بخشی از مقاله
مقدمه
هر انسانی در طول زندگی خود دست به انتخاب های فراوانی میزند انتخاب مدرسه، دوست، همسر، دانشگاه و غیره، اما امروزه در میـان تمـامی این انتخاب ها، انتخاب شغل مناسب بسیار حائز اهمیت است زیرا شغل مناسب ستون فقرات و قوام دهنده زنـدگی اسـت. بـا توجـه بـه اهمیـت انتخاب شغل در سرنوشت یک فرد و کمبود پژوهش در این زمینه تصمیم به انتخاب این موضوع گرفتـه شـد. گینزبـرگ و همکـارانش (شـفیع آبادی، (1392 انتخاب شغل را رفتاری آگاهانه میدانند و بر نقش و اراده فرد در انتخاب و تصمیمگیری شغلی اهمیت فراوانی قائلاند. به عقیده آنان انسان به طور آگاهانه هدف های شغلی خود را تعیین میکند و سپس امکان رسیدن به آن ها را بـا توجـه بـه واقعیـات جسـمانی- روانـی - اجتماعی موردسنجش و ارزیابی قرار میدهد.
برخی از عواملی که بر نیروی کار و درنهایت بر روال اشتغال تأثیر میگذارند عبارت اند از .1: تغییر در گزینش کارکنان که هرگونـه تغییـر در آن باعث دگر گونی در بازار کار میشودمثلاً چنان چه گزینش تعدادی از زنان در یک گروه مشخصی از مشاغل افزایش یابد در صورت عدم توسعه ظرفیت استخدامی در گروه شغلی موردنظر عدهای از مردان از انتخاب مشاغل آن گروه محروم خواهد شد -2 تغییر در میزان ساعات موظف کار به این صورت است که چنان چه افراد معین ساعات بیشتری را در شبانه روز کار کنند برای انجام آن کار مشخص به تعداد کمتری کارمنـد نیـاز خواهد بود با تغییر در میزان ساعات موظف کار تعداد کارکنان تغییر میکند -3 نوع اقتصاد کشور این که اقتصاد کشـور بـه کـدام جهـتمـثلاً(
صنعت یا کشاورزی و ...) بیشتر گرایش دارد در تعیین نوع اشتغال و کارهای تولیدی اثرگذار است. -4 نوع جامعه اینکه جامعه سنتی یا صنعتی باشد در نوع و تعداد کارکنان و نیز کالاهای تولیدی اثرگذار است (همان). با توجه به این چهار عامل، برنامـه ریـزی در کشـور و نظـام آموزشـی کشور میتواند به انتخاب آگاهانه افراد برای انتخاب شغل بسیار کمک کننده باشد و افراد متناسب با علایق، استعداد و تواناییشان شغل مناسبی را انتخاب کنند.
2
×ادبیات پژوهش
×شغل
شغل در لغت به معنای سرگرمی، کار و آنچه مایهی مشغولیت باشد میگوید. شغل به معنای به کار وا داشتن کسی است. از طریق اشتغال، فـرد فعالانه در جریان تولید و خدمات مشارکت میکند و پاداشی نقدی یا جنسی دریافت میکند. (شفیعآبادی، (1376
کار و شغل فعالیتی بدنی یا فکری در جهت تولید و خدمت است. به طورکلی کار یک فعالیتی است که ما از کسی میخـواهیم انجـام دهـد و در مقابل آن مزد پرداخت میشود. شغل یعنی کاری که فرد مشغول بـه انجـام دادن آن اسـت و از طریـق آن، هـم انجـام وظیفـه مـیکنـد و هـم امرارمعاش میکند. در تعریفی دیگر ما میتوانیم شغل را گروهی از موقعیت های مشابه در یک موسسه، اداره یا کارگاه کـه افـراد واجـد شـروط خاص، میتوانند این موقعیتها را احراز کنند و وظایف محوله را انجام دهند. (همان)
ازنقطه نظر اجتماعی، اشتغال به طور اعم عبارت است از: مشغول شدن یک فرد به انجام فعالیتی دسته جمعـی بـرای بـرآوردن نیازهـای مـادی و معنوی گروهی. از دیدگاه سیاسی اشتغال به معنای انتظام بخشیدن در امر به کارگیری نیروی انسانی اعـم از کارآمـد و غیـر کارآمـد اسـت؛ و از دیدگاه فرهنگی اشتغال عبارت است از: سازش فکری، روحی و جسمی یک فرد با فرصت های مختلفی که در جامعه به دست میآید. از دیـدگاه مدیریت، عبارت است از: بهکارگیری منطقی نیروی متخصص و کارآمد در مشاغل تخصصی و تطبیق آن با نیازهای تخصصی مورد لزوم سازمانی؛ و از دیدگاه اقتصادی عبارت است از: چگونگی کاربرد درجات مهارت، مقدار نیـروی کـار در اختیـار، کیفیـت و کمیـت تجهیـزات در دسـترس، شیوه های فنی موجود، میزان رقابت عادات به مصرف و مطلوبیت درجات شدت کـار کـه در تولیـد و توزیـع درآمـد ملـی مؤثرنـد. (نصـیر زاده،
.(1379
عواملی وجود دارد که باعث میشود ما شغلی را انتخاب کنیم ازجمله
.1 خصوصیات روانی: مانند هوش، علایق، شخصیت، استعداد و نیازهای مختلف روانی در انتخاب شغل مؤثرند
.2 خصوصیات جسمانی: قد و وزن، سلامت و نارساییهای بدنی
3 .تجارب شخصی: نحوهی تربیت و تجارب فرد در جهات مختلف تحصیلی و شغلی ازجمله عوامل دیگر در انتخاب شغل است.
