بخشی از مقاله
بررسی جامع الگوي یکپارچه زنجیره تامین مجازي با تحلیلی پیرامون چند مطالعه موردي
چکیده
امروزه مدیریت زنجیره تامین (SCM) به عنوان یکی از مبانی زیر ساختی پیاده سازي کسب و کار الکترونیکی E-Business در دنیا مطرح است. اگر چه اهمیت فناوري اطلاعات در مدیریت زنجیره تامین به طور گسترده تصدیق شده، اما تحقیق پیش رو نحوه کاربرد فناوري اطلاعات را در جهت تحقق اهداف مدیریت زنجیره تامین با دقت بیشتري بررسی نموده است.
تاثیر کلی زنجیره تامین بدون یک سیستم توانمند برنامه ریزي و کنترل زنجیره تامین ، نمی تواند به طور موثر و کارا نشان داده شود.
لذا، معرفی یک مکانیزم در جهت استفاده مؤثر از شبکه جریان اطلاعات کسب و کار الکترونیک، تسهیم طرح هاي تولیدي و ظرفیت کل زنجیره تامین و مشارکت همه واحدهاي زنجیره تامین بجاي تلاش در جهت بهینه سازي داخلی در فرایند هاي مستقل، در هر مرحله امري اجتناب ناپذیر است.
این مقاله سعی دارد تا با روشن کردن مفاهیم اصلی مدیریت زنجیره تامین، ضمن تشریح سطوح زنجیره تامین و الگوي یکپارچه زنجیره تامین مجازي (VSC) ، موارد کاربرد فناوري اطلاعات در این مقوله و فاکتورهاي مؤثر بر آن را شناسایی نموده و به بررسی سیستم ها و راهکارهاي ارائه شده بپردازد.
نتایج حاکی از آن است که مزایاي بکارگیري فناوري هاي کسب و کار الکترونیک در مدیریت زنجیره تامین شامل ارتقاء سطح خدمت، بهبود کارایی عملیات، یکپارچکی اطلاعات و فراهم کردن مدل هاي عملیاتی زنجیره تامین چابک می باشد. لذا توصیه می گردد صنایعی نظیر صنعت خودرو، صنایع هوا و فضا و پتروشیمی که تامین کنندگان متعددي دارند از این راه حل در جهت بهبود ارتباط با تامین کنندگان بهره گیرند.
مقدمه
امروزه مدیریت زنجیره تامین (SCM) به عنوان یکی از مبانی زیر ساختی پیاده سازي کسب و کار الکترونیکی E-Business در دنیا مطرح است. اگر چه اهمیت فناوري اطلاعات در مدیریت زنجیره تامین به طور گسترده تصدیق شده، اما تحقیق پیش رو نحوه کاربرد فناوري اطلاعات را در جهت تحقق اهداف مدیریت زنجیره تامین با دقت بیشتري بررسی نموده است.
تاثیر کلی زنجیره تامین بدون یک سیستم توانمند برنامه ریزي و کنترل زنجیره تامین ، نمی تواند به طور موثر و کارا نشان داده شود.
لذا، معرفی یک مکانیزم در جهت استفاده مؤثر از شبکه جریان اطلاعات کسب و کار الکترونیک، تسهیم طرح هاي تولیدي و ظرفیت کل زنجیره تامین و مشارکت همه واحدهاي زنجیره تامین بجاي تلاش در جهت بهینه سازي داخلی در فرایند هاي مستقل، در هر مرحله امري اجتناب ناپذیر است.
