بخشی از مقاله
بررسی سرزندگی در خیابان شهری (مطالعه موردی، خیابان مسجد جامع یزد)
چکیده
شهرها به مثابه موجودات زنده ای هستند که حیات می یابند، رشد می کنند و به بلوغ می رسند و برای ادامه زندگی به سر زندگی و نشاط نیازمندند. سر زندگی فضاهای شهری مبتنی بر حضور مردم در شهر است و در میان فضاهای شهری، خیابان های شهری به دلیل ویژگی های خود در ایجاد تعاملات اجتماعی در عصر ارتباطات مجازی و تحریک اقتصادی نواحی پیرامونی و نیز به عنوان پهنه هایی چند عملکردی که دامنه گسترده ای از فعالیتها را در بر می گیرند از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشند. به همین منظور در این مقاله، خیابان مسجد جامع که در یکی از محدوده های قدیمی شهر یزد واقع می باشد، به لحاظ سرزندگی مورد بررسی قرار گرفته است، چرا که امروزه این محدوده به دلیل عدم برنامه ریزی و نگاه صحیح در تقابل با نواحی جدید شهر دچار تنزل شده که افت کالبدی و کارکردی این محور را به دنبال داشته است. این پژوهش با هدف ارتقای سر زندگی در محور مسجد جامع یزد از نوع پژوهش های کاربردی بوده و روش تحقیق به صورت همبستگی است و نتایج به دست آمده بیانگر این است که وجود مراکز خرید و ایمنی و امنیت بر ارتقای سر زندگی فضای شهری در این سایت مؤثر است. واژههای کلیدی: سرزندگی، خیابان شهری، فضای شهری سرزنده، بافت تاریخی یزد
۱ - مقدمه
اگر شهر را که بارزترین نمود تمایل و نیاز بشر به منزله کالبدی است و به واسطه حضور و حرکت انسان جان می گیرد و به حیات خود ادامه می دهد، به مانند یک موجود زنله فرض کنیم برای ادامه زندگی بهسر زندگی و نشاط نیازمند است. خیابان های شهری نیز همان طور که جین جیکوبز می گوید، حیاتی ترین اندام های یک شهر هستند زیرا بیشترین تعاملات اجتماعی بین شهروندان در این محیط ها شکل می گیرد بنابراین لازم است چنین فضاهایی از یک محیط سر زنده بهره مند شوند. در خیابان های شهری هم سواره و هم پیاده حضوری شاخص و غالب داشته و هر یک نیز خود را محق به استفاده از آن می دانند. در این میان، مطابق معمول در تمام فضاهای شهری ما، اولویت به خودروی شخصی داده شده و بدون کوچکترین توجهی به اهمیت و حضور عابر پیاده در حیات و سر زندگی شهر و اصولا مفهوم زندگی مدنی، تمام امکانات در اختیار حضور هر چه راحت تر خودروی شخصی قرار گرفته است و نقش خیابان به عنوان مکانی برای تعاملات اجتماعی، دیدارها، برخوردها و صحنه حضور شهروندان شدیداً تضعیف شده است (پاکزاد، ۱۳۸۶، ص ۱۳۵). که این مسئله مبین ضرورت پرداختن به این موضوع می باشد. هدف از این نوشتار، پی بردن به راهکارهایی جهت ارتقای سرزندگی در خیابان های شهری می باشد و روش بکار رفته در این پژوهش توصیفی و از نوع پژوهش های همبستگی است که در آن رابطه میان متغیرها بر اساس هدف پژوهش تحلیل می گردد و با توجه به ماهیت موضوع برای تبیین مبانی نظری و ادبیات پژوهش از طریق مطالعات اسنادی ، کتابخانه ای و میدانی به گردآوری مطالب مرتبط پرداخته شده است.
۲- فرضیات تحقیق
د و فرضيه عمده که در این پژوهشی مطرح می باشد: ۱. وجود مراکز خرید موجب افزایش سر زندگی فضاهای شهری می گردد؛
۲. ایمنی و امنیت بر سر زندگی فضاهای شهری تأثیرگذار هستند.
