بخشی از مقاله
بررسی تاثیر سرمایه فرهنگی بر روی رفتار های زیست محیطی گردشگران
چکیده:
امروزه گردشگری به یکی از نیاز های ضروری جوامع انسانی تبدیل شده است و انسان های برای رهایی از زندگی روزمره و گذران اوقاتی خوش به سفر رو می آورند و در این زمینه بسیاری از این افراد مکان ها و جاذبه های طبیعی چون کوه و جنگل ودریا را برای گذران تعطیلات انتخاب می کنند .یکی از مسائلی که در این زمینه مطرح می شود مسایل زیست محیطی است که با وجود گردشگر در این مکان ها به وجود می آید.لذا در این سوال ما این است که آیا سرمایه فرهنگی گردشگر تاثیری بر روی رفتارهای زیست محیطی او دارد؟ برای پاسخ به این سوال از نظریه های سرمایه فرهنگی بوردیو استفاده شده و پس از تعریف عملیاتی متغیرها با استفاده از روش پیمایش و پرسشنامه به سنجش آن پرداخته شد. که نتایج حاصل از این پیمایش نشان از وجود رابطه مثبت و تاثیرگذار سرمایه فرهنگی بر روی رفتارهای زیست محیطی گردشگران را بیان می کرد.
کلمات کلیدی:
سرمایه فرهنگی، رفتارهای زیست محیطی، فرهنگ
مقدمه :
طبیعت و محیط زیست موهبتی خداوندی است که از مجموعه موجودات ، منابع و عوامل و شرایط هماهنگی که در اطراف هر موجود زنده وجود دارد و ادامه حیات به آن وابسته است به وجود می آید. محیط زیست محل زندگی و تامین کننده اصلی ترین نیازهای انسان است و پدیده ای می باشد که هر روز بر اهمیت آن افزوده می گردد اما متاسفانه انسان در دوران سلطه اش بر این کره خاکی به استفاده بی رویه و بدون برنامه ریزی از منابع طبیعی ، ایجاد آلودگی های خطرناک در خاک ،آب و هوا و از بین بردن توان زیست آن پرداخته است.
امروزه مسائل زیست محیطی عمیقا دارای مفهوم اجتماعی اند و در کل مسائل زیست محیطی ریشه فرهنگی دارند و به منظور پذیرش بافت های فرهنگی یک جامعه بایستی به صورت ساختاری با موضوع برخورد نماید.حفظ محیط زیست به مسائل زیادی ارتباط دارد که بزرگترین و مهم ترین ان مساله فرهنگ اجتماعی است.
فرهنگ عامل اصلی و به معنای موتور توسعه پایدار و حفاظت از محیط زیست است. بهبود محیط زیست زمانی حاصل خواهد شد که محیط طبیعی و فرهنگی انسان با هم مرتبط باشند. لازمه تحقق چنین هدفی ، وجود اخلاق زیست محیطی در تمامی اقشار یک جامعه در یک کشور می باشد.(اژدری،27،(1382
بیان مساله :
فعالیت گردشگری امروزه به عنوان یکی از مهم ترین و پویاترین فعالیتها در جهان مطرح است . به طوری که شمار گردشگران خارجی و داخلی و میزان درآمدزایی آن در سطح جهانی پیوسته رو به افزایش می باشد.از طرف دیگر درصد عمده ای از این فعالیت های گردشگری را گردشگری متکی بر طبیعت تشکیل می دهد .
توسعه گردشگری در فضاهای جغرافیایی علاوه بر آثار اقتصادی و اجتماعی – فرهنگی آثار زیست محیطی نیز دارد. این آثار در صورت عدم پی گیری راهبردها ،استانداردها و ارزیابیهای مشخص و روشن در زمینه توسعه گردشگری دارای جنبه های تخریبی بسیاری در ابعاد محیط انسانی و طبیعی است ، هر چند از دیگر سو گردشگری می تواند در صورت پایبندی به پایداری در مفهوم بومی کردن زمینه ساز حفاظت از محیط زیست شود. از دیدگاه زیست محیطی توجه به فواید گردشگری نباید مانع از پرداختن به جنبه های نامطلوب این پدیده گردد.
مطالعات سازمان ملل در مورد تاثیر گردشگری بر کشورهای در حال توسعه نشان از آن دارد که با وجود اینکه گردشگری موجب شکوفایی اقتصادی کشورهای میزبان گردیده و مبادلات فرهنگی را بین کشورهای مختلف قوت بخشیده است ولی از طرف دیگر موجب خللهای اجتماعی و زیست محیطی نیز شده است. از این رو ضرورت پرداختن به گردشگری در زمینه حفظ محیط زیست الزامی است.(پاپلی یزدی ،(102
تبلور فرهنگ زیست محیطی این است که فرد فرد آحاد مردم جامعه در جمیع جهات محیط زیست را یک پدیده حیاتی و با ارزش بدانند و هیچگاه به عومال تشکیل دهنده آن که آب ، هوا و زمین باشد آسیبی
نرسانند.فرهنگ زیست محیطی این است که همه افراد جامعه به طور برابر از امکانات برخوردار باشیم.(پورنجف،1،.(1386
شهرستان بابلسر با داشتن جاذبه های طبیعی از جمله سواحل دریا یکی از مکان های اصلی جذب توریست می باشد و در کنار آن افزایش تعداد گردشگران در آن متاسفانه همواره با مسائل و مشکلات زیست محیطی از جمله آلودگی آب ها، سواحل ، تخریب فضای سبز همراه است. لذا بررسی این امر که چه عواملی می تواند بر روی این نوع رفتارهای تاثیرگذار باشد ضروری به نظر می رسد.
