته متغير، اهميت نسبي متفاوتي قائل باشد.
اخيرًا توسط سولومان ٤ (١٩٩٩) نشان داده شده که عوامل زيادي روي انتخاب يک محصول توسط مشتريان ، مؤثر است و بازارهاي مالي محيط کاملي براي بررسي رفتار مشتريان است .
علي رقم اين موضوع پژوهش هاي بسيار کمي در مورد کاربرد رفتار مشتريان و تکنيکهاي آن در مسائل مالي انجام شده است .
وارنرد٥ (٢٠٠٣) جزئيات تئوري هاي مالي و روانشناسي را بررسي کرد تا بتواند به درک بهتري در مورد تصميم گيري مالي سرمايه گذاران و ارتباط آن با بازارهاي مالي برسد. به هر حال او مشاهده کرد که پژوهش ها ، بيشتر در مورد انتخاب دارائيهاي غير مالي انجام شده است و
1
در مورد رفتار سرمايه گذاران و انواع مختلف سرمايه گذاران تحقيقات کمي صورت گرفته است .
به عبارت ديگر پژوهش هاي کمي در مورد عوامل موثر بر انتخاب سبد سهام صورت گرفته است . ارتباط بسيار روشن و واضحي ميان انتخاب سرمايه گذاريهاي مالي و رفتار مشتريان (مصرف کننده ها) در انتخاب محصولات وجود دارد.
اسچلاربام و لولن ١ (٢٠٠٦) پي بردند که فرايند انتخاب سرمايه گذاري، تفسيري از اطلاعات گوناگون است که بستگي به طبيعت ديگر اطلاعات موجود دارد. تکنيک تجزيه و تحليل آن بسيار پيچيده است و ما مجبور به استفاده از يک مدل غيرخطي هستيم . در نتيجه براي انجام اين پژوهش از تکنيک تجزيه و تحليل مشترک استفاده شده است . تحليل مشترک، رويکردي است که به طور وسيعي در انتخاب محصولات و خدمات استفاده مي شده است و در بسياري از پژوهش ها، براي ارزيابي فرايند تصميم گيري سرمايه گذاران و شناسايي ويژگيهاي مورد نظر سرمايه گذاران ، هنگام خريد سهام استفاده شده است .
نتيجه عادي و اوليه که در بسياري از اين بررسيها گرفته شده اين است که ، دانش کافي در مورد اين که چرا افراد سرمايه گذاري ميکنند و چگونه تصميم گيري ميکنند وجود ندارد.
پژوهش حاضر، با بررسي عوامل مؤثر روي تصميم گيري سرمايه گذاران و معاملات آن ها، سهم بيش تري در ارتقاء دانش در اين زمينه دارد. هدف اصلي پژوهش بررسي عواملي است که بر رفتار سرمايه گذاران و تصميمات آن ها مؤثر است .
٣- فرضيه هاي پژوهش
با توجه به مباني نظري و پژوهش هاي انجام شده ، فرضيه هاي پژوهش به شرح زير تدوين
شده است :
١- تصميم گيري سرمايه گذاران در بورس ، متأثر از پيش بيني درآمد هر سهم است .
٢- تصميم گيري سرمايه گذاران در بورس ، متأثر از افزايش سرمايه انجام شده توسط شرکت ها است .
٣- تصميم گيري سرمايه گذاران در بورس ، متأثر از سود نقدي هر سهم شرکت ها است .
٤- تصميم گيري سرمايه گذاران در بورس ، متأثر از مشاوره و توصيه کارگزاران بورس است .
٥- تصميم گيري سرمايه گذاران در بورس ، متأثر از روند قيمت سهام است .
٦- تصميم گيري سرمايه گذاران در بورس ، متأثر از وضع بازار است .
٧- تصميم گيري سرمايه گذاران در بورس ، متأثر از نسبت قيمت به سود است .
٨- تصميم گيري سرمايه گذاران در بورس ، متأثراز نوسانات قيمت سهام است .
٩- تصميم گيري سرمايه گذاران در بورس ، متأثر از بازده است .
١٠- تصميم گيري سرمايه گذاران در بورس ، متأثر از بخش صنعت است .
١١- تصميم گيري سرمايه گذاران در بورس ، متأثر از مديريت شرکت است .
