بخشی از مقاله
بررسی تاثیر آموزش حفاظت از محـیط زیسـت بـر ارتقـای دانـش ، نگـرش و مهـارت معلمـان مقطـع ابتـــــــــــــــدایی منطقـــــــــــــــه 12 آمـــــــــــــــوزش و پـــــــــــــــرورش
چکیده:
پژوهش حاضر با هدف " بررسی تاثیر آموزش حفاظت از محیط زیست بر ارتقای دانش ، نگرش و مهارت معلمان مقطع ابتدایی منطقه 12 آموزش و پرورش تهران" به روش تجربی انجام شد.جامعه آماری شامل کلیه معلمان ابتدایی منطقه 12 تهران بودکه با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی ساده 60 نفر انتخاب گردیدند.ضمن تقسیم گروه نمونه به دو گروه 30 نفری شاهد وگواه ، از هر دو گروه پیش آزمون گرفته شد.برای گردآوری داده های مربوط به پیش آزمون و پس آزمون ،از یک پرسشنامه سنجش دانش و نگرش و مهارت حفاظت زیست محیطی ساخته صالحی و آقا محمدی((2000 با اندکی تغییرات استفاده گردید.ضریب پایایی این پرسشنامه ،ازطریق آلفای کرونباخ 0.71 محاسبه شد.به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون t مستقل استفاده شد.نتایج آزمون تی مستقل نشان داد که بین میزان دانش و نگرش و مهارت حفاظت زیست محیطی معلمان در پیش آزمون و پس آزمون تفاوت معنادار وجود دارد و آموزش حفاظت از محیط زیست بر ارتقاء دانش ، و نگرش و مهارت زیست محیطی معلمان تاثیر مثبتی دارد.
کلید واژگان : آموزش حفاظت از محیط زیست ، نگرش ، دانش ، مهارت
مقدمه
آموزش در سازمان ها نقش بسیار مهمی در توسعه مهارت ها و بهره وری کسب و کار بازی می کند((Ripley.2010 و در واقع یکی از راههای اصولی و منطقی هدایت تلاش های کارکنان در سازمان است و باعث بکارگیری استعدادهای نهفته ، بکار اندازی قدرت تخیل و بوجود آمدن حس انعطاف پذیری لازم درکارکنان خواهد بود (Hossein Zadeh and Barzegar.2005) هدف آموزش توجه ویژه به مشکلات و مسائل سازمان ، ایجاد تغییرات در سازمان، آموزش کارکنان جدید الاستخدام، تسهسم دانش و اطلاعات و در نهایت توسعه مهارت ها می باشد(.(Berge.2008
از نظر گروهی از متخصصان آموزش حفاظت از محیط زیست عبارت از فرآیندی فعال که طی آن آگاهی، دانش و مهارت ها ارتقا یافته و منجر به درک ، تعهد ، تصمیمات آگاهانه و فعالیت های سازنده برای مدیریت کلیه اجزای به هم آمیخته محیط زیست می شود.(.(Lahyjanyan,2012
با توجه به موارد فوق و با توجه به تاثیرات فاجعه آمیز و روز افزون تخریب و آلوده سازی محیط زیست بر حیات بشر و نیز برای جلوگیری از اتلاف منابع و هزینه های آموزشی و لزوم استفاده بهینه از منابع موجود جهت اهداف آموزش زیست محیطی و از سویی اهمیت و تاکید مدیران کنونی بر آغاز و پررنگ نمودن آموزش محیط زیست از کودکی و در سطح مدارس و نقش موثر معلمان (چه به عنوان تعلیم دهنده در مدارس و یا نقشی که به عنوان پدر یا مادر در خانواده خود ایفا می نمایند.)
این پژوهش در پی آن است که تاثیر آموزش را بر میزان ارتقاء دانش و مهارت و نگرش زیست محیطی معلمان بسنجد و دستاورد های آن موجب افزایش اهمیت بروز رسانی دانش زیست محیطی معلمان و انتقال آموخته های آنها به دانش آموزان و نهادینه شدن این آموخته ها در آنها شود و در نهایت موج مثبتی از مسئولیت پذیری زیست محیطی و انتقال و انتشار به دیگر اقشار جامعه و نسل های دیگر ایجاد گردد .بنابراین نیل به این دستاورد ها مستلزم پاسخگویی به این سوال شده است که "آیا آموزش های حفاظت از محیط زیستی باعت ارتقاء و افزایش دانش ، نگرش و مهارت زیست محیطی معلمان مقطع ابتدایی آموزش و پرورش منطقه 12 تهران می شود؟
مبانی نظری و پیشینه تحقیق :
بدون شک پدیده آموزش و یادگیری مهمترین پدیده روانی در انسان و موجودات تکامل یافته می باشد.به این دلیل که پایه و اساس بسیاری از مسائلی است که موجب می شود انسان از نظر روانی از سایر موجودات و دیگر همنوعان خود متمایز گردد، اگر به زندگی جانوران و آدمیان در گذشته های دور نگاهی زود گذر بیفکنیم، مشاهده می کنیم که جانوران هزاران سال پیش با عصر ما هیچ فرقی نکرده اند.شیوه زندگی آنان به همان وضعی است که 5 یا 10 هزار سال قبل بوده است اما آدمیان که دردوره های پیش از تاریخ برای شکار و دفاع از خود از سنگ و چوب استفاده می کردند به مرور و در دوره های مختلف تاریخی دگرگونی های فراون در همه جنبه های زندگی آنان پدید آمده است تا جایی که امروز به پیشرفت های شگفت انگیزی نائل شده اند که در قرن های گذشته به تصور کمتر کسی خطور می کرد.انسان قرن بیستم در مقایسه با قرن های گذشته بیش از هر زمان حاکم بر مقدورات و محیط زندگی خویش است. همه این پیشرفت ها مدیون آموزش و یادگیری است(.(Parsa,1996
در جهان کنونی آموزش ، یاد دادن و یادگیری در سازمان یکی از مکانیزم های اصلی توسعه منابع انسانی در حوزه سازمان ها و بنگاههای اقتصادی بوده و مورد توجه بسیاری از صاحب نظران و مدیران آموزش قرار گرفته است(.(Mowala’ii,2010 واژه آموزش در فرهنگ لغت مدیریت آموزشی به معنی آموزش شغلی ، کارآموزی ، تربیت شغلی ، بهبود و گسترش منظم توانایی یک فرد در انجام کار یا وظیفه خاص که با دادن دانش ، اطلاعات و تغییر رفتار انجام می گیرد(.(Mirkamaly,2007 آموزش به فرآیند انتقال معلومات ، نگرش ها و مهارت ها از فرد یا گروهی به فرد یا گروه دیگر برای ایجاد تغییرات در ساختار های شناختی ، نگرشی و مهارت های آنها گفته می شود(.(Sadri,2005آموزش شامل مجموعه ای از فعالیت هاست که فرصت های یادگیری را برای افراد فراهم کرده تا آنها بتوانند مهارت های مربوط به شغل خود را کسب کرده و بهبود بخشند(.(Shermer,2002آموزش فرآیند ایجاد تغییر در اطلاعات ، دانش، نگرش ، رفتار ، مهارت و عملکرد کارکنان از طریق نیاز سنجی ، طراحی دوره و تدریس نظری و عملی و اندازه گیری میزان یادگیری برای بهتر آماده شدن و انجام دادن مسئولیت های شغلی و ایفای نقش کارکنان می باشد((Mirkamaly,2011
آموزش حفاظت از محیط زیست
آموزش حفاظت از محیط زیست یک فرایند سستماتیک است که در آن فراگیران قادر می شوند از طریق تجربه مستقیم ، مسائل زیست محیطی را نقد کنند ، تشویق می شوند تا به فعالیت های علمی به سود محیط زیست ملحق شوند.انسان در طول حیات خود همواره با آموزش سرو کار داشته است اما ریشه های آموزش محیط زیست متفاوت از آنهاست و به مطالعه طبیعت، استفاده عقلانه از منابع طبیعی در هوای آزاد در تدریس تمرکز می کنند(.(Ibidاز نظر ویلیام استپس آموزش حفاظت زیست محیطی فرآیندی است که ایجاد یک جمعیت جهانی را هدف قرار داده است،جمعیتی که تسبت به محیط زیست و مشکلات مربوط به آن آگاه و متوجه باشند، جمعیتی که دانش ، نگرش ، انگیزه ، تعهد و مهارت لازم را برای فعالیت فردی و گروهی در جهت حل مشکلات جاری و جلوگیری از معضلات بعدی را داشته باشد.تغییر رابطه انسان با طبیعت ، تغیر رابطه انسان با انسان و انسان با خود است. رشد و شکوفایی شخصیت ، پرورش خلاقیت، و سازنگی افراد ، انتقال مهارت ها و تخصص های لازم برای احراز مشاغل ، افزایش میزان آگاهی عمومی ، انتقال ارزش ها و هنجاری های نوین علمی و جهانی از جمله اثرات مستقیم آموزش و پرورش و توسعه تلقی می شوند.
به طور کلی آموزش موجب افزایش بینش و بصیرت عمیق تر و ایجاد دانش ، آگاهی و مهارت بیشتری در افراد می گردد.تحقیقات انجام شده نیز حاکی از تاثیر آموزش حفاظت از محیط زیست بر ارتقاء دانش ، نگرش و مهارت افراد دارد.ابراهیم زاده در تحقیق با عنوان "بررسی تاثیر آگاهی از بحران های زیست محیطی بر افزایش به مشارکت در حفظ محیط زیست پژوهشی " که در میان دانش آموزان دختر سال دوم راهنمایی شهر تهران انجام داد به این نتیجه رسید که میزان اطلاعات گروه آزمایش و عدم تفاوت حفظ محیط زیست در مقایسه با گروه گواه افزایش یافت . همچنین در پژوهش او فرضیه تاثیر آگاهی از بحران های زیست محیطی بر افزایش تمایل به مشارمت در حفظ محیط زیست ، نیز مورد تایید قرار نگرفت(.(Ebrahim Zadeh,2011 در پژوهشی که با عنوان " بررسی رابطه میان دانش زیست محیطی و نگرش ها با رفتار های محافظت از محیط پژوهشی " در میان 242 نفر از دانشجویان رشته های بهداشت محیط ، جغرافیای طبیعی ، روانشناسی و تاریخ دانشگاه شهید بهشتی انجام دادند . به این نتایج رسیدندکه بین نگرش انسان مداری و رفتار محافظت از محیط ، رابطه مثبت معنا دار وجود دارد .بین نگرش محیط مداری و رفتار محافظت از محیط رابطه مثبت معناداری وجود دارد اما نگرش محیط مداری با بی اعتنایی رابطه منفی معنا دارد(Agha Mohamadi and Salehi,(2000 نیز در پژوهش با عنوان " بررسی دانش و نگرش و مهارت حفاظت زیست محیطی معلمان پژوهشی "به این نتیجه رسید که بیش از 69 درصد از معلمان آموزشی دوره ابتدایی نگرشی کاملا موفق یا موافق نسبت به رفتار های مناسب حفاظت زیست محیطی دارند.همچنین یافته ها نشان می دهد که دانش معلمان درباره رفتار های حفاظت زیست محیطی متوسط بوده است .
سرانجام اینکه در حدود 72 درصد از معلمان آموزش د دوره ابتدایی اعلام داشتند که به طور معمول مهارت های مربوط به حفظ محیط زیست را دارند. اما از نظر جنسیتی نگرش مثبت زیست محیطی معلمان زن بیشتر از معلمان مرد است و دانش زیست محیطی معلمان مرد بیشتر از معلمان زن است . در حالی که از نظر مهارت ها اختلاف معنا دار میان دو گروه معلمان مرد و زن مشاهده نشده است .همچنین صالحی نقل می کند بر اساس نتایج مطالعه ای در کشور ترکیه انجام داد نشان داد سطح آموزش و دانش را بیشترین تاثیر را بر رفتار های زیست محیطی دارد که این ، در تقابل با نتایج هینز بود . زیرا در مطالعه هینز ، دانش رتبه پنجم را برای تاثیر بر رفتار های مثبت محیطی داشت و تعهد شفاهی بیشترین تاثیر را بر رفتار های مثبت محیطی داشت .(Agha Mohamadi and Salehi,2000)
تحقیقات پیشین بیانگر این است که اگر در مراحل ابتدایی علاقه یا آگاهی محیطی پیش نیاید،فرد احتمالا به انجام دادن عادات قدیمی خود ادامه می دهد . دانش از موضوعات محیطی و راه حل های رفتاری از متغیر های مهم پیش بینی کننده رفتار محیطی است(.(Frick et al ,2004
برخی مطالعات نشان داده اند که دانش مربوط به عمل ، پیش بینی کننده بهتری در مقایسه با دانش نظاممند است. Nordland and Gar vill (2002) در پژوهشی نشان داد که علاوه بر عامل نگرشی ، سه عامل دیگر نیز رفتار مثبت محیطی را تحت تاثیر قرارمی دهد نخست، عوامل زمینه ای نظیر هزینه های مادی، پاداش و دسترسی به تکنولوژی است . دوم توانایی های فردی مثل دانش خاص محیطی و مهارت است و سوم عادات هستند که باید به منظور تغیر رفتار جهت مثبت محیطی سست شوند؛ بنابراین ، برای درک رفتار های محیطی باید عامل نگرشی، موقعیتی ، توانایی های فردی و عادات در رابطه با یکدیگر مورد بررسی قرار گیرند . بر اساس نظریه گزینش عقلانی هر فرد نفع شخصی خود را برای انجام دادن فعالیت های محیطی در نظر می گیرد.