۳- پیشینه تحقیق
دو تن از مشهورترین افرادی که به طور خاص به موضوع سر زندگی پرداخته اند، جین جیکوبز و کوین لینچ هستند. این دو هر کدام با رویکردی خاص به این مفهوم نگریسته اند که بر دیدگاه آن ها با وجود ارزشمند بودن، نقدهایی وارد می باشد. جیکوبز چهار شرط اصلی را برای خلق تنوع بارور در خیابان ها و نواحی شهری و در نتیجه سر زندگی شهری بیان می نماید: ۱. محدوده ترجیحاً دارای بیش از دو کار کرد اصلی باشد؛ ۲. غالب بلوک ها کوتاه باشند؛ ۳. منطقه ترکیبی از ساختمانهایی با سن و شرایط متفاوت باشد و ۴.تراکم فشردهٔ کافی مردم صرف نظر از علت حضورشان وجود داشته باشد. او در شرط اول بر روی تنوع کاربری، در شرط دوم و سوم بر روی تنوع کالبدی و در شرط چهارم از تنوع فعالیت ها سخن می گوید؛ در واقع به اعتقاد او تنوع ، سر زندگی را به دنبال خواهد داشت؛ البته اینکاربری ها هستند که فعالیت ها را پدید می آورند و با وجود کاربریهای مختلط، قطعاً تنوع فعالیتی نیز بالا می رود و در نتیجه آن تنوع افراد مراجعه کننده در ساعات متفاوت روز افزایش می یابد، بنابراین یکی از ملزومات سر زندگی خیابان، وجود کاربری مختلط و تنوع آن ها است (جیکوبز، ۱۳۸۶، ص ۱۶۰). کوین لینچ در کتاب تئوری شکل شهر، عمدتاً سر زندگی را در مقیاس کلان مورد بررسی قرار می دهد و معتقد است سر زندگی به همراه عامل دیگر معنی، تناسب، دسترسی، نظارت و اختیار، کارایی و عدالت، محورهای عملکردی شکل خوب شهر را تشکیل می دهند. او سر زندگی را به چند بخش تقسیم می کند که عبارتند از: بقا، کفایت مقدار لازم آب، هوا، غذا، انرژی و خدمات مواد زائد. ایمنی، عدم وجود سموم زیست محیطی و خطرات. سازگاری، هماهنگی میان محیط زیست و نیازهای انسانی، سلامتی و تنوع ژنتیکی موجودات زنده مورد استفاده انسان و در نهایت ثبات بیولوژیکی. لینچ در طبقه بندی خود، عمدتاً معیارهای بیولوژیکی و اکولوژیکی را مدنظر قرار داده و تنها با این رویکرد به موضوع سر زندگی می پردازد؛ عواملی نظیر مسائل اجتماعی، فرهنگی را که درست به اندازه عوامل اکولوژیکی در این بحث دارای اهمیت می باشند نادیده گرفته است (لینچ، ۱۳۸۱، ص ۱۵۵-۱۶۶). بنابراین به منظور دستیابی به یک محیط سر زنده و پویا می توان با دید جامع تری به موضوع نگریست تا امکان طبقه بندی کامل تری فراهم گردد. همچنین در داخل کشور کورش گلکار در پژوهشی که در رابطه با سر زندگی شهر به انجام رسانده، سر زندگی شهری را معادل واژه " livability" و یا liVelineSS" دانسته و آن را به عنوان یکی از مؤلفه های سازنده کیفیت طراحی شهری تعریف می نماید؛ به عبارت دیگر معتقد است سر زندگی به همراه شانزده کیفیت دیگر یعنی خوانایی، شخصیت بصری، حسن زمان، غنای حسی، رنگ تعلق، آموزندگی، نفوذپذیری و حرکت، اختلاط