بخشی از مقاله
بررسی مرمت و بازسازی بنای تاریخی دکتر قاسم خان اهری
چکیده
در این پژوهش به به بررسی و مرمت بنای تاریخی دکتر قاسم خان اهری پرداخته شده است یکی از بناهای تـاریخی شهرسـتان اهر که در فهرست آثار ملی با شماره 10477 در مورخه 82/8/2 ثبت گردیده بنای دکتر قاسم خان اهری می باشد. این بنا بـه ابعـاد 32 ×13/5 مترمربع در دو طبقه با کاربری مسکونی در داخل باغی که اطراف آن با حصار خشتی محصور شده بود ساخته شده و به عنوان حیاط اندرونی مورد استفاده قرار گرفته است.
واژههای کلیدی: مرمت-بنای تاریخی-قاسم خان اهری
-1 مقدمه
بنای فوق دارای چندین اتاق و سالن پذیرایی که در حول و محور سرای شاه نشین آن ساخته شده است.
سرای شاه نشین : این محل درست در وسط بنا قرار گرفته که در قسمت جنوبی آن نورگیر ارسی زیبا و کم نظیری به ابعاد 4×8 متر تعبیه شده که زیبایی دو چندانی به این بنا بخشیده و پنجره های آن به صورت کشویی باز و بسته می شود و قسمت پایین آن هفت لنگه و قسمت بالای آن یکپارچه می باشد و با چوب برهایی به شکل هندسی و آینه های رنگارنگ تزیین شده است.
پلان آن به صورت مستطیل شکل و شکم دریده ساخته شده و در جانب آن اتاقک هایی تعبیه گردیده و دارای شومینه ای نقاشی شده با نقوش اسلیمی و در جانب آن در قسمت شمالی این سرای می باشد و در داخل آن جهت استحکام بیشتر طاقچه های ایجاد شده ، سالن ها و اطاق های قرینه به هم با اقتباس از این شاه نشین ساخته شده است که اتاق های جانبی هم مانند شاه نشین دارای پلان شکم دریده و طاقچه های متعدد می باشد. علاوه بر ارسی بزرگ جنوبی چهار لنگه پنجره ارسی هم از قسمت طبقه اول به ابن شاه نشین مشرف می باشد. در قسمت شