بخشی از مقاله
چکیده
مشکل آلوده گی محیط زیست یکی از معضلات بزرگ جامعه کنونی است .آموزش محیط زیست در مدیریت و کمک به کاهش آلوده گی ها نقش بسزایی دارد.
معلمان آموزش و پرورش حتی از بسیاری ازگروه های مرجع دیگر جامعه نقش مهم تری در نگرش و رویکرد جامعه به موضوع محیط زیست دارند . از یک طرف ، با جمعیت عظیم دانش آموزان کشور سر و کار دارند و از سوی دیگر ، حرفه معلمی به گونه ای است که دانش آموزان حرف ها و سخنان آنان را بهتر و سریع تر می پذیرند . لازمه تاثیر گذاری معلمان بر نگرش دانش آموزان در زمینه ی محیط زیست ، آموزش و آگاهی تخصصی تر خود آنان با موضوع محیط زیست است و موفقیت این عامل ، به همکاری تشکیلات آموزش و پرورش در برگزاری دوره های آموزشی ، تهیه و توزیع بروشور های آموزشی و دستور کار های اجرایی و عملی برای انتقال دانش معلمان به دانش آموزان است .
روش کار از نوع پژوهش های کاربردی است. داده ها و اطلاعات اولیه - جمع آوری از دو طریق کتابخانه ای و میدانی - با بهره گیری از روش مصاحبه و پرسش نامه گرد اوری شد و با استفاده از روش ها و تکنیک های آماری ، مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت. روایی پرسش نامه توسط جدول خبرگان و پایایی آن با استفاده از آلفای کرونباخ تأیید گردید . تجزیه و تحلیل داده ها به وسیله ی نرم افزار اس پی اس اس انجام شد .
سوالات و فرضیه های پژوهش شامل موارد زیر است:
· بین گروه های هدف آموزشی ، معلمان ، از تأثیرگذارترین گروه ها می باشند .
· بین برگزاری کارگاه های آموزشی ، تهیه ی بروشورهای اطلاع رسانی و ارتقا سطح آگاهی معلمان نسبت به محیط زیست ارتباط معنی داری وجود دارد.
برای بررسی فرضیه ها از آزمون تی استفاده شد و با توجه به نتایج بدست آمده ، فرضیه پژوهش مورد تایید قرار گرفت
مقدمه
آگاهی و شناخت جامعه ایران از مسایل و مشکلات محیط زیست ، بسیار محدود است. به همین جهت یکی از مهم ترین مشکلات محیط زیست ایران ، عدم آگاهی و فقدان اطلاعات سازمان یافته ی اقشار مختلف جامعه ، به ویژه برخی از افراد تأثیر گذار بر نگرش مردم ، در زمینه مسائل محیط زیست است .
اهمیت موضوع پژوهش و انگیزه ی انتخاب آن به این علت می باشد که شهر تهران به دلیل تراکم جمعیت بالا و ساخت و سازهای بی رویه ، فاقد فضای سبز کافی نسبت به جمعیت آن است .و فضاهای مرده و راکد شهری زیادی وجود دارد که می تواند به فضای سبز تبدیل شود.
حل مسئله جمع آوری زباله ها از مبدأ ، جداسازی زباله های خشک از تر ، حمل و انتقال به موقع آن ها به مراکز تصفیه و بازیافت و استفاده از آن ها برای تولید انرژی های جدید ، علاوه بر افزایش بهداشت عمومی از سودجویی افراد غیر مسئول نیز جلوگیری به عمل می آورد . کاهش استفاده از ظروف یکبار مصرف و نجات کره زمین از این معضل کنونی ،رشد اقتصادی ، کاهش فقر و زیبایی های بصری از پیامد های دیگر حفاظت از محیط زیست است.
