بخشی از مقاله
چکیده
با پیشرفت گوشیهاي همراه و گسترش استفاده از اینترنت، دانشآموزان به فضاي مجازي راه پیدا کردند و در حال حاضر دانشآموزان، قشر عظیمی از مخاطبین فضاهاي مجازي را تشکیل میدهد. با افزایش تعداد اپیلیکیشنهاي موبایلی و رشد سریع فضاهاي مجازي و حضور گسترده مردم در این فضا، میزان مطالعه مردم در این فضا افزایش یافته اما میزان مطالعه کتاب با کاهش محسوسی مواجه شده است. هدف این پژوهش بررسی جایگاه فضاي سایبري در یادگیري درس تاریخ ما بین دانشآموزان دبیرستان دوره دوم دخترانه دکتر حسابی شهر کرمان صورت پذیرفته است. این تحقیق به صورت پیمایشی برپایه مطالعات توصیفی - تحلیلی بوده است.
جامعه آماري این تحقیق 250 نفر از دانشآموزان دبیرستان دوره دوم دخترانه دکتر حسابی در سال 1394 است که با استفاده از جدول کوکران و مورگان و با استفاده از روش خوشهاي هدفمند تعداد 150 نفر در نظر گرفته شده و اطلاعات به دست آمده با استفاده از رگرسیون و واریانس چند متغیره در بسته نرم افزاري SPSS نسخه 21 تحلیل شد. نتایج تحقیق نشان داد که استفاده از فضاي سایبري در دانشآموزان به جاي روي آوردن به کتاب و کتابخوانی - غیر درسی - ، بیشتر به ارتباط در فضاهاي مجازي گرایش یافته است.
بیشتر دانشآموزان صرفاً بر اساس نوع خواسته معلم به فضاي سایبري براي پیدا کردن مطالب تاریخی مراجعه کرده و در بیشتر مواقع با مراجعه به مطالب تاریخی سطحی از رجوع به اسناد مرجع و مورد اعتبار خودداري کرده و ضمن استناد به مطالب تاریخی که پشتوانه قوي نداشته در پی اثبات گفتههاي خود هستند. و میزان مطالعه درس تاریخ در بین دانشآموزان رشته ادبیات بیشتر از سایر دانشآموزان رشتهها تجربی و ریاضی دربین دانش آموزان سن 16 ساله بیشتر است. و از طرفی نتایج بیانگر این مطلب است که امروزه فضاي سایبري جایگاه ویژهاي در یادگیري مطالب درسی - تاریخی - داشته است. و پیشنهاد میگردد راه اندازي گروهها و کمپینهاي کتابخوانی تاریخ در فضاي سایبري یکی از راههایی است که میتوان با کمک آن دانشآموزان را به کتابخوانی تشویق کرد.
کلید واژه: فضاي سایبري، درس تاریخ، دانشآموز، یادگیري.
مقدمه
فضاي مجازي نسل جدیدي از فضاي روابط اجتماعی هستند که با اینکه عمر خیلی زیادي ندارند، توانستهاند به خوبی در زندگی مردم جا باز کنند. مردم بسیاري در سنین مختلف و از گروههاي اجتماعی متفاوت در فضاي مجازي کنارهم آمدهاند و از فاصلههاي بسیار دور در دنیاي واقعی، از این طریق با هم ارتباط برقرار میکنند. امروزه روشهاي ارتباطی با دیگران از طریق اینترنت افزایش یافته است. پست الکترونیک، پیامهاي کوتاه، چت روم ها، وب پایگاهها و بازي ها، روشهایی براي گسترش و حفظ روابط اجتماعی شده اند. روزانه نزدیک به چهارصد میلیون نفر در سراسر دنیا از اینترنت استفاده میکنند و یکی از کاربردهاي اصلی اینترنت، برقراري ارتباط اجتماعی با دیگران است. شاید عیب اصلی ارتباطهاي اینترنتی آن است که ارتباط در فضاي مجازي، اساساً بر متن استوار است و بنابراین، از نشانههاي بصري و شنیداري در تعاملهاي رو در رو بی بهره است - شکربیگی، . - 1391
گسترش فضاي مجازي در حوزه رابطه فرزندان و والدین و وضعیت تحصیلی دانشآموزان نیز تغییراتی بوجود آورده است که از جمله آن به کاهش نقش خانواده و مدارس به عنوان مرجع، کاهش ارتباط والدین و معلمان با جوانان و نوجوانان، شکاف نسلی به دلیل رشد تکنولوژي، از بین رفتن حریم بین فرزندان و والدین و معلمان و ایستادن در برابر یکی از والدین یا هر دو را میتوان نام برد. در بحث ازدواجها نیز مسائلی چون ناپایداري ازدواجها، تغییر الگوي همسرگزینی، نداشتن مهارتهایی براي ازدواج، ناتوانی والدین براي آموزش به فرزندان، افزایش روابط دختر و پسر در زمان نامزدي بدون عقد، تمایل به دریافت مهریههاي سنگین، بالا رفتن سن ازدواج و افزایش تنوعطلبی جنسی مردان و … را میتوان اشاره کرد. تغییراتی که در حوزه دینی در جامعه رخ داده، کاهش آموزههاي دینی در خانواده، دوري خانواده از شریعت، کمرنگشدن حریمهاي دینی در روابط خانوادگی است - ستارزاده، . - 1391
از طرفی امروزه میتوان از فضاي سایبري براي آموزش دانشآموزان استفاده نمود. اما وجود منابع غنی و مرجع معتبر کاربردي در کتاب بر سطحی بودن فضاي مجازي ارجحیت دارد. همچنین ژورنالیستی و کم محتوا بودن منابع موجود در فضاي مجازي را مانع بزرگی براي پیشرفتهاي علمی دانست. ولی این بدان معنا نیست که نبایستی از بسترهاي علمی موجود در این فضا استفاده ننمود، بلکه میتوان به آن جهت داد و با ایجاد کمپین آموزشی، نیارهاي علمی مرتبت را به دانشآموزان آموزش داد. هدف این تحقیق بررسی جایگاه فضاي سایبري در یادگیري مطالب تاریخ در بین دانشآموزان دوره دوم دبیرستان دخترانه دکتر حسابی است.