4 .والدین: در سالهای اولیه زندگی در طرز تفکر کودک نقش مؤثری دارد.
5 .امکانات فردی-اجتماعی: شخصیت فرد، واقعنگری، امکانات محیطی، وضع اجتماعی و نیازهای جامعه نیـز در انتخـاب شـغل تـأثیر بسـازیی دارند.
6 .عوامل دیگری مانند اقتصاد، دوستان، فرهنگ، دین و جنس نیز در انتخاب شغل مؤثر میباشد.
3
اگر فردی در انتخاب شغل به واقعیت های فردی مانند علاقه به آن شغل توجه نداشته باشد در شغلش موفق نخواهد بـود و بـا شکسـت مواجـه میشود (شفیعآبادی، .(1367
بنابراین عامل مهمی که در انتخاب شغل با آن روبرو هستیم علاقه افراد است. علاقه مندی به یک شغل باعـث پیشـرفت در آن شـغل مـیشـود بنابراین مشاوران تحصیلی زمانی که میخواهند رشتهی تحصیلی فردی را انتخاب کنند باید به علایق دانش آموز توجـه کننـد. بعضـی از دانـش آموزانصرفاً برای انتخاب رشته تحصیلی خود به شأن و منزلت آن و برخی به مسائل مـالی آن توجـه مـیکننـد؛ بنـابراین والـدین و مشـاوران تحصیلی باید به دانش آموزان گوشزد کنند که اولویت اول برای انتخاب شغل علاقه است.
شغل آزاد
شغل آزاد به این معنی است که فرد با استفاده از سرمایه خود کاری را برای خود دست وپا میکند. درواقع شغل آزاد مزایا و معـایبی نسـبت بـه شغل دولتی دارد که یکی از مزایای آن این است که فرد زمان بندی و قوانین کار خود را تعیین میکند. برای مثال فـردی کـه بـا سـرمایه خـود مغازهای باز میکند این حق را دارد که زمان کاری خود را معین کند بدون اینکه به کسی پاسخگو باشد.
شغل دولتی
این شغل به این معنی است که فرد برای شروع به کار از خود سرمایه ای نمیگذارد معمولاً تحت امر دولت است. درواقع شغل دولتی نسبت به شغل آزاد محدودیتهای بیشتری را داراست برای مثال محدودیتهای زمانی و درآمدی آن زبانزد عام است.
عوامل انتخاب شغل در دانش آموزان:
-1عوامل شغلی
✓ کسب موقعیت اجتماعی
✓ فرصتهای شغلی
✓ کسب درآمد
-2عوامل خانوادگی
✓ کسب درآمد
✓ تحصیل یکی از اعضای خانواده در این رشته
✓ پیروی از دوستان به تحصیل در این رشته
✓ توان مالی خانواده
-3عوامل فردی
✓ داشتن استعداد و توان علمی
✓ علاقه به رشته موردنظر
✓ کاربردی بودن رشته در جامعه
4
✓ کاربردی بودن رشته در زندگی شخصی روزمره
×پیشینه پژوهش
)-1فروغ، (1390 پژوهشی درباره میزان آشنایی دانش آموزان با مؤسسات و وظایف آنها در کسب مهارتهای اجتماعی و نوع اشتغال آنها در آینده موردبررسی قرار داده است. به منظور بررســی نحوه معرفی مؤسســات و آموزش مهارت های اجتماعی موردنیـاز دانـش آمـوزان بـه عنـوان شهروند جامعه، از نظرات آن ها نیز استفاده شده است. پژوهش حاضر از نوع زمینه یابی توصیفی است. جامعه آماری آن را تعدادی از دانش آموزان دختر و پسر پایه دوم راهنمایی تشکیل دادند. ازآنجاکه دسترسی به همه افراد جامعه آماری به لحاظ گستردگی امکان پذیر نبود، نمونه ای شامل 100 نفر از دانش آموزان ( دختر و پسر) در دو گروه 50 نفری به »روش تصادفی ساده« برگزیده شـد. سـپس بـا اسـتفاده از پرسشـنامه محقـق ساخته، طبق مقیاس درجهبندی لیکرت در پنج درجه عالی، خیلی خوب، خوب، متوسط، ضعیف تنظیم گردید. ازجمله نتایج این پژوهش ارتباط معناداری بین آشنایی با مؤسسات و شغل آینده دانش آموزان بستگی دارد.