هدف پژوهش حاضر ، بررسی تاثیر دانش محیط زیستی معلمان در حفاظت از محیط زیست توسط دانش آموزان است. - و به صورت موردی ، معلمان شاغل در آموزش و پرورش منطقه 5 تهران - . معلمان ، یکی از گروه های تأثیر گذار بر فرهنگ ، آموزش و تربیت نسل امروز و فردای جامعه هستند . در صورتی که این قشر از جامعه ، به صورت سازمان یافته بر موضوع محیط زیست و نحوه ی استفاده از فضاهای محیط زیستی آموزش ببینند ، می توانند این دانش و معلومات خود را به دانش آموزان خود منتقل کنند .
بنابراین با افزایش سطح دانش اعضای تأثیر گذار بر جامعه - به ویژه معلمان - بوسیله بسته های آموزشی و برگزاری کارگاه های آموزشی ، می توان به آینده محیط زیستی کشورمان توسط نسل آینده امیدوار بود.
ادبیات نظری و پیشینه پژوهش:
-1تاثیر آموزش های محیط زیستی بر تغییر رفتار دانش آموزان - پژوهش کلانتری و فتاحی، - 2013 کلانتری و فتاحی به بررسی تأثیر آموزش های محیط زیستی بر تغییر رفتار دانش آموزان پایه پنجم در شهر کرمانشاه پرداختند . نتایج پژوهش نشان داد که آموزش های محیط زیستی شامل سه مؤلفه آب، خاک و هو ا بر تغییر رفتار دانش آموزان دختر و پسر مقطع ابتدایی نسبت به حفظ محیط زیست تأثیر دارد .
-2 نیاز سنجی و تعیین اولویت های آموزشی دانش آموزان درزمینه ی محیط زیست و توسعه ی پایدار - حاج حسینی ، - 1389 حمیده حاج حسینی در سال 1389 در پژوهشی تحت عنوان »نیاز سنجی و تعیین اولویت های آموزشی دانش آموزان مقطع متوسطه در زمینه ی محیط زیست و توسعه پایدار« به بررسی سه فرضیه به شرح زیر پرداخت :
-1آگاهی گروه سنی هدف نسبت به مسایل محیط زیستی ، سبب حساسیت آن ها نسبت به این مسایل می شود.
-2 برنامه ی آموزشی موجود محیط زیست، پاسخ گوی نیازهای دوره سنی هدف می باشد.
-3 آموزش مسایل محیط زیستی در دوره سنی دبیرستان اثربخشی بیشتری دارد.
وی برای بررسی فرضیه های خود از میان دانش آموزان دوره متوسطه ی چهار منطقه از مناطق آموزش و پرورش شهر تهران، که به طور کاملن تصادفی انتخاب شده بودند ، نمونه ی آماری خود را انتخاب نمود . دانش آموزانی که مورد نظرسنجی قرار گرفتند 7/5 درصد تعداد دانش آموزان هر منطقه را تشکیل می دادند.بدین ترتیب ، 516 دانش آموز مورد نظر سنجی قرار گرفتند که توزیع آن ها در میان مناطق منتخب عبارت بودند از : تعداد 134 نفر از منطقه ی یک ، 206 نفر از منطقه ی چهار، 69 نفر از منطقه ی 7 و 107 نفر از منطقه ی 12 آموزش و پرورش شهر تهران. نتایج به دست آمده از این پژوهش به شرح زیر بود :
الف- دانش آموزان دوره متوسطه وضعیت موجود آموزش محیط زیست را جهت ایجاد حساسیت محیط زیستی ، کار آمد و پاسخ گوی نیاز های دانش آموزان دبیرستانی تشخیص ندادند و ایجاد تغییر در برنامه های آموزشی را ضروری دانستند.
ب- برنامه ریزان آموزشی محیط زیست با تجدید نظر در برنامه های موجود بر اساس مناسب ترین پیشنهادها ، برنامه های نوینی تدوین نمایند تا پاسخ گوی نیازمندی های توسعه پایدار با توجه به دوره های سنی مختلف باشد.
