بخشی از مقاله
حمل ونقل در کنار مسکن،کار و گذراندن اوقات فراغت،به عنوان یکی از چهار عملکرد اصلی شهر قلمداد می شود.در حدود 25 در صد انرژی مصرفی دنیا در حمل و نقل درون شهری و برون شهری مصرف می شود .لذا مقوله حمل و نقل یکی از موارد قابل توجه در مسئله پایداری شهرهاست .وجود نارسایی در شبکه حمل و نقل شهری ،آثار منفی زیادی را همچون مصرف زیاد ،آلودگی هوا،کاهش ایمنی شهری و از بین رفتن بافت های سنتی شهر به بار می آورد .در این میان ،پیاده روی ،ساده ترین نوع جا به جایی بین مبدا و مقصد و نوعی از حمل و نقل است که به صورت مستقل و غیر وابسته به هیچ گونه ابزار یا وسیله ای خارجی امکان پذیر است.راهکارهایی که برای ارتقای کیفیت حمل و نقل شهری در شهر پایدار مطرح شده اند ،همگی بر لزوم توجه بیشتر به نقش عابر پیاده تاکید دارند و بر این اساس سیستم حمل و نقل شهر پایدار بر مبنای حرکت عابر پیاده شکل می گیرد.پیاده روی یکی از روش های پایدار حمل و نقل است و می تواند از جنبه های مختلف کالبدی ،اجتماعی ،زیست محیطی ،فرهنگی ،اقتصادی و سیاسی سبب توسعه پایدار شهرها می شود .از سوی دیگر سیستم پیاده روی در مقایسه با سایر سیستم های حمل و نقل شهری خصوصیات و مزایای منحصر به فردی دارد که از جمله آنها می توان به انعطاف پذیری ،ارزانی ،مصرف انرژی کمتر و هماهنگی با ملاحظات زیست محیطی اشاره کرد خیابان سجاد به عنوان یکی از مراکز خرید مطرح در سطح شهر مشهد توجه به این مهم را برانگیخته است،در این راستا با استفاده از روش توصیفی-تحلیل به معرفی و ارزیابی معیار های پیاده مداری پرداخته شده است.
با اختراع اتومبیل شاهد از دست رفتن جایگاه و کاهش سهم سفرهای پیاده هستیم.از سوی دیگر نتیجه ارزش گذاری داده هایی مانند مصرف انرژی چنین است که خودروی شخصی مخرب ترین آثار و بیشترین هزینه ها و در مقابل پیاده روی کمترین آثار سو را برای جامعه به بار می آورد .بررسی گزینه های مقابله با موتوریزم نشان می دهد که پیاده محوری به عنوان تنها گزینه پایدار و ارزان برای جا به جایی در فواصل کوتاه سهم قابل توجهی را در نظام حمل و نقل دارد و دارای جایگاهی ویژه در گسترش حمل و نقل عمومی و اصلاح الگوی مصرف است. در این پژوهش سعی خواهد شد با معرفی محدوده سجاد به بررسی ابعاد و معیارهای مسیر های پیاده پرداخته و پس از سنجش نقاط قوت و ضعف آن با ارائه پیشنهاداتی زمینه لازم جهت ارتقا تعاملات اجتماعی در راستای توسعه پایدار شهر در نمونه موردی - خیابان سجاد شهر مشهد - پرداخته خواهد شد.
.2 طرح مسئله:
شرایط پیچیده ی زندگی امروز سبب پیچیدگی بسیار مسائل شهری شده است و مفهوم بسیاری از فضاهای شهری را دگرگون ساخته است . یکی از مهم ترین مباحثی است که مدیریت شهری در کشورهای مختلف بخصوص در کشورهای توسعه یافته برای ارتقاء آن برنامه ریزی های گسترده ای را انجام داده اند و از نظر کیفیت زندگی شهری وضعیت بسیار خوبی دارند اما هنوز کیفیت زندگی در بسیاری از شهرهای دنیا از جمله کشورهای در حال توسعه همچون ایران پایین است و هیچگونه تجهیزاتی برای رابطه ی سواره با پیاده در نظر گرفته نشده است.همین موضوع فعالیت ها و حضور مردم در شهر را دچار مشکل کرده و عدم حضور مردم در فضای شهری به معنای افت کیفیت،تعاملات اجتماعی، سرزندگی و نشاط فضاهای شهری و بطور کل زندگی شهری است.در واقع مسیر های پیاده باعث حضور طولانی تر مردم و ارتباط در محیط شهری میشود.
بی توجهی به نقش اجتماعی ،اقتصادی و معماری خیابان و توجه صرف به حرکت سواره و حل مسائل مختلف آن و غفلت از ساماندهی و برنامه ریزی برای حرکت پیاده ،یکی از نقایص شهرسازی معاصر محسوب می شود.در 30 سال اخیر ،این تفکر مورد انتقادات اساسی قرار گرفته است.چراکه در نتیجه اوج گیری و حاد شدن مشکلات شهری مانند آلودگی زیست محیطی شهری،دشواری رفت و آمد و مشکلات ترافیکی،ناامنی و کاهش ایمنی راه ها ،انحطاط و فرسودگی روز افزون مراکز تاریخی شهرها،افت کیفیت فضاهای شهر ی،ازدیاد گرایش به رویکرد پایداری شهری،واکنش های گسترده ای علیه سلطه حرکت موتوری و کاهش تحرکات پیاده در جهان بوجود آمده است.تقاضا برای تبدیل کلیه مناطق به خطوط قطار و ایستگاه های حمل و نقل عمومی روز به روز زیاد می شود.در این زمینه،بازیابی و توسعه فضاهای پیاده به یکی از محورهای برنامه ریزی و طراحی شهری بدل شده است که ×از آن به عنوان "جنبش پیاده گستری "یاد می شود. در پژوهش حاضر با انجام مطالعات میدانی،سعی شده است نظراتی در جهت جذب افراد پیاده ارائه شود،تا بدین وسیله در کنار ارتقا تعاملات اجتماعی توسعه پایدار شهری را نیز مورد توجه قرار دهد
-2-1ضرورت تحقیق:
بسیاری از صاحب نظران مدیریت شهری براین باورند که زندگی در شهرها از یک سو وابسته به حضور بیشتر مردم پیاده نه اتومبیل است و از سوی دیگر ،کارایی و سرزندگی این فضاهای شهری متضمن حضور انسان است. این مهم،ضرورت افزایش روابط متقابل اجتماعی میان شهروندان،بهبود کیفیات اجتماعی و فرهنگی زندگی در شهر و کمک به انسانی کردن محیط های شهری و به حرکت عابر پیاده را آشکار میسازد همچنین بازگشت و رویکرد مجدد به سرزندگی فضاهای شهری خصوصا در مراکز شهری از دیدگاه " عابر پیاده" ضرورتی اجتناب ناپذیر به نظر میرسد.امروزه شهرها تنها برای عرضه قالب خودیعنی سواره طراحی شده اند و فضایی برای استفاده مهمترین کاربر فضاهای شهری یعنی انسان در نظر گرفته نشده است و عدم توجه به این مهم از مسائل اصلی پایین بودن کیفیت فضاهای شهری از دید پیاده در جوامع امروزی می باشد بنابراین با توجه به مشکلات پیچیده افراد شهر نیاز به فضاهای عمومی با کیفیت که در آن حیات اجتماعی جریان داشته باشد و تا حدودی بتواند بر مسائل روز فائق آید وجود و تحقق مسیر پیاده که بیشترین سطح تعاملات اجتماعی و مولفه های کیفی فضا را در مجموعه فضاهای شهری دارا است،لازم و ضروری دانسته تا بتواند سطح نازل کیفیت فضاهای شهری امروزی را با کیفیاتی از جمله سرزندگی ،آرامش ،امنیت و...و به طور کل نیازهای پیاده را افزایش داده و مطلوبیت فضای ناب شهری را برای استفاده کنندگان از آن به ارمغان می آورد.