اهداف تحقیق:
مهم ترین هدف این پژوهش این است که به بررسی تاثیر سرمایه فرهنگی گردشگران بر روی رفتارهای زیست محیطی آنها بپردازد و همچنین به بررسی رابطه بین آموزش و رفتارهای زیست محیطی را مورد بررسی قرار دهد. اینکه آیا کسانی که سرمایه فرهنگی بالاتری دارند ،رفتار مسئولانه تری نسبت به محیط از خود نشان می دهند؟
پیشینه تحقیق:
مطالعاتی در رابطه با تاثیرات عوامل مخلف بر روی رفتارهای زیست محیطی انجام گرفته است از جمله تحقیقی در زمینه رابطه آگاهی و رفتارهای زیست محیطی مناطق شهری و روستایی که در این تحقیق هدف اصلی آن پاسخ به این سوال است که اولا رفتارهای مسئولانه و غیرمسئولانه زیست محیطی در سنندج چگونه است ؟ ثانیا میزان اگاهی زیست محیطی در بین سکنان در چه سطحی است.ثالثا بین آگاهی های
زیست محیطی و متغیزهای زمینه ای ( سن ، جنسیت ، وضع تاهل ، سطح تهسیلات ، محل سکونت ) با رفتارهای زیست محیطی چه رابطه ای وجود دارد؟که برای پاسخگویی از روش پیمایشی (پرسشنامه) استفاده کرده است.یافته های تحقیق او نشان میدهد 4/69 درصد افراد مورد مطالعه دارای رفتارهای مسئولانه در برابر محیط زیست هستند و بین گروههای سنی و اگاهی زیست محیطی و تحصیلات ورفتارهای زیست محیطی رابطه وجود دارد اما جهت این رابطه منفی و معکوس است.
تحقیق دیگری در رابطه با عوامل فرهنگی موثر بر حفظ محیط زیست تهران صورت گرفته که به بررسی تاثیر متغیرهای احساس مسئولیت و اخلاق و آموزش بر روی حفظ محیط زیست و رفتارهای زیست محیطی میپردازد و در نتیجه گیری به بیان این نکته می پردازد که فرهنگ عامل مهم تعیین کننده رفتارهای تک تک افراد جامعه است و رفتارهای زیست محیطی نشات گرفته از این عامل مهم است.(ادهمی،عبدالرضا)
مبانی نظری:
فرهنگ آگاهی فرد از شخصیت خود به عنوان یک موجود متفکر و آگاهی او از روابطش با دیگران و با محیط طبیعی است.هر اخلاقی را می توان به عنوان رفتار ایده آل بشری در نظر گرفت . به همین سان اخلاق محیطی را می توان رفتار ایده آل بشری نسبت به محیط( طبیعی یا مصنوعی) دانست.(تومه،1380،(24
سرمایه فرهنگی
پی یر بوردیو نظریه پرداز مفهوم سرمایه فرهنگی ، از جمله متفکران برجسته جامعه شناسی در فرانسه است که آثار بسیار کمی از او حتی به زبان انگلیسی ترجمه شده است.شاید به این دلیل که آثار او پیچیدگی های خاصی دارد.
به اعتقاد بوردیو مفهوم سرمایه باید یکبار دیگر به حیات اجتماعی معرفی شود . سرمایه در حالت شیئیت یافته آن برای انباشت به زمان نیاز دارد. نمی توان ساختار و کارکرد جهان اجتماعی را تبیین کرد مگر اینکه مفهوم سرمایه در تمامی اشکال ان و نه صرفا در شکل اقتصادی آن ، به جهان معرفی شود.
به طورکلی سرمایه می تواند خود را به سه شکل بنیادی متجلی سازد: الف) سرمایه اقتصادی که بلاواسطه و مستقیما به پول تبدیل می شود و بصورت حق مالکیت ، نهادی می گردد. ب) سرمایه فرهنگی که در شرایط خاصی قابل تبدیل به سرمایه اقتصادی است و می تواند به صورت مدارک و مدارج تحصیلی نهادی گردد و ج) سرمایه اجتماعی که شامل تکالیف و الزامات اجتماعی یا پیوندهاست و می تواند تحت شرایط خاصی به سرمایه اقتصادی تبدیل شود.
انواع سرمایه فرهنگی از دیدگاه بوردیو می تواند به سه صورت تجلی یابد:
1. بعد ذهنی(تجسم یافته) : می توان اکثر ویژگیهای سرمایه فرهنگی را از این واقعیت استنباط کرد که این سرمایه با شخصی که در آن تجسم می یابد ارتباط نزدیک دارد. سرمایه تجسم یافته ، نوعی ثروت بیرونی است که بعنوان بخش جدایی ناپذیری از فرد درآمده است.این همان بخشی است که بوردیو آنرا ابعاد سرمایه فرهنگی همراه با تولد می نامد که نمی توان آنرا از طریق هدیه ،خرید یا مبادله به دیگری منتقل نمود.این نوع سرمایه به صورت آمادگی های مداوم ذهن و جسم تجلی می