)-2اختری و کشاورزی، (1393 پژوهشی تحت عنوان شناسایی نوع انگیزه شغلی مؤثر بر تصـمیم گیـری کارآفرینـان مسـتقر در پـارک علـم و فناوری دانشگاه تهران انجام دادند. چکیده این پژوهش بدین شرح است: بسیاری از صاحبنظران مدیریت بر این باورند که تصمیمگیری مترادف مدیریت یا مهم ترین بخش و جوهره آن است؛ بنابراین شناخت عوامل مؤثر بر تصمیم گیری موضوع بسیار مهمی است و در ایـن راسـتا تحقیـق حاضر باهدف بررسی تأثیر نوع انگیزه شغلی بر تصمیم گیری کارآفرینان انجام شده است. موضوع کلیدی ایـن تحقیـق، انگیـزه شـغلی اسـت. در راستای سؤال اصلی تحقیق، اثر متغیر مستقل ( نوع انگیزه شغلی) بر متغیر وابسته (تصمیم گیری کارآفرینان) آزمـوده شـد. ایـن تحقیـق ازنظـر هدف، کاربردی و ازنظر نوع دادهها و شیوه جمعآوری آنها از نوع توصیفی- پیمایشی است که از طریق پرسشنامه انجام شده است . جامعه آماری این تحقیق، 48 نفر از کارآفرینان مستقر در پارک علم و فناوری دانشگاه تهران بودند که از میان آن ها 46 نفر به سؤال ها پاسـخ دادنـد. نتـایج بهدستآمده از طریق آزمون T یک نمونهای نشان میدهد که متغیرهای انگیـزه شـغلی از نـوع خطـی و خبـره بـر تصـمیمگیـری کارآفرینـان تأثیرگذارند اما متغیرهای انگیزه شغلی از نوع مارپیچ و انتقالی تأثیر معناداری بر تصمیم گیری کارآفرینان ندارند. به نظر می رسـد کـه ضـعف در کار تیمی و گروهی همچنین ترویج گرایش به مشاغل ثابت و دولتی را می توان ازجمله دلایلی برشمرد که باعث عـدم تـأثیر متغیرهـای انگیـزه شغلی مارپیچ و انتقالی بر تصمیمگیری کارآفرینان شده است.
3 -(عبدی و آقا بابا، (1387 مقالهای تحت عنوان بررسی عوامل مؤثر بر انتخاب رشته داوطلبان مجاز به انتخاب رشته کنکور سراسـری انجـام دادند. چکیده این مقاله بدین شرح است: بدین منظور پرسش نامه ای 12 آیتمی بر اساس نتایج یک تحقیق مقدماتی با سؤالات باز پاسخ دربـاره عوامل مؤثر بر انتخاب رشته تهیه شد. پس از بررسی و تائید روایی صوری پرسش نامه، پایایی آن با اجرای اولیه پرسش نامه بر روی 120 نفـر از داوطلبان مجاز به انتخاب رشته، بررسی و ضریب آلفای 0.82 دست آمد. پرسش نامه نهایی بر روی 1700 نفر 920) دختر و 780 نفر پسـر) از داوطلبان مقیم شهر تهران اجرا گردید. روش تحقیق از نوع پیمایشی بوده است. بر طبق نتایج آزمون تحلیل عاملی، پرسش نامه محقق ساخته از سه عامل شغلی، خانوادگی دوستان و فردی تشکیل شده بود. تجزیه و تحلیل های آماری انجـام شـده نشـان داد کـه حـدود دامنـه میـانگین نمره های داوطلبان با تبدیل دامنه اطمینان میانگین به نقطه درصدی به ترتیب عامل فردی بـا 77.45% در عامـل شـغلی بـا 76.8% و عامـل خانوادگی دوستان با 50%، مهمترین عوامل مؤثر بر انتخاب رشته میباشند. در مقایسه بین دو جنس، انجام آزمونهـای t گـروههـای مسـتقل، تفاوت معنیداری بین دختران و پسران داوطلب مجاز به انتخاب رشته در عامل شغلی و نیز خانوادگی دوستان در انتخاب رشته وجود داشت؛ اما تفاوتی بین دختران و پسران در عامل فردی به دست نیامد. همچنین نتیجه آزمون تحلیل واریانس، نشان دهنده تفاوت بین عوامل شغلی و نیـز خانوادگی دوستان در میان داوطلبان گروه های آزمایشی بود؛ اما تفاوت معنی داری بین داوطلبان گـروه هـای آزمایشـی در عامـل فـردی وجـود نداشت.