بیان مسأله
مهمترین ویژگیهاي فضاي سایبري عبارتند از: دستیابی آسان به آخرین اطلاعات: چنانچه بخواهید به آخرین مقاله، کتاب و یا خبري که در زمینه تخصصی، در سطح جهان منتشر شده، دست یابید، ساده ترین و سریعترین راه، استفاده از فضاي سایبر است جذابیت و تنوع: رسانهها از فیلم، عکس، متن و یا هر هنر دیگري براي جذاب کردن خویش به کارمیگیرند و این ابزارها در فضاي سایبر قابل دستیابی است؛ به ویژه آن که هیچ نظارت و فیلتري توان محدود کردنش را نداشته باشد. از ویژگیهاي منحصر به فردي که در تنوع جذابیت فضاي سایبر تأثیر بسزایی دارد، مشتري محوري محض است. در متون نوشتاري ارتباطی تنگاتنگ میان خوانندگان و نویسندگان وجود دارد که خواننده به راحتی میتواند نظر خود را با شخص نویسنده در میان بگذارد.
از سوي دیگر، امکان نظر سنجی ارزیابی در این فضا بسیار آسان تر و روزآمد تر است و این توانایی را بهداده پردازان، فروشندگان و عرضه کنندگان محصولات اینترنتی میدهد که از آخرین خواستههاي مشتریان و مخاطبان خود مطلع گردند آزادي اطلاعات و ارتباطات: معناي واقعی آزادي اطلاعات، در فضاي سایبر محقق شده است. از این رو هر نوع اطلاعاتی اعم از فرهنگی، سیاسی و اقتصادي بدون محدویتهاي حاکم بر دیگر رسانهها، در فضاي سایبر قابل دسترسی است. آزادي ارتباطی نیز از ویژگیهاي دیگر فضاي مجازي است که در دیگر وسایل ارتباطی تا این حد قابل دستیابی نیست. از پدیدههایی که رایانه و پس از آن اینترنت همراه خود به ارمغان آورد، مخاطراتی بود که بر جاي جاي قلمرو گستردهاش، سایه انداخت - خانیکی و همکاران، . - 1390
در دنیاي تکنولوژيهاي جدید و اینترنت، تعداد رو به رشدي از افراد براي تقریباً تمام امور زندگی خود وابسته به اینترنت هستند. در واقع مسئله قدرت مجازي همانند فضاي فیزیکی بایستی به توازن برسد و تحت کنترل قرار گیرد تا از هرگونه دستکاري و سوء استفاده مصون بماند و این بسته به انتخاب هر فردي است که به نوعی از تکنولوژي و بویژه اینترنت استفاده میکند. در عرصه علم آموزي و استفاده براي مطالعه نیز بایستی هدفمند باشد. به طوري که با افزایش تعداد اپیلیکیشنهاي موبایلی و رشد سریع فضاهاي مجازي و حضور گسترده مردم در این فضا، میزان مطالعه مردم در این فضا افزایش یافته اما میزان مطالعه کتاب با کاهش محسوسی مواجه شده است.
متاسفانه در کشور ما براي ایجاد شوق و رغبت به کتاب و مطالعه در سیستم آموزشی به ویژه مدارس اقدامی انجام نشده است، مدارس نقش تعیین کنندهاي در افزایش سرانه مطالعه دانشآموزان دارند این در حالی است که نسل جدید به جاي روي آوردن به کتاب و کتابخوانی، بیشتر به ارتباط در فضاهاي مجازي گرایش یافته است. به همین منظور دغدغه اصلی ما در این تحقیق این است که آیا دانشآموزان دوره دوم دبیرستان دکتر حسابی از این فضاي سایبري براي یادگیري علوم تاریخی چه میزان استفاده میکنند و اینکه مطالعه تاریخی در فضاي سایبري در بین کدام یک از رشتههاي دانشآموزي متفاوت است است.