کاربری و فرم، همه شمول بودن، کیفیت عرصه همگانی، آسایش اقلیمی، ایمنی و امنیت، انعطاف پذیری، همسازی با طبیعت، انرژی – کارآیی و پاکیزگی محیطی، پدیده ای به نام کیفیت طراحی شهری را می آفریند(گلکار، ۱۳۸۶، ص ۱-۳). سر زندگی و حیات خیابان از اواخر دهه ۶۰ به بعد در برنامه ریزی های فیزیکی مورد توجه قرار گرفته اند. جیکوبز به تنوع کاربری ها به عنوان ابزاری جهت تقلیل سفرهای درون شهری و احیا خیابان های مناطق مسکونی اشاره دارد(امین زاده و داعی نژاد، ۱۳۸۱، ص ۵۲). دیگر مطالعات نشان می دهد که تعدیل ترافیک و تقلیل آلودگی صوتی خیابان از مواردی هستند که در سر زندگی خیابان ها و تجدید حیات اجتماعی خیابان نقشی اساسی دارند. بازسازی بافت فیزیکی خیابان از قبیل ترمیم کفسازی ها، پوشش گیاهی و کیفیات نامطلوب خیابان نیز به عنوان شرط اولیه برای احیای خیابان و ترمیم بافت اجتماعی و شهری، کاهش تجمع گروه های ناباب و رفتارهای ناهنجار در خیابان عنوان شده است (امین زاده و داعی نژاد، ۱۳۸۱، ص ۵۲).با توجه به آنچه گفته شد، می توان چنین نتیجه گرفت که با مکان یابی متناسب فعالیت ها، ارتقای فیزیکی فضای خیابان، و ایجاد انگیزه جهت حرکت آرام (دوچرخه و پیاده) می توان استفاده از اتومبیل را در بسیاری سفرهای روزانه، از حالت اجبار به استفاده انتخابی آن تبدیل نمود، تا بدین ترتیب به حیات و سر زندگی خیابان به عنوان فضایی اجتماعی کمک شود.
۴- مبانی نظری
به منظور دستیابی به هدف تحقیق در ادامه مفاهیم در قالب واژگان کلیدی ارائه می گردد.
۱ - ۴- سر زندگی
سر زندگی به حضور مداوم ، پویا و پررنگ مردم در سطح شهر با هدف انجام فعالیت های غیر اجباری اطلاق می شود. در حقیقت این ویژگی هنگامی دست یافتنی است که تعداد قابل ملاحظه ای از شهروندان در طیف سنی و جنسی مختلف در زمان های متفاوت در سطح شهر حضوری فعال داشته باشند (صالحی و همکاران، ۱۳۹۰، ص ۱۹).
۲- ۴- خیابان شهری
خیابان به عنوان یک شریان ارتباطی محل اتصال و ارتباط فضاها و فعالیت های شهری به یکدیگرند و به عنوان یک فضای شهری، باید جوابگوی فعالیت های مختلف شهروندان در فضاهای شهری باشد. خیابان ها مکان هایی هستند که ذهن شهروندان را انباشته از خاطرات جمعی و ذهنیت مشترک راجع به نوع و چگونگی حیات مدنی می گردانند (ذکاوت، ۱۳۸۸، ص ۱-۲). در میان انواع فضاهای شهری، خیابان ها دارای اهمیت ویژه ای می باشند. از دید عملکردگرایان، خیابان فضایی ارتباطی است که جهت دهنده، تقسیم کننده و تقویت کننده ساختار شهر است. آنان که به ادراک محیط اهمیت می دهند راه ها را مهم ترین عامل سازمان یافته در نقشه پردازی ذهنی انسان می دانند. جین جیکوبز در این ارتباط می گوید: " فکر کردن به شهر یعنی به تصویر در آوردن خیابان های آن .