فناوري اطلاعات در زمره زیربناي حرکت جوامع و نسل آینده در کلیه زمینه هاست و به عنوان بستر و ابزار مهم براي رشد سایر بخش ها مهم بوده و هست . در عصر حاضر فناوري اطلاعات در تعریف قدرت و تمدن جوامع بشري نقش کلیدي پیدا نموده است. از این رو در دو دهه گذشته کشور هاي پیشرفته و صاحب فناوري ، به فناوري به عنوان محور بنیادین توسعه توجه پیدا کرده اند ، به طوریکه هر یک از کشورها به نوبه خود طرح هاي ملی و منطقاي خاص را براي توسعه این فناوري اجرا کرده اند. امروزه با گسترش شبکه هاي ارتباطی و کامپیوترهاي نسل جدید و نیز پیشرفت روزافزون سیستمهاي IT ، امکان مدیریت بهتر و مؤثرتر زنجیره تأمین بنحو قابل ملاحظه اي میسر شده است. چیزي که تا اواسط دهه هشتاد میلادي فراهم نشده بود. لذا سازمانهایی که به اهمیت زنجیره تأمین پی برده بودند با استفاده از این تکنیکها و تکنولوژیهاي مدرن توانستند به مزایاي رقابتی در بازار نائل شوند . چرا که این قابلیتهاي جدید باعث می شد تا بتوان بسرعت نسبت به تغییرات تقاضا در بازار عکس العمل نشان داد که این مسئله نقطه رقابت اصلی است.
تعاریف
مدیریت زنجیره تامین ( ( SCM
اصلاح مدیریت زنجیره تامین (SCM) در اواخر دهه 80 میلادي مطرح و در دهه 90 بطور گسترده مورد استفاده قرار گرفت. تا قبل از این زمان "لجستیک " و "مدیریت عملیات " بجاي SCM بکار می رفتند.
برخی از تعاریف زنجیره تامین عبارتست از:
- یک زنجیره تامین،هم راستائی و هم سوئی شرکتهائی است که محصولات یا خدمات را به بازارعرضه می کنند.
( Lambert , M , Ellram.1998)
- یک زنجیره تامین کلیه مراحل مستقیم و غیر مستقیم که در تکمیل درخواست (سفارش )مشتري درگیر هستند را شامل می شود . زنجیره تامین فقط مرتبط با سازنده و تامین کننده نیست بلکه حمل ونقل،انبارها،خرده فروشی ها و حتی خود مشتریان را نیز در برمی گیرد. (Chopra and Meind1. 2001)
- یک زنجیره تامین ، شبکه اي از تسهیلات و گزینه هاي توزیعی است که به تدارك مواد ،تبدیل این مواد به فرآورده هاي واسطه اي یا محصولات نهائی و توزیع این محصولات به مشتریا ن می پردازند.
(Ganeshan , Ram and Terry P.Harrison.1995)
با این تعاریف از زنجیره تامین می توان مدیریت آن را تعریف کرد. تعاریف SCM به شرح زیر می باشد.
" (SCM) تاثیر گذاري بر رفتارزنجیره تامین جهت دستیابی به نتایج دلخواه "
- هماهنگی سیستماتیک و استراتژیک کارکرد هاي سنتی کسب وکار و تاکتیک هاي بین این کارکردها در یک شرکت با سایر کسب و کارهاي موجود در زنجیره تامین،به منظور بهبود بلند مدت عملکرد شرکت (بطور مجزا) و کل یک زنجیره تامین.
(Journal of Business Logistics.2001)
- مدیریت زنجیره تامین هماهنگی در تولید،موجودي (انبار)،مکان یابی و حمل و نقل بین شرکت کنندگان در یک زنجیره تامین است جهت دستیابی به بهترین ترکیب پاسخ گوئی و کارائی براي موفقیت در بازار. [1] (Michael Hugos. 2003)
فناوري اطلاعات (IT)
- تکنولوژي یا فناوري اطلاعات به ابزار ها و روش هایی اطلاق می شود که به نحوي اطلاعات را در اشکال مختلف جمع آوري ، ذخیره ، بازیابی ، پردازش و توزیع می نماید.
- فناوري اطلاعات عبارت است از گردآوري ، سازماندهی ، ذخیره و نشر اطلاعات اعم از صوت ، تصویر ، متن یا عدد که با استفاده از ابزار رایانه اي و مخابراتی صورت پذیرد.[2]
تبادل الکترونیکی داده ها (EDI)
نوعی تکنولوژي است که جهت انتقال نوع مشترکی از داده ها بین شرکتها ( براي انجام کسب و کار ) توسعه یافت. این تکنولوژي ابتدا در دهه 1980 میلادي توسط شرکتهاي بزرگی در صنایع ساخت،خودروسازي و حمل و نقل ایجاد شد.
XML
نوعی تکنولوژي است که به منظور ارسال داده ها بین کامپیوتر ها و افراد و در یک فرمت انعطاف پذیر ایجاد شده است.[3]
مدیریت اثر بخش زنجیره تامین نیازمند بهبود همزمان در سطح خدمات ارائه شده به مشتریان وکارائی عملیات داخلی هر یک از شرکتهاي زنجیره است . سطوح پایه ارائه خدمات به مشتریان عبارتست از :نرخ بالاي تکمیل سفارشات،نرخ بالاي تحویل به موقع و نرخ پائین محصولات برگشتی ازسوي مشتریان. ضمن اینکه کارائی داخلی یک سازمان نیز اینگونه تعریف می شود که: سازمان بتواند به نرخ بازگشت قابل قبولی از سرمایه گذاري در موجودي ها وسایر دارائی ها دست یابد و راهی را بیابد که هزینه هاي عملیاتی و فروش را به حداقل برساند.
مهمترین هدف مدیریت زنجیره تامین اتصال فرایندها، با توجه به کاهش ضایعات (محصولات خراب، موجودي، و ظرفیت مطلوب) و کاهش چرخه زمانی سفارش- تحویل و ایجاد محصول انعطافپذیر از طریق زنجیره تامین میباشد. زنجیره تامین ضایعات را به سه طریق کاهش میدهد که عبارتند از:
-1 کاهش تکرار
-2 دستیابی به سطحی از یکنواختی بین عملیات و سیستمها
-3 افزایش کیفیت [4]
سطوح زنجیره تامین
ادغام برنامه ریزي و زمان بندي با بهینه سازي زنجیره تامین وظیفه اي دشوار است. ضرورت اجراي چنین وظیفه اي شامل موارد زیر است :
اهداف مدیریتی بلند مدت معمولا با اهداف عملیاتی در تعارض هستند. به عنوان مثال، عملیات تولیدي ممکن است در جهت حداکثر کردن میزان خروجی و کاهش هزینه گام بر دارد، در حالی که ممکن است مستقیما بر سطح موجودي تاثیر بگذارد و سطح موجودي عملیات را افزایش دهد. حداقل کردن میزان موجودي یک هدف مدیریتی بلند مدت است که با حداکثر کردن میزان خروجی تولید متعارض است. واحد هاي زنجیره تامین در گذشته به طور مستقل عمل می کردند ،در حالی که امروزه بکارگیري یک مکانیزم براي ترویج ادغام و هماهنگی در سطح استراتژیک امري اجتناب ناپذیر است. ( ( Lendermann et al 2007 ادغام و هماهنگی موثر در سطح عملیاتی به علت پیچیدگی ارتباطات، تسهیم و حفاظت اطلاعات و جستجو براي راه حل بهینه یا امکان پذیر جهانی بسیار دشوار است. [5]
نقش اطلاعات در زنجیره تامین
اطلاعات بعنوان ابزاري کلیدي جهت تصمیم گیري در زنجیره تامین بکار می رود بطوري که ارتباط بین کلیه فعالیتها و عملیاتها را در این زنجیره بر قرار می کند . با توسعه این ارتباطات (داده هاي کامل،دقیق و به موقع) شرکتهاي یک زنجیره تامین قادر خواهند بود تا تصمیمات مناسبی را براي عملیات هاي خود اتخاذ نمایند و این عامل به حداکثر سازي سود دهی زنجیره تامین به عنوان یک کل منجر خواهد شد.