ج- با افزایش سن هم ،آگاهی و هم ،حساسیت و علاقه به حفاظت از محیط زیست افزایش پیدا می کند و تاثیر آموزش محیط زیست در دوره متوسطه می تواند کارآیی بیش تری داشته باشد.
-3 راهکارهای افزایش نقش دانش آموزان در حفظ محیط زیست - کی منش ، - 1390 معصومه کی منش ، مدرس دانشگاه فنی و حرفه ای در سال 1390 پژوهشی را با عنوان »راهکار های افزایش نقش دانش آموزان در حفظ محیط زیست« انجام داد . وی تعداد 342 نفر از دانشآموزان پسر و دختر سال های سوم و چهارم دبیرستان های استان گیلان در سال تحصیلی 90-91 را از طریق نمونهگیری خوشهای تصادفی جهت تعیین مهم ترین راهکارهای نظام آموزشی - از سه جنبه : کتب درسی ،معلمان و فعالیت های پرورشی - در افزایش حفاظت از محیط زیست انتخاب نمود .
پژوهش گر یاد شده متناسب با یافته های پژوهش خود پیشنهاد های زیر ارائه نموده است:
الف - نتایج نشان داد که مهم ترین راهکار آموزشی جهت افزایش نقش دانش آموزان در حفظ محیط زیست از نظر دانش آموزان ، انجام فعالیت های پرورشی است .آنان ایجاد فضای سبز مدارس به کمک خود دانش آموزان را راهی مؤثر در این زمینه عنوان و پیشنهاد کرده بودند . سازمان حفظ محیط زیست ، سازمان منابع طبیعی و شهرداری ها می توانند با مشارکت آموزش و پرورش و با قرار دادن امکانات لازم ، به کمک دانش آموزان به ایجاد فضای سبز در مدارس اقدام نمایند.
ب - گردش علمی و بازدید از مناطق آلوده پیشنهاد دیگر دانش آموزان بود . به اعتقاد آنان ، گردش علمی با هدف حفظ محیط زیست باید در دروسی مانند زیست شناسی ، شیمی و جغرافیا اجباری گردد .
ج - افزایش آگاهی معلمان در زمینه ی مسائل محیط زیستی با هدف انتقال اطلاعات به دانش آموزان از طریق دوره هایی که برگزار می کنند به طور جدی مورد توجه قرار گیرد .
د - تلاش معلمان برای افزایش انگیزه در دانش آموزان نسبت به محیط زیست . بدین منظور ، آنان اتخاذ روش های انگیزشی موثر توسط معلمان ، انتخاب منابع آموزشی جذاب و موثر در اثر بخشی آموزشی ، استفاده از رسانه و فنون آموزشی متناسب با مخاطب ، تحریک احساسات دانش آموزان با تشریح واقعیت ها و معضلات محیط زیستی و... پیشنهاد نمودند .
ه- تشویق معلمان در زمینه موضوعات محیط زیستی از طریق تخصیص بخشی از امتیاز ارزش یابی سالانه معلمان و نیز تشویق آنان به صورت مادی و معنوی.
-4آموزش محیط زیست ؛ رهیافتی در نهادینه سازی فرهنگ محیط زیستی - شبیری ، - 1392 سید محمد شبیری در سال 1392 در مقاله تحلیلی خود تحت عنوان » آموزش محیط زیست،رهیافتی در نهادینه سازی فرهنگ محیط زیستی « می نویسد : با افزایش مسائل محیط زیستی مانند بحران انرژی اتلاف و تخریب منابع طبیعی و افزایش مواد زائد ناشی ازتوسعه شهرنشینی و صنعتی اثر انسان برمحیط نیز مورد توجه پژوهش گران قرارگرفته است ،
زیرا بسیاری از این مشکلات ناشی ازپیامدهای مستقیم و غیرمستقیم رفتارهای انسان است . ویلیامز در سال 2002 بر این اعتقاد است که انسان می تواند در سازگاری با طبیعت زندگی کند و دراین راستا می تواند تصمیمات آگاهانه ای اتخاذ نماید که طی این تصمیمات به نسل های آینده نیز توجه شود و توجه به نسل های آینده هدفی است که در آموزش محیط زیست باید مورد توجه قرارگیرد . مقاله ی توصیفی-تحلیلی وی با این هدف تهیه شده است که به بررسی ضرورت آموزش محیط زیست درنهادینه سازی فرهنگ محیط زیستی درجامعه بپردازد .