۴-۳- فضای شهری
سرزنده یک " فضای شهری سرزنده " عبارت است از یک فضای شهری که در آن حضور تعداد قابل توجهی از افراد و تنوع آن ها (به لحاظ سن و جنس) در گستره زمانی وسیعی از روز که فعالیت هایشان عمدتاً به شکل انتخابی یا اجتماعی بروز می نماید به چشم می خورد (خستو و رضوانی، ۱۳۸۹، ص ۶۶). به عبارت دیگر یعنی فضا باید به گونه ای باشد که مردم بیایند و بمانند
. ۵- ویژگی های شهر سرزنده
یان گل در کتاب فضاهای عمومی و زندگی جمعی ویژگی های شهر سرزنده را این گونه عنوان می کند:
• تنوعی از کاربری های روزانه و شبانه؛
• سکونتگاه هایی برای تضمین یک شهر شبانه روزی؛
• موسسه های آموزشی برای تضمین حیات و سر زندگی؛
• فروشگاههایی که بعدازظهرها با ویترین های پرشکوه باز باشند؛
• مکان ها و خیابان هایی امن، چه در روز و چه در شب (گل، ۱۳۸۹، ص ۵). در شناخت میزان سر زندگی چند شاخص توسط چپ من نیز معرفی می شود:
• جای پا یا جریان عابر پیاده، در حقیقت تعداد افرادی هستند که در یک زمان خاص از یک مکان عبور می کنند؛
• جاذبه ها، عوامل کشش و جذب شهروندان به سطح شهر می باشد که نیازهای آنان را در سطح شهر برآورده کرده، خدمات متنوعی را به مردم ارائه می دهند؛
• دسترسی، در حقیقت نحوه رسیدن به مکان های مورد نظر می باشد از قبیل تنوع دسترسی، دسترسی پیاده و سواره، کیفیت دسترسی و خدمات دسترسی و نحوه و میزان اتصال ها؛ • آسایش، خوشایندی مکان " تعریف می شود که در اثر عوامل گوناگون پدید می آید اما یکی از معیارهای اصلی آن امنیت و هویت می باشد (چپ من، ۱۳۸۴، ص ۱۵۳-۱۵۷).
۶- عوامل مؤثر بر سر زندگی در خیابان شهری
سر زندگی یک خیابان شهری در گروی عوامل بسیاری از جمله : عوامل کالبدی، کاربری ها، عوامل زیست محیطی و امنیت فضا می باشد، که در ادامه سعی می شود به صورت مشروح تر به آن پرداخته شود:
۱ - ۶- عوامل کالبد ی
عوامل کالبدی شامل عواملی نظیر طراحی مناسب فضا، عرض پیاده رو، کف سازی پیاده رو، نوع بلوک بندی ها، سن و شرایط ساختمان ها، تجهیزات (مبلمان)، نور و روشنایی و... می باشد.
۶-۱-۱- طراحی مناسب فضا
مهم ترین نکاتی که در طراحی عناصر سامانه ی عابر پیاده باید مد نظر قرار گیرند عبارتند از:استفاده از منظر خیابان جهت ایجاد یک سامانه ی محیطی جذاب و راحت برای فعالیت عابران پیاده به طوری که طراحی منظر خیابان بر پیوستگی خطی فضای خیابان تأکید نموده و قابلیت آن را برای پذیرش کاربری های منعطف افزایش دهد. اختصاص فضایی مناسب به عابران پیاده و اتومبیل ها با حق تقدم یکسان و در نهایت ایجاد یک رابطه یمثبت بین خیابان و ساخت و سازهایی که لبه ی آن را تعریف می کنند. همچنین ایجاد قابلیت دسترسی از نقاط مختلف به مسیر باعث نفوذ پذیری هر چه بیشتر آن می شود و این امکان انتخاب را به شهروندان می دهد (پامیر، ۱۳۸۹، ص ۱۴۲). نقاط نفوذ به مسیر(کنج ها) همچنین از لحاظ کالبدی نیز حائز اهمیت می باشند. قرار گیری ساختمان های شاخص نظیر کلیساها، مساجد، تالار مرکزی شهر و کتابخانه ها در این نقاط باعث هویت دهی به فضا شده و همچنین از سرگشتگی عابر جلوگیری می کند.