١٢- تصميم گيري سرمايه گذاران در بورس ، متأثر از محل اصلي عمليات شرکت است .
١٣- تصميم گيري سرمايه گذاران در بورس ، متأثر از مبناي شناخت از شرکت است .
٤- روش پژوهش
٤-١- جامعه آماري و روش نمونه گيري
جامعه آماري در اين پژوهش ، سرمايه گذاراني هستند که به طور مستقيم در بازار فعاليت ميکنند و به طور غيرمستقيم در مديريت شرکت سهيم هستند. اين سرمايه گذاران داراي ويژگيهاي متفاوتي هستند و نمونه به صورتي از ميان آن ها اتتخاب شده است که انواع سرمايه گذاران با ويژگيهاي متفاوت را دربرگيرد. براي انتخاب سرمايه گذاران ، از روش نمونه گيري تصادفي ساده استفاده شده است . تمام پاسخ دهنده ها تبعه هاي ايراني بوده اند و افرادي بودند که علايق کسب منفعت و سود در سرمايه گذاريهاي آن ها قابل مشاهده بود.
براي محاسبه تعداد نمونه ، ابتدا از رابطه زير استفاده شده است . براي به دست آوردن حدرکثر تعداد نمونه p برابر q و خطاي برآورد نيز با توجه به تحقيق مشابه (ماريلين و گئوفري ،
٢٠٠٣)، ١٠% در نظر گرفته شده است .
بعد از جايگذاري اعداد در فرمول ، تعداد نمونه ٩٥ شرکت به دست آمد. چون تعداد نمونه از اين رابطه ، بزرگ تر از ٣٠ به دست آمد، تعداد نمونه به دست آمده به عنوان نمونه نهايي پذيرفته شد.
با توجه به حجم جامعه آماري و تعداد نمونه به دست آمده ، توزيع جامعه را نرمال در نظر ميگيريم . بنابراين مشاهده ميشود که در سطح اطمينان ٩٥ درصد، بايستي حداقل ٩٥ نمونه انتخاب گردد تا نتايج آن قابل تعميم به جامعه آماري باشد.
1
٤-٢- روش گرداوري اطلاعات
با توجه به اهداف پژوهش پرسش نامه اي در دو قسمت تهيه شده است . در قسمت اول ، هر کدام از سيزده عوامل به چند بخش تقسيم شده و ويژگيها و حالات ممکن براي هر يک از اين فاکتورها مورد پرسش قرار گرفته است . قسمت دوم پرسش نامه ، با استفاده از طيف ليکرت براي هر کدام از عوامل استفاده شده است ، که با تجزيه و تحليل داده هاي اين قسمت ميتوان به آزمون فرضيات پرداخت . قسمت الف و ب پرسش نامه در پيوست آورده شده است .
براي آزمون روايي پژوهش ، پرسش نامه اي به شکل مقدماتي تهيه شد و بعد از تکميل ، نظر خبرگان (کارشناس هاي ارشد بورس ) در مورد پرسش نامه اخذ و اصلاحات نهايي به عمل آمد.
براي آزمون پايايي تحقيق از ضريب آلفا کرونباخ استفاده شد. با استفاده از نرم افزار آماري SPSS
آلفاي کرونباخ براي سؤالات پرسش نامه محاسبه گرديد و براي ٩٥ نمونه ، عدد ٨٥ % به دست آمد. و با توجه به اين که آلفاي بزرگتر از ٧٠% نشان دهنده پايايي است در نتيجه ميتوان گفت آلفاي محاسبه شده بيانگر پايايي لازم براي پرسش نامه ميباشد. خلاصه داده هاي به دست آمده از پرسش نامه ها در جدول (١) قابل مشاهده است .
٤-٣- تجزيه و تحليل اطلاعات
داده هاي به دست آمده از طريق پرسش نامه از طريق نرم افزاز SPSS تجزيه و تحليل شدند.
فرضيه کلي به اين شکل بوده که آيا هرکدام از فاکتورهاي مؤثر بر تصميم گيري، روي تصميم گيري سرمايه گذاران اثر دارد يا خير. هر کدام از سيزده عامل به طور جداگانه مورد آزمون قرار گرفتند و بر اساس سطوح تقسيم شده دسته بندي و فراواني آن ها مشخص شد.
