بخشی از مقاله
بررسی تاثیر عوامل فرهنگی و اجتماعی بر روابط همسایگی در محله کن تهران
چکیده
همسایگی هر چند به موازات شهرنشینی دچار تحول و دگرگونی شده است اما هنوز هم به دلیل نقشی که در زندگی و مناسبات نخستین مردم ایفا می کند از اهمیت خاصی برخوردار است . نوع روابط همسایگی در بین قشرهای مختلف اجتماعی با سطوح فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی خاص؛ متفاوت خواهد بود یعنی پایگاه های اجتماعی متفاوت انواع متفاوتی از روابط همسایگی را ایجاب می کند .این پژوهش سعی داشته با مطالعه ابعاد تئوریک و میدانی، به بررسی روابط همسایگی در منطقه کن بپردازد و در این راستا ابعاد نظری و تجربی متغیر روابط همسایگی و همچنین متغیرهای اثرگذار بر آن را نیز مشخص نماید. تحقیق حاضر با استفاده از روش تحقیق پیمایشی انجام شده که داده های مورد نیاز از طریق تکنیک پرسشنامه گردآوری شده است. جامعه آماری این پژوهش ساکنان منطقه کن بوده که محقق به منظور سهولت در امر پژوهش اقدام به نمونه گیری خوشه ای چند مرحله نموده و در نهایت ًًَ نفر از شهروندان را به عنوان نمونه تحقیق انتخاب کرده است.بر اساس نتایج بدست آمده از این تحقیق حاضر می توان گفت، متغیرهای مستقل تحقیق که شامل متغیرهایی همچون نگرش به اوقات فراغت، نگرش به ارزش های همسایگی، انزواطلبی و دینداری می باشند، همگی دارای تاثیر معناداری بر متغیر وابسته یعنی روابط همسایگی بوده اند. در این میان متغیرنگرش به ارزش های همسایگی دارای بیشترین تاثیر بر متغیر وابسته تحقیق بوده و از طرف دیگر نیز متغیر نگرش به اوقات فراغت نیز کمترین تاثیر را بر متغیر وابسته تحقیق داشت. بواقع یکی از عوامل اساسی که در بین افراد ساکن در این منطقه سبب دگرگونی در روابط همسایگی گردیده، تغییری است که در نگرش به ارزش های همسایگی صورت گرفته، همچنین متغیرهای دیگری همچون نوع نگرش بر اوقات فراغت و میزان دینداری افراد ساکن در این محله نیز بر روای روابط همسایگی تاثیر گذاشته است.
کلیدواژه ها: روابط همسایگی، نگرش بر اوقات فراغت، نگرش بر ارزش های همسایگی، دینداری، انزواطلبی
ٌ-مقدمه
امروزه با بزرگ شدن شهرها، بالا رفتن تراکم جمعیتی در آنها و رشد روز افزون جمعیت علاوه بر آنکه چهره شهرها دیگرگونه شده است، بر روی ابعاد مختلف زندگی آنان تأثیراتی عمیق و وسیع گذارده است به قسمی که می توان پذیرفت این تغییرات تمامی ابعاد زندگی انسان را تحت الشعاع خود قرار داده است. اگر در دوره گذشته محیط های روستایی به کندی تغییر و رشد نموده، شهرهای کوچک و به دنبال آن شهرهای بزرگ را به وجود می آوردند از نوعی اصالت برخوردار بودند اما امروزه ویژگی اصلی شهرهای بزرگ، گسترش یافتن نه با مردم بومی و گسترده شدن خانواده ها به فامیل، ایل و عشیره بوده که با توسل به مهاجرت بوده است. این پدیده علاوه بر آن که موجب فزونی بیش از حد مهاجران در شهرها گشته که هیچ نوع وابستگی و همبستگی با یکدیگر ندارند موجبات بروز جرم و انحراف در چنین محیط هایی را نیز بوجود آورده است. نیز یکی دیگر از مشکلاتی که در چنین محیط هایی بروز می کند، تهدید انسجام و همبستگی محلی انسان های ساکن در محلات است. در این مقاله ضمن واکاوی ضرورت توجه به همسایگی، قصد آن دارد تا به بررسی تأثیر عوامل فرهنگی-اجتماعی بر روابط اجتماعی در یکی ازمحلات قدیمی تهران به نام محله کن بپردازد تا ضمن تشریح این پدیده اجتماعی، به بررسی علل بوجود آمده در خصوص روابط همسایکی و تغییرات ایجاد شده در آن در این محل بپردازد.
ٍ- مبانی نظری تحقیق
شهر:
واژه Urban در زبان انگلیسی و Urbain در زبان فرانسوی، از ریشه Urbanus لاتین، یعنی شهری یا متعلق به شهر و از Urbs که به شهر رم اطلاق میشد، میآید.(فکوهی، ٌَََ: ٍّ و آقاجان پور، ٌََْ). در تعریف ایرانی، شهر، محلی است با حدود قانونی که در محدوده جغرافیائی بخش، واقع شده و از نظر بافت ساختمانی، اشتغال و سایر عوامل، دارای سیمایی با ویژگیهای خاص خود، بوده؛ به طوری که اکثریت ساکنان دائمی آن، در مشاغل کسب، تجارت، صنعت، کشاورزی، خدمات و فعالیتهای اداری، اشتغال داشته و در زمینه خدمات شهری، از خودکفائی نسبی، برخوردار و کانون مبادلات اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی حوزه جذب و نفوذ پیرامون خود، بوده و حداقل، دارای ده هزار نفر، جمعیت باشد.