-5 آموزش محیط زیست : اقدام برای آینده ی پایدار
محیط زیست: اقدام برای آینده پایدار « می نویسد : پژوهش های احتمالی آتی آنان در کار و به هنگام هدایت سازمان ها به حداقل انجام شده در ایران نشان می دهد که فشار افکار عمومی نقش برسد . از سوی دیگر، اجرای این دروس سبب می شود تا در آینده مؤثری در هم سو سازی افراد با ملاحظات محیط زیستی دارد . این در هزینه های آموزش های پایه در حین کار صرفه جویی شود .
یافته ها به نوعی تأثیر نتایج بلند مدت آموزش های همگانی بر توضیح آن که ، این گروه از آموزش ها موجب می شوند تا در بلند تغییر باورهای اجتماعی و هم سو سازی آن با حفظ محیط زیست مدت باورهای ریشه ای محیط زیستی در جامعه شکل بگیرند. را نمایان می سازد . این پژوهش هم چنین اشاره به آن دارد که همان گونه که در نتایج پژوهش صنایع گلدوزی هم مشهود است
آگاهی هایی که در بزرگ سالی حاصل می شود لزومن باعث تغییر فرضیه تأثیر آموزش بر نگرش افراد به اثبات رسیده است، لذا رفتار محیط زیستی افراد نمی شود ، ولی آموزش هایی که از طراحی و اجرای برنامه های آموزشی ضروری به نظر می رسد.
کودکی آغاز می شوند نقش ریشه ای تری را در اذهان افراد و شکل با توجه به ادبیات پژوهش امروزه دامنه بحران محیط زیست گیری فرهنگ محیط زیستی ایفا می کنند. هم چنین ، عوامل بسیار جدی و گسترده است . در کشور ما نسل جوان آن بیش تشویقی و بازدارنده نظیر قوانین و فشار افکار عمومی می توانند ترین درصد جمعیت را تشکیل می دهند، آموزش محیط زیست نقشی مکمل در آموزش بزرگ سالان به منظور ایجاد تغییر در رفتار می تواند تاثیر قابل توجهی در تقویت آگاهی حفاظت محیط آنان داشته باشد .
آموزش های لازم برای خانواده ها به عنوان زیستی و رسیدن به اهداف توسعه پایدار داشته باشد . هدف از
کوچک ترین و پایه ای ترین واحد جامعه به صورت مستقیم و غیر آموزش محیط زیست، شناخت وظایف انسان نسبت به محیط مستقیم ارائه می گردد.
آموزش ها با هدف افزایش آگاهی و دانش زیست، درک ارزش های محیط زیستی ، حمایت از دیدگاه محیط زیستی خانم های شاغل در منزل، بستر سازی آموزش های حفاظتی و عدالت اجتماعی و هم چنین تلاش در جلوگیری، حل آتی کودکان و سایر اعضای خانواده صورت می گیرد. این آموزش ها مشکلات و معضلات محیط زیست جامعه باشد. حفاظت از محیطهم چنین با هدف مشارکت بیش تر خانواده ها و همسو سازی آنان زیست باید ابتدا از دانش آموزان شروع شود . آموزش پایه دانش با رعایت ملاحظات محیط زیستی صورت می پذیرد .