۱-۲ -- ۶- سر و شرایط ساختمان ها
حفظ و نگه داری بناهای قدیمی در امتداد جداره ی خیابان نه تنها از نظر حفظ هویت و خاطره انگیزی در خیابان نقش مهمی ایفا می کند، بلکه تخریب آنها به لحاظ اقتصادی به صرفه نیست. به طور کلی قرار گیری دانه بندی نزدیک به هم و بناهایی با طول عمر مختلف در حفظ سر زندگی اجتماعی و اقتصادی و حفظ اقشار ساکن و شاغل اهمیت زیادی دارد. خیابان های شهری بواسطه تدریجی شکل گرفتنشان یک ترکیب خطی از انواع دوره ها و زمان ها و سبکهای متفاوت معماری می باشند. حفظ این دوره های زمانی در ابنیه حاشیه خیابان احساسی از حضور در فضایی مشترک با گذشتگان را به شهروند می دهد. از این رو او را درگیر زمان های دیگر غیر از زمان حال می نماید و این موضوع به نوبه خود در احیای انگیزه های درونی شهروند و سرزنده تر نمودن فضا بسیار مؤثر است (پاکزاد، ۱۳۸۵، ص ۱۴۲).
۱-۳ - ۶- عرض پیاده رو
مسیرهای عابرین پیاده باید دارای عرضی کافی باشند لازم است عرض این مسیرها با توجه به کاربری زمین های اطراف و نیز با توجه به حجم موجود عابرین پیاده ، طراحی شود تا از سطح سرویس مناسبی برخوردار باشد و برنامه ریزی در خصوص برآورده نمودن نیازهای عابران پیاده حداقل برای یک دوره ۵ ساله صورت پذیرد. عرض مناسب پیاده رو در معابر سازنده ی ستون فقرات پیاده ی مرکز شهر و خیابان های مواصلاتی اصلی،۶ متر می باشد. از این عرض در حدود ۳،۶ متر به پهنه ی پیاده روی مجاور و جلوخان مغازه ها اختصاص می یابد که اجازه ی حرکت آسان جمعیت عبوری و توقف مردمی که به تماشای ویترین ها مشغولند در مقابل مغازه ها را می دهد. ۴، ۲ متر نیز پهنه مجاور جدول یا لبه ی خیابان را تشکیل می دهد (پامیر، ۱۳۸۹، ص ۱۴۲).
۶-۱-۴- کفسازی پیاده رو
استفاده از کف سازی های مخصوصی تأثیر بسزایی در ایجاد حسی آسایش همگانی و غنای بصری دارد. کف سازی های ویژه معابر اگر ماندگار و با ثبات باشند، به عنوان یک عنصر ارتباط دهنده بصری در جهت تقویت سامانه عابر پیاده عمل می کنند (پامیر، ۱۳۸۹، ص ۱۴۴). البته مهم ترین نکته در کفسازی این است که
قابلیت راه رفتن بر روی آن برای همه با هر شرایط جسمی و هر نوع کفشی فراهم باشد.
۶-۱-۵- نور و روشنایی
روشنایی می تواند استفاده افراد از محیط شهری را بهبود بخشد. مغازه ها، ویترین ها، اجناس و خدمات آنها را در معرض نمایش گذاشته و جهت گیری را ممکن و افراد را هدایت کند. می توان از طریق اتخاذ روش های کالبدی امکان مراقبت و کنترل عمومی را افزایش داد. پرهیز از ایجاد گوشه های تاریک و مخفی در خیابان، روشنایی کامل و متناسب با حرکت پیاده ها در تمامی قسمت های خیابان شهری، نورپردازی و تأکید بر تقاطع ها و نقاط فعال خیابان در شب، از جمله این موارد می باشند (پاکزاد، ۱۳۸۶، ص ۱۴۳). اگر هدف ایجاد یک فضای سرزنده در شب و روز باشد بایستی به روشنایی و نورپردازی توجه ویژه ای داشت تا حجم فعالیت به سبب تاریکی شب کاهش نیافته و سر زندگی فضا از بین نرود.