اطلاعات معمولا به 2 هدف زیر در زنجیره تامین مورد استفاده قرار می گیرد:
-1 هماهنگ سازي فعالیتهاي روزانه مرتبط با :تولید، انبار، مکان یابی و حمل و نقل.
شرکتها در یک زنجیره تامین با استفاده از داده هاي عرضه و تقاضا، نسبت به تصمیم گیري در مورد زمانبندي هفتگی تولید، سطوح موجودي، مسیرهاي حمل و نقل و مکان هاي انبارش اقدام می کنند.
-2 پیش بینی و برنامه ریزي به منظور تخمین تقاضاي آتی و نحوه بر آورده ساختن این نیازها .اطلاعات در دسترس به برنامه ریزي و اتخاذ تاکتیک هاي مناسب که زمانبندي تولید را بطور ماهیانه یا فصلی تعیین می کنند منجر می شوند. همچنین اطلاعات براي پیش بینی استراتژیک نیز بکار می روند که درآن ایجاد تسهیلات جدید، وارد شدن به یک بازار جدید و یا خارج شدن از بازارهاي فعلی موجود مورد بررسی و تصمیم گیري قرار می گیرد. در یک شرکت (بطور مستقل) جایگزینی و انتخاب بین واکنش پذیري (پاسخگوئی) و کارآئی به مزایائی که از اطلاعات مناسب دریافت می شود در مقابل هزینه کسب این اطلاعات بستگی دارد . اطلاعات دقیق و فراوان می تواند تصمیم گیریهاي عملیاتی را تا حد بالائی کارا نموده و تصمیمات بهتري را فراهم سازد اما هزینه ساخت و نصب سیستمهاي اطلاعاتی که این اطلاعات را فراهم نمایند بسیار سنگین است. اما در یک زنجیره تامین (بطور کلی) کارآئی یا پاسخگوئی شرکتها به میزان اطلاعاتی وابسته است که شرکتها قصد دارند به اشتراك بگذارند . هر چه میزان اطلاعات مرتبط با تامین محصول، تقاضاي مشتري،پیش بینی هاي هاي بازار و زمانبندي تولید که شرکتها به اشتراك می گذارند بیشتر باشد واکنش پذیري و پاسخگوئی سریع براي این شرکتها بیشتر خواهد بود .البته این اشتراك گذاري باید متوازن و سنجیده باشد چرا که استفاده رقبا از این اطلاعات از جمله نگرانیهاي شرکتها در این زمینه است.[3]
زنجیره تامین مجازي (VSC)
زنجیره تامین مجازي ، شرکاي تجاري را از طریق تکنولوژي اطلاعات به همدیگر مرتبط میکند. و تبادل دادههاي الکترونیکی اعم از فروش، خرید، جابه جایی محصولات، خدمات و پول را امکان پذیر مینماید. مدیریت زنجیره تامین عملیات تولید کنندگان را با تمام تامین کنندگان، مشتریان و واسطه ها مرتبط میکند و همچنین محیط جدیدي را به منظور افزایش سرعت بازار و انعطافپذیري در مقابل تقاضاي مشتریان ایجاد مینماید .فن آوري اطلاعات (IT) می تواند عملیات داخلی شرکتها و نیز همکاري (تشریک مساعی ) بین آنها را در زنجیره تامین پشتیبانی نماید با استفاده از شبکه ها و پایگاه داده هاي با سرعت بالا،شرکتها می توانند جهت مدیریت بهتر زنجیره تامین بعنوان یک کل و نیز موقعیت هاي خود در این زنجیره ، به اشتراك گذاري داده ها و اطلاعات اقدام نمایند.