آموزش آموزان مشارکت همگانی را در جهت درست حفاظت کردن از این کودکان قبل از مدرسه در قالب آموزش و تعلیم وتربیت غیر رسمی منابع عظیم جهان در پی خواهد داشت که تنها راه حل مقابله مورد اجرا قرار می گیرد. این آموزش ها قابل ارائه در مهد کودک ها جدی با روند تخریب و نابودی محیط زیست در حال حاضر ، محل ها و مراکز سرگرمی کودکان و هم چنین فعالیت کانون محسوب می شود.
لذا باید برنامه ها و تلاش های فراوانی در پرورش فکری کودکان و نوجوانان از طریق مشاوره با روان شناسانزمینه حفاظت از محیط زیست و احیای بازیابی منابع طبیعی کودک ، متخصصان محیط زیست و برنامه ریزان آموزشی و غیره تخریب شده و در معرض آلوده گی قرار گرفته، صورت گیرد .
آموزش مباحث محیط زیست و تأثیر آن بر بنابراین آموزش محیط زیستی دانش آموزان به عنوان افراد نسل
زندگی بشر و خصوصن نحوه حفاظت از محیط زیست در زنده گی های آینده از اهمیت بالایی برخوردار است،پس پیش شرط برنامه روزمره از خانواده تا دوره ابتدایی و سپس دبیرستان به منظور ریزی برای آموزش آن ها لزوم بررسی نگرش آنان نسبت به فرهنگ سازی و ایجاد پایه های فرهنگی نسل جوان به عنوان محیط زیست می باشد،و فرهنگ سازی و آموزش اصلی در جهت مدیران و راهبران آتی کشور اهمیت دارد . این آموزش در مقاطع هدایت نسل آینده به سمت حفاظت از محیط زیست باید از دوره ابتدایی با عمق کم تر و بیش تر به صورت مباحث ساده نظیر ابتدایی شروع شود.
ضرورت جدا سازی زباله ها ، آلوده گی های محیط زیستی می تواند در پژوهش اول ، بطور مستقیم روی دانش آموزان ابتدایی کار شده مطرح شود و در دوره دبیرستان به صورت عمیق تر و با توجه به و حساسیت زایی در رفتار دانش آموزان نسبت به حفظ محیط محل زندگی دانش آموزان و عوامل آلوده ساز موجود در آن محدوده زیست ایجاد شده در صورتی که در پژوهش حاضر نقش معلم در جغرافیایی طراحی و اجرا شوند .شایان ذکر است یافته های آموزش و تاثیر آن روی دانش آموزان مورد توجه قرار گرفته است
پژوهش صنایع گلدوزی نیز نشان می دهد، بیش تر مدیران اعتقاد در بخش اول پژوهش دوم ،آگاهی دانش آموزان مقطع متوسطه دارند که آموزش این مباحث باید از کودکی آغاز شود زیرا تعلیم و در مورد مسایل محیط زیستی بررسی شده ولی در پژوهش حاضر، تربیت در کودکی آسان تر و با پذیرش بیش تری صورت می گیرد معلمان مورد پژوهش قرار گرفته اند.
در بخش دوم روش اجرا ، ابزار آموزش مباحث محیط زیست نظیر انواع و نحوه ی کاهش آلودگی پژوهش و روش های آماری مورد استفاده در هر دو پژوهش تقریبن های محیط زیستی در تمام دوره ها در رشته های گوناگون یکسان است .
در بخش سوم هر دو پژوهش موضوع اثربخشی خصوصن رشته های مهندسی و فنی به صورت یک واحد درسی آموزش مسایل محیط زیستی در آموزش و پرورش را مورد بررسی مجزا، می باید نه به صورت اختیاری بلکه به صورت اجباری طراحی قرار داده اند و به این نتیجه رسیده اند که بهترین مکان برای شود و گرایش موضوعات آن ها به صورت تخصصی در گروه های آموزش این موضوعات در آموزش و پرورش است ، با این تفاوت که گوناگون فنی و مهندسی تنظیم شود.