اهداف تحقیق
-بررسی جایگاه فضاي سایبر در یادگیري مطالب تاریخ در بین دانشآموزان دوره دوم دبیرستان دخترانه دکتر حسابی؛
-بررسی میزان مطالع مطالب تاریخی در فضاي سایبري در بین دانشآموزان دوره دوم دبیرستان دخترانه دکتر حسابی؛
-بررسی نقش معلمان در استفاده دانشآموزان براي مطالعه مطالب تاریخی در فضاي سایبر در بین دانشآموزان دوره دوم دبیرستان دخترانه دکتر حسابی.
-تعیین تفاوت میزان مطالعه مطالب تاریخی در فضاي سایبري بین دانشآموزان رشتههاي تحصیلی دبیرستان.
-تعیین تفاوت میزان ساعات استفاده از فضاي سایبري در سنین مختلف.
مفاهیم و پیشینه تحقیق
سایبر3 واژهاي است بر گرفته از لغت کایبرنتز4 به معناي سکاندار یا راهنما و نخستین کسی که واژه فضاي سایبر را به کار برد، ویلیام گیتسون5 نویسنده داستانهاي علمی- تخیلی، در کتاب نور و منسر6 بود.فضاي سایبري: محیط الکترونیکی واقعی است که ارتباطات انسانی به شیوهاي سریع، فراتر از مرزهاي جغرافیایی و با ابزار خاص، خود؛ در آن، زنده و مستقیم روي میدهد - تقوي وهمکاران، 1391، . - 16فضاي سایبر یا فضاي مجازي7عبارت است از: »مجموعهاي از ارتباطات درونی انسانها از طریق رایانه و وسائل مخابراتی بدون در نظر گرفتن جغرافیاي فیزیکی البته شاید بهتر باشد آنرا چنین تعریف کنیم: »محیط الکترونیکی واقعی که ارتباطات انسانی به شیوهاي سریع، فراتر از مرزهاي جغرافیایی و با ابزار خاص خود؛ در آن، زنده و مستقیم روي میدهد.
« قید »واقعی«، مانع از این است که تصور شود مجازي بودن این فضا به معناي غیر واقعی بودن آن است؛ چرا که در این فضا نیز همان ویژگیهاي تعاملات انسانی در دنیاي خارج وجود دارد. ضمن این که فضاي سایبر در واقع یک »محیط« است که ارتباطات در آن انجام میشود؛ نه صرف مجموعهاي از ارتباطات. از سوي دیگر، این ارتباطات گرچه ممکن است در همه حال روي خط8نباشد، ولی زنده و واقعی و مستقیم است. از این رو، تأثیر و تأثر بالایی در این روابط رخ میدهد. جهانی و فرامرزي بودن از ویژگیهاي منحصر به فردي که فضاي سایبر را از دیگر رسانهها ممتاز میسازد، جهانی بودن به معناي آن است که میتوان به آسانی، به جدیدترین اطلاعات دست یافت - معتمد نژاد، . - 1371
ویژگیهاي فضاي سایبر
1.جهانی و فرامرزي بودن: از ویژگیهاي منحصر به فردي که فضاي سایبر را از دیگر رسانهها ممتاز میسازد، جهانی بودن آن است. هر فردي در هر نقطه از جهان میتواند از طریق آن به آسانی، به جدیدترین اطلاعات دست یابد. مرزهاي جغرافیایی تا کنون نتوانسته از گسترش روزافزون فضاي سایبر جلوگیري کند. از این رو، هر نوع فیلتر و مرزبندي در برابر آن بسیار دشوار مینماید.
2.دستیابی آسان به آخرین اطلاعات: چنانچه بخواهید به آخرین مقاله، کتاب و یا خبري که در زمینه تخصصی، در سطح جهان منتشر شده، دست یابید، ساده ترین و سریع ترین راه، استفاده از فضاي سایبر است.
3.جذابیت و تنوع: رسانهها از فیلم، عکس، متن و یا هر هنر دیگري براي جذاب کردن خویش به کار میگیرند و این ابزارها در فضاي سایبر قابل دستیابی است؛ به ویژه آن گاه که هیچ نظارت و فیلتري توان محدود کردنش را نداشته باشد. از ویژگیهاي منحصر به فردي که در تنوع و جذابیت فضاي سایبر تأثیر بسزایی دارد، مشتري محوري محض است. در متون نوشتاري ارتباطی تنگاتنگ میان خوانندگان و نویسندگان وجود دارد که خواننده به راحتی میتواند نظر خود را با شخص