استفاده موثر از این فن آوري (IT) عامل کلیدي در موفقیت شرکتهاست. دسترسی گسترده به اینترنت واستفاده از آن فرصتهایی را براي شرکتها فراهم کرده است که تا قبل از این وجود نداشت . این فرصتها با توجه به سهولت و ارزان بودن دسترسی و اتصال به شبکه جهانی روز به روز بیشتر میشود . با برقراري این اتصال شرکتها می توانند داده ها را به کامپیوترهاي شرکتهاي دیگر که درحال کسب و کار با آنها می باشند ارسال کرده و دریافت نمایند و این تبادل داده و اطلاعات بدون توجه به نوع سیستم و نرم افزارهایی که هر شرکت براي انجام عملیات داخلی خود استفاده می کند میسر است . این نوع اشتراك گذاري داده ها ، فرصتهایی را فراهم می کند که می توان بوسیله آنها به اثربخشی چشمگیري در زنجیره تامین و نیز افزایش قابل ملاحظه اي در ارائه خدمات به مشتریان و پاسخگویی (واکنش پذیري سریع ) دست یافت که این موارد نتایج یک زنجیره تامین یکپارچه است.[1]
یکپارچگی کامل مدیریت زنجیره تامین به معناي شراکت با مشتریان و عرضه کنندگان با هدف حداکثر کردن پاسخگویی و انعطاف پذیري براي حذف کاغذ باز یها، ضایعات و هزینه ها در کل زنجیره عرضه می باشدعمدتاَ. سازندگان راه حل هاي استراتژیکی و تاکتیکی تعادلی ایجاد می کنند تا آنکه بتوانند تغییرات مداوم میان مشتریان و عرضه کنندگان را دنبال کرده و آنها را با هم تلاقی دهند. این راه حل ها عبارتند از :
-1 تنظیم سطوح موجودي
-2 تنظیم ظرفیت
-3 بکارگیري منابع عرضه جایگزین
-4 تغییر مدت زمان تحویل به مشتري
-5 معرفی محصولات جدید
-6 سپردن برخی عملیات هاي معمول به عرضه کنندگان
-7 ترجیحاَ خرید محصولات خام نیمه کاره بجاي انجام فرآیندهاي اولیه توسط خود شرکت[3]
اهداف IT در SCM شامل موارد زیر است :
-1 فراهم کردن اطلاعات آشکار و در دسترس
-2 میسر ساختن همکاري با شرکاء تجاري
-3 میسر ساختن تصمیمات مبتنی بر اطلاعات جامع زنجیره تامین
مهمترین نقش IT در SCM کاهش اختلاف در مبادلات میان شرکاء تجاري از طریق جریان اطلاعات سودمند است. IT نقش مهمی در پشتیبانی از یکپارچگی و همکاري زنجیره هاي تامین از طریق تسهیم و به اشترك گذاري اطلاعات دارد. براي مثال ، IT یکی از عوامل بهبود اثر شلاق چرمی است. (Lee and Whang ,1997) همچنین فناوري اطلاعات می تواند در پشتیبانی تصمیم گیري همچون قدرت تحلیلی کامپیوتر در DSS به کار رود .
طرح ریزي Plan
در این مرحله از زنجیره تامین، دادههاي حاصل از سفارشات مشتریان و پیشبینی فروش فرایندهایی براي مدیریت و توسعه محصول هستند و مدیریت روابط مشتري (CRM) و B2C براي پردازش اطلاعات و تصمیمگیري مورد استفاده قرار میگیرند. و همچنین B2B براي افزایش آگاهی بازار و کاهش میزان موجودي مورد توجه قرار میگیرد. اگر چه نباید از یاد برد که مهمترین وظیفه در این مرحله شامل برنامهریزي شبکهاي، جستجوي داده ها و برنامهریزي به منظور همکاري تامین کنندگان با مشتریان پیرامون بازار و منابع مورد نیاز میباشد. کارخانهها در این مرحله بایستی بر روي تقاضا و رضایت مشتریان متمرکز شوند.