فرضیه اصلی پژوهش این است که آموزش حفاظت از محیط زیست بر میزان ارتقاء نگرش ، دانش و مهارت حفاظت زیست محیطی معلمان مقطع ابتدایی آموزش و پرورش منطقه 12 تهران تاثیر دارد که بر این اساس پژوهش حاضر در صدد پاسخگویی به فرضیات مستخرج از این فرض کلی است.
فرضیات تحقیق
-1 آموزش حفاظت از محیط زیست بر میزان ارتقاء نگرش زیست محیطی معلمان مقطع ابتدایی آموزش و پرورش منطقه 12 تهران تاثیر مثبت دارد.
-2 آموزش حفاظت از محیط زیست بر میزان ارتقاء دانش زیست محیطی معلمان مقطع ابتدایی آموزش و پرورش منطقه 12 تهران تاثیر مثبت دارد.
-3 آموزش حفاظت از محیط زیست بر میزان ارتقاء مهارت زیست محیطی معلمان مقطع ابتدایی آموزش و پرورش منطقه 12 تهران تاثیر مثبت دارد.
جامعه آماری و روش نمونه گیری
جامعه آماری یا گروه کلی مورد مطالعه در این پژوهش را کلیه معلملن مدارس ابتدایی منطقه 12 تهران تشکیل می دهند که 480 نفر بودند که از این تعداد 60 نفر در دو گروه 30 نفره تصادفی و گواه انتخاب شدند. به منظور نمونه گیری نیز پس از برآورد حم نمونه از روش نمونه گیری تصادفی ساده استفاده گردید.
روش جمع آوری داده ها
اجرای پژوهش حاضر براساس تفاهم نامه ای که بین سازمان محیط زیست و آموزش و پرورش منطقه 12 منعقد گردیده بود، صورت گرفت.مراحل انجام کار آزمایشی به این صورت بود که مرکز آموزش ضمن خدمت ، از نمونه 60 نفری ، دعوت کرد که در این سازمان حضور یابند.سپس پژوهشگر ، این نمونه را به دو گروه 30 نفری شاهد و گواه تقسیم کردو از دو گروه شاهد وگواه در همین مرکز ، پیش آزمون گرفته شد.پس از دو هفته از اجرای پیش آزمون ، برنامه برگزاری جلسات آموزش محیط زیست ، جهت اطلاع رسانی به معلمان گروه گواه ، توسط پژوهشگر در اختیار مرکز آموزش ضمن خدمت ، قرار داده شدو طبق این برنامه ، گروه گواه به مدت 15 جلسه در جلسات آموزش محافظت از محیط زیست ( 5 جلسه دانش زیست محیطی ، 5 جلسه نگرش زیست محیطی ، 5 جلسه مهارت زیست محیطی ) در مرکز آموزش ضمن خدمت منطقه شرکت نمودند. پس از پایان جلسات آموزشی ، از گروه کنترل نیز ، خواسته شد که این سازمان حضور یابند و از هر دو گروه گواه و کنترل ، پس آزمون گرفته شد.
ابزار های پژوهش