۶- ۱ - ۶- رنگ
رنگها زبان احساسات ما هستند و می توانند زندگی شهری را سرزنده کنند. همچنین رنگ ها از ارکان مهم بیان هویت و خوانایی شهرها به شمار می روند. به کارگیری مناسب رنگ به عنوان مظهری از پیوند بین انسان و محیط سادهترین و مؤثرترین عامل در جهت سر زندگی و خوانایی شهر محسوب می شود (آرمانشهر، ۱۳۸۸، ص۱۲۳ ).
۱-۷ - ۶- تجهیزات و مبلمان
یکی از عواملی که منجر به سر زندگی خیابان شهری می شود، تنوع در انواع آرایش ها و انتظام های فضایی آن است. به گونه ای که در طول مسیر حال و هوای آن یکسان نبوده و امکانات متفاوتی را هر لحظه برای شهروند مهیا سازد. این تنوع در نوع مصالح، رنگ آن ها، جنسیت مصالح، تنوع در ویترین مغازه ها و ورودی آن ها، تابلوها و نحوه نورپردازی نمای مغازه ها، فرم مبلمان های بکار گرفته شده اعم از نیمکت، آبخوری، کیوسک تلفن و ...، ضرباهنگ عناصر بدنه و ... قابل جستجو است (پاکزاد، ۱۳۸۶، ص ۱۴۲).
۱-۸ - ۶- بلوکات بندی
وقتی بلوک ها بسیار طولانی باشند فرد برای رسیدن به مغازه ها یا ایستگاه اتوبوس یا مترو ممکن است طی سال ها هرگز وارد بلوک های همجوار نشود و به این صورت خیابان منزوی، منفصل و از نظر اجتماعی ناتوان می شوند (جیکو بز، ۱۳۸۶، ص۱۹۳). به عبارتی هر چه بلوک ها کوتاه باشند نفوذ پذیری بیشتر شده و در نتیجه فضا سرزنده می شود (کاشانی جو، ۱۳۸۹، ص ۸۳).
۶-۲- کاربری ها
به منظور سرزنده تر نمودن فضا یکی از مهم ترین نکاتی که باید به آن توجه داشت کاربری ها هستند. مهم ترین اصل در کاربری های خیابان های شهری ایجاد تنوع در عین سازگاری است. تنوع عملکردی خیابان شهری هم از حیث انواع و هم از حیث زمان ارائه خدمات به شهروندان و هم از جهت گروه های مختلف مراجعه کنندهقابل بررسی است. خیابان شهری باید هم پذیرای فعالیتهای جمعی باشند و هم بستری برای وقوع فعالیت های فردی. این تنوع باعث می گردد افراد از اقشار و سنین مختلف به خیابان جذب شده و در آنجا به فعالیت بپردازند. وجود کاربری های متناسب با اوقات فراغت نیز مانند کافه تریاها، سینما، تأتر، رستوران ها، فست فود و... اثر بسزایی در افزایش پویایی و سرزندگی فضا دارد (پاکزاد، ۱۳۸۶، ص ۱۴۰). در حقیقت هدف، ایجاد یک شهر ۲۴ ساعته است که در آن مردم در طبقات فوقانی محل های کارشان زندگی کنند ( پاکزاد، ۱۳۸۵، ص ۱۴۰). ۶۰-۳
- عوامل زیست محیطی
یکی دیگر از عناصری که می توانند به سر زندگی و حیات خیابان ها کمک کنند کاشت گیاهان در پیاده روها است که می بایست به معانی و تصاویر ایجاد شده توسط آنها توجه کرد. مسائل آبیاری و زهکشی و همچنین فصول مختلف در منطقه مورد نظر باید توجه شوند. گاهی استفاده از پوشش گیاهی انبوه را می توان به منظور ترمیم جداره هایی توصیه کرد که فاقد ارزشهای سیمای شهری اند. ولی در کل پوشش گیاهی مناسب در فضای شهری شامل درختچه های کوتاه و بوته های تزیینی است. از خواص استفاده از گیاهان در محیط شهری میتوان به: ایجاد زیبایی و جذابیت در محیط های شهری، کاهش صدای ناشی از ترافیک، جذب گازهای سمی، کاهش درخشش آزارنده نور از منابع طبیعی و مصنوع (خودروها، مصالح ساختمانی، علایم و سایر عناصر) تأمین سایه در تابستان، ایجاد عایق و محافظ در برابر بادهای مزاحم اشاره کرد (پامیر، ۱۳۸۹، ص ۱۴۶).