محله اصطلاح محله دارای معانی و کاربردهای بسیاری استمثلاً،. محله برای ارجاع به گروه کوچکی از خانهها
در همسایگی یکدیگر یا برای اطلاق به ناحیههای بزرگتر با الگوی خانهسازی و قیمت بازاری مشابه، به کار برده میشود. این اصطلاح همچنین برای توصیف ناحیهای در اطراف یک نهاد محلی که توسط اهالی سرپرستی میشود، کاربرد دارد، نهادهایی همچون کلیسا، مدرسه یا دفاتر نمایندگی اجتماعی. محله به عنوان ناحیه یا حوزه ی سیاسی نیز تعریف میشود.
همسایگی مفهوم همسایگی، محل بحثهای بسیاری بوده است و تلقیهای متفاوتی را در این زمینه وجود دارد. در
کل اساس قابل قبول و عمومی برای تعاریف واحدهای همسایگی وجود ندارد. صاحبنظران مختلف سعی کردهاند که از زوایای متفاوت به تعریف این مفهوم بپردازند. هر یک از این تعاریف میتواند در شرایط مختلف مفید واقع شود، اما از آنجا که آن تعاریف حوزه های وسیعی را شامل میشود، یک واژه و مفهوم ذهنی و انتزاعی است . برای برخی این کلمه تنها محدود به یک تعداد بلوک اطراف یک و یا تعدادی واحد مسکونی یا ساختمانهای همسایه آن است .
شبکههای همسایگی شبکههای همسایگی، شامل تعدادی خانوار مجار با گستره ای از روابط اجتماعی و الگوهای رفتاری نسبتاً
مشترکاند، که یکی از گونههای مهم اجتماع شهری را شکل میدهند. پیوندهای همسایگی نیازمند محیطهای ارزشی است که در آن، ارزشهای اجتماع گرایانه بر ارزشهای فردگرایانه غلبه داشته باشد(صدیق سروستانی و نیمروزی،ٌَََ: ٌَّ).
.اجتماع همسایگی اصطلاح اجتماع سه معنای متفاوت دارد: معنای اول اصطلاحی است مرتبط با وضعیت مکانی (توصیف
مناطق محصور نظیر دهکده، شهرک مسکونی و ...). معنای دوم که بار جامعه شناختی دارد به درجهای از روابط داخلی مردم محلی و نهادهای اجتماعی اشاره میکند که سطحی از یکپارچگی یا روابط دو جانبهی اجتماعی را به همراه دارد و میتوان آن را نظام اجتماعی محلی نامید. معنای سوم نوعی همبستگی
انسانی است که به گونهای از روابط اجتماعی مرتبط با پیوندهای خصوصی و احساس تعلق اشاره دارد و لزوماً با مجاورت جغرافیایی همراه نیست.
مفهوم روابط همسایگی "وبر" همسایگی را عبارت از روابط متقابل اجتماعی مبتنی بر مساعدتهای متقابل در وضعیتهای مختلف
اضطراری و بحرانی میداند (وبر، ٌٍٍُ؛ به نقل از صدیق سروستانی و نیمروزی، ٌَََ: ٌُُ). چارلز کولی همسایگی را به عنوان یک گروه نخستین میداند که روابطی صمیمانه، عمیق و مبتنی بر منفعت جمعی بر آن حاکم است. سوزان کلر ( ٌَُّ) در کتاب »همسایگی شهری« همسایگی را منطقهی جغرافیایی میداند که همسایگان در آن سکونت دارند و فعالیتهای همسایگی در آن انجام میگیرد. بافت معماری کن بافت معماری کن از خشت و گل و شیروانیهای فلزی و چوبی است. بافتی که هنوز باقی مانده و در
خانههای قدیمی و تکایا دیده میشود. کوچههای باریک و خانههای دو طبقه قدیمی که در گذشته به ندرت آجری بود. اما امروزه به خاطر توسعه شهر تهران و اتوبانهایی چون همت، حکیم و آبشناسان و آزادراه در دست احداث تهران به شمال، تغییر کرده و خانه هایش به مرور زمان شبیه به بافت مدرن تهران شده است. تنها قسمتی از زمینهای کن دارای سند میباشند و اکثر اراضی قولنامهای و وقفی است..
َ-مدل مفهومی وفرضیه های تحقیق
ٌ. به نظر میرسد جنسیت بر روابط همسایگی ساکنان محله کن تأثیر دارد. ٍ. به نظر میرسد سن بر روابط همسایگی ساکنان محله کن تأثیر دارد.
َ . به نظر میرسد وضعیت تأهل بر روابط همسایگی ساکنان محله کن تأثیر دارد. ُ. به نظر میرسد درآمد بر روابط همسایگی ساکنان محله کن تأثیر دارد.
ِ. به نظر میرسد سطح تحصیلات بر روابط همسایگی ساکنان محله کن تأثیر دارد.
ّ . به نظر میرسد وضعیت اشتغال بر روابط همسایگی ساکنان محله کن تأثیر دارد. ْ.به نظر میرسد میزان دینداری بر روابط همسایگی ساکنان محله کن تأثیر دارد.
َ . به نظر میرسد انزواطلبی افراد بر روابط همسایگی ساکنان محله کن تأثیر دارد.
ُ. به نظر میرسد نگرش افراد بر اوقات فراغت بر روابط همسایگی ساکنان محله کن تأثیر دارد. ًٌ. آیا نوع نگرش بر ارزش های همسایگی بر روابط همسایگی ساکنان محله کن تأثیر دارد.