در همین راستا،خیابان سجاد یکی از مهمترین خیابان های سطح شهر مشهد است .که دارای بدنه تجاری بوده و در آن تنوع کاربری های تجاری برای همه نوع سن و جنسیتی وجود داردو هر روزه جاذب بسیاری از سفرهای درون شهری است.کاربری هاو فعالیت های این خیابان به گونه ای است که باعث شده این محور در تمام طول شبانه روز پویا و زنده و حیات شهری در آن جاری باشد .یکی از مهمترین مشکلات این خیابان ، کمبود پارکینگ می باشد که به خاطر حجم زیاد سفر مشکلات عدیده ای را به وجود آورده است.از جمله اختلاط سواره و پیاده،که این خود به خاطر به وجود آوردن فضای ناامن و آشفته باعث کاهش تعاملات اجتماعی ،ارتباطات چهره به چهره و نظایر آن شده است.لذا تمرکز پژوهش حاضر ،بر روی این است که تعاملات اجتماعی افزایش یابد و حرکت در مسیر توسعه پایدار شهری تسهیل گردد.
-2-2اهداف تحقیق:
- 1 رسیدن به راهکارهای اجرایی افزایش تعاملات اجتماعی و فضاهای عمومی شهری با اولویت دادن به حرکت عابر پیاده وایجاد قابلیت پیاده مداری در فضاهای شهری
- 2 افزایش قابلیت پیاده مداری و رسیدن به بالاترین سطح تعاملات در فضای شهری
-2-3سوالات تحقیق:
- 1 برای رسیدن به یک شهر انسان محور چه شاخص هایی را باید در نظر گرفت؟
- 2 چگونه میتوان با افزایش قابلیت پیاده مداری سطح تعاملات را در فضاهای شهری و زندگی بالا برد؟
- 3 چگونه میتوان خیابان سجاد را به فضای شهری جهت استفاده پیاده تبدیل کرد؟
- 4 راهکارهای اجرایی مناسب جهت استفاده ی پیاده از فضاها چیست؟
-2-4روش تحقیق:
روش های تحقیق ،درواقع ابزارهای دستیابی به واقعیت بشمار میروند.روش های تحقیق متعددندو هر روش تا اندازه ای به کشف قوانین علمی کمک می کند - حسن زاده ،. - 137:1390با توجه به ماهیت و ابعاد موضوع تحقیق ،در این پژوهش از روش تحلیلی-توصیفی بهره گرفته شد. پژوهش از نوع کتابخانه ای و کیفی میباشد که بخش نظری آن با بررسی و مطالعه ی اسناد، پایان نامه ها ، مقالات متعدد صورت گرفته است.
.3 مبانی نظری :
-3-1 مفاهیم اساسی پایداری و پایداری شهری:
پایداری به مفهوم برآوردن نیازهای فعلی بدون از بین بردن قابلیت های نسل های آینده در تامین نیازهای خود است.واژه "پایدار"،امروزه به طور گسترده ای به منظور توصیف جهانی که در آن نظام های انسانی و طبیعی تواما بتوانند تا آینده ای دور ادامه حیات دهند به کار گرفته می شود پایداری و شهر پایدار،یک جانشین موجه و معقول برای شهرسازی مخرب قرن بیستم است.در یک شهر پایدار که در آن حمل و نقل سالم و فاقد آلاینده و بویژه پیاده روی و دوچرخه سواری غالب است،شکل شهر پایدارباید آن گونه باشد که این فعالیت ها را تسهیل نماید.برای این منظور ،باید شکل کالبدی جدیدی به وجود آورد .