۶-۴- امنیت در فضا
از نظر جین جیکوبز خیابانهای شهری بعنوان بزرگترین و مهمترین بستر زندگی شهری می بایستی امکان حضور شهروند را در هر ساعت و شرایطی فراهم آورند. به عبارتی مردم برای رفت و آمد به این فضا در هر ساعتی مختار بوده و هیچ عامل بازدارنده ای وجود نداشته باشد. احساسی امنیت به لحاظ روانی، امکانی به شهروند می دهد که منجر به حضور دایمی او در فضا و در نتیجه سرزنده تر شدن آن می شود. در ایجاد این حسی امنیت بیش از هر چیز وجود یک نظارت عمومی تأثیر گذار است (جیکوبز، ۱۳۸۶، ص ۳۶). از نظر جیکوبز خیابان های موفق شهری باید دارای سه کیفیت اصلی باشند: ۱. مرزبندی روشنی بین فضای عمومی و خصوصی آن وجود داشته باشد، ۲. چشم ها باید به روی خیابان گشوده باشد. ساختمان ها در صورتی می توانند امنیت را تضمین کنند که رو به سوی خیابان داشته باشند و ۳. پیاده راه ها باید همواره مورد استفاده قرار بگیرند؛ یک خیابان متروکه مستعد نا امنی است. بنابراین باید تعداد قابل توجهی بنگاه اقتصادی در خیابان ها وجود داشته باشد که در تمام طول روز استفاده کنندگان متفاوتی را جذب کند (جیکوبز، ۱۳۸۶، ص ۳۵). یکی دیگر از ملاک های مهم در ایجاد حس امنیت که بخصوص در کشور ایران باید مورد توجه قرار گیرد آزادی کامل در حرکت و عمل برای زن و مرد است بدون اینکه از نوع پوشش خود، احساس دیده شدن در انظار عمومی توسط مردم و یا مزاحمت های خیابانی چه از طرف مردم و رهگذران و چه از طرف مسئولین درفضای عمومی ترسی داشته باشند. زیرا در غیر این صورت افراد، حرکت سواره را بر پیاده روی در پیاده راه ترجیح داده و به مرور پیاده راه سر زندگی خود را از دست خواهد داد (حسینی و بیسادی، ص ۱۱-۱۲). با مطالعات انجام شده می توان نتیجه گرفت که یک خیابان شهری سرزنده فضایی است که مردم و اقشار مختلف انگیزه آمدن و ماندن در آن فضا را داشته باشند.
۷- شناخت محله فهادان و محور مسجد جامع
یکی از قدیمی ترین محلات شهر یزد، فهادان می باشد. که در مجاورت محله های بازار نو، شاه ابوالقاسم و کوشک نو قرار دارد. این محله از شمال به خیابان فهادان، از جنوب به محله های بازار نو و وقت الساعت، از غرب به محله های شاه ابوالقاسم و کوشک نو و از شرق به خیابان امام خمینی محدود می شود. محله فهادان در اوایل قرن پنجم هجری ایجاد شده است (آرمانشهر، ۱۳۸۸، ص ۴-۶). محور مورد بررسی در این مقاله واقع میان دو عنصر شاخص، میدان ساعت و مسجد جامع، می باشد.
۸- مصادیق سر زندگی در بافت تاریخی یزد
با توجه به مباحثی که در بحث سر زندگی مطرح شد، مؤلفه ها و شاخص هایی که راه را برای ارزیابی میزان سر زندگی در بافت فرسوده محله فهادان یزد می گشاید به قرار زیر است:
• اولین عامل یعنی تنوع با مؤلفه تنوع در کاربری، تنوع کالبدی و تنوع فعالیتی (با شاخص های گوناگونی و زمان)؛
