بخشی از مقاله
چکیده :
سرزندگی یکی از عوامل تاثیر گذار بر پایداري اجتماعی میباشد که می توان آن را ازطریق طراحی شهري به منصه ظهور نشاند . بعد اجتماعی پایداري یکی از مهمترین موضوعات توسعه پایدار بوده و طراحی شهري می تواند از طریق سیاست هاي اجرایی در سطح خرد و کلان به تحقق پایداري اجتماعی منجر گردد ، اما در ایران متاسفانه کمتر به این موضوع پرداخته شده است ، لذا در این پژوهش سعی بر آن است تا عوامل موثر بر سرزندگی را که توسط طراحی شهري قابل اجرا می باشند شناسایی کرده و در نمونه موردي - خیابان امام خمینی بجنورد ، حد فاصل میدان کارگر و چهار راه خیام - به بررسی آنها بپردازیم .
-1 مقدمه
نگرانی هاي موجود درباره اضمحلال محیط و کاهش منابع طبیعی ، توسعه پایدار را به عنوان مفهوم کلیدي در سیاستگذاري هاي ملی و بین المللی مطرح کرده است . بطوري که از اواسط دهه 1980 و به دنبال گزارش برانت لند اصطلاح توسعه پایدار در مجامع مختلف به عنوان رویکرد توسعه مطرح می شود . - تیموري و همکاران 2، - 1391توسعه شهري را می توان به عنوان یک مفهوم فضایی در جهت رفع نیازهاي ساکنان در شهر دانست . چنین توسعه اي زمانی پایدار خواهد بود که در طول زمان ، شهري از نظر زیست محیطی قابل سکونت و زندگی ، از نظر اقتصادي بادوام و از نظر اجتماعی همبسته باشد .
پایداري اجتماعی با شاکله اصلی آن یعنی کیفیت زندگی مورد سنجش و ارزیابی قرار می گیرد ، که کیفیت زندگی امنیت ، آسایش ، آرامش ، نشاط ، سرمایه اجتماعی و ... و شاخص هایی چون احساس بهتر بودن ، کیفیت ارتباطات افراد با خانواده ، دوستان ، همکاران و اجتماع را شامل می گردد . - دهداري ، 1381، - 40 مردم براي گفت و گو ، دیدار و تعاملات اجتماعی با دوستان یا غریبه هاي آشنا به مکانهایی امن ، غیر از خانه و محل کار ، در فضاي شهري نیازمندند.. نشاط و سرزندگی یکی از مولفه هاي اصلی در طراحی شهري است .
محیطهاي شهري سرزنده زمینه ساز تعاملات اجتماعی بین افراد جامعه ، افزایش سرمایه اجتماعی و توسعه اقتصاد خلاق می گردند . با این وجود نقش فضاهاي شهري که فرهنگ جامعه در بستر آن ارتقاء می یابد ، در کشور ما روز به روز در حال افول است و سرزندگی و مردم پسندي شهر نادیده گرفته می شود . از میان انواع فضاهاي شهري خیابان بیشترین حساسیت و ظرافت را داراست .اما در شهرهاي امروزي خیابان متعلق به اتومبیل بوده و حضور پیاده و تعلق فضا به پیاده نادیده گرفته می شود . در صورتی که این فضاي پیاده می تواند تاثیرات بسزایی بر جوامع و پایداري اجتماعی آنها داشته باشد .
-2 روش تحقیق
باتوجه به اینکه مطالعات اجتماعی مطالعاتی کیفی بوده و تحقیق کیفی مستلزم کار میدانی است - ایمان وغفاري نسب - 1389 لذا براي مطالعه نمونه موردي ابتدا از روش توصیفی به مبانی نظري مورد نیاز پرداخته و سپس نمونه را از طریق مشاهده میدانی و برداشت بررسی کرده و به تحلیل وضعیت آن پرداخته ایم .
-3 مبانی نظري
-1-3 پایداري اجتماعی : در لغت نامه دهخدا اصطلاح " پایداري " به معناي "استقامت ، دوام ، مقاومت "بیان شده است .مفهوم پایداري اجتماعی از میان یک رشته مفاهیم و عقایدي که شامل موارد زیر است استخراج شده است : سرمایه اجتماعی ، جوامع پایدار ، قدرت و استحکام اجتماعی ، اجتماعات مستحکم و پایدار، توسعه اجتماعی ، جوامع سالم ، ظرفیت اجتماعی ، رفاه ، محرومیت اجتماعی ، شهروندي . پایداري اجتماعی زمانی حاصل می شود که بطور رسمی و غیر رسمی ، سیستم ها ، ساختارها و ارتباطات بطور فعالی ظرفیت نسل هاي کنونی و آینده را جهت ایجاد جوامع سالم و قابل زندگی تدارك ببینند .
-2-3 طراحی شهري : تعریف طراحی : از زمانی که فقط یک تمایل است ، تا زمانی که نظریات در مغز شکل میگیرند ، تا زمانی که اسکیس هاي مقدماتی آماده می شوند ، تا زمانی که بصورت مجموعه دستورالعمل هایی درمی آیند ، براي ساختن چیزي که جزئیات را رها می کند تا بعدا رویشان کار شود ، و تا تهیه نقشه ها و ترسیمات لازم براي ساختن یک ساختمان و غیره ، که کارگردان باید طبق آن کار کند - فرهنگ انگلیسی آکسفورد ، واتسون ، 1968 -
کوین لینچ براي واژه طراحی این تعریف را بیان می دارد : آفرینش همراه با تخیل قوي فرم ممکن ، که در نظراست به نوعی هدف براي خدمت به انسان برسد : اجتماعی ، اقتصادي ، زیبایی شناختی یا فنی - لینچ ،1981، - 290 براي طراحی شهري تعاریف متعددي بیان شده است و گویی تعریف آن هنوز با ابهاماتی رو به رو است ، لذا در این پژوهش فقط آن دسته از تعاریف که ماهیت کلی طراحی شهري را مشخص کرده و با موضوع مرتبط می باشد را بیان میکنیم . طراحی شهري هم به طراحی شهر ها و هم به طراحی بخش هایی از مناطق شهر اشاره دارد.
فرانسیس تیبالدز - - 1988 طراحی شهري را به مثابه طراحی فیزیکی عرصه عمومی توصیف میکند . طراحی شهري فعالیتی است که به فضاي شهري شکل می دهد . - مدنی پور ، - 143 طراحی شهري به مثابه مدیریت مکانی ابزار است تا در خدمت تمام شهروندان قرار گیرد. - مدنی پور ، - 143 طراحی شهري بر رابطه میان نیروهاي اقتصادي، اجتماعی و سیاسی که تجدید ساختار شهري را شکل می دهند ، از یک سو و از سوي دیگر بر فرصت هاي فیزیکی ، محدودیت ها و تحولات ، شامل طراحی ساخت و سازهاي فیزیکی متمرکز است . - بیلینگهام ، 1994، - 21مطالعه طراحی شهري به روابط میان شکل فیزیکی شهر و نیروهاي اجتماعی پدیدآورنده اش می پردازد .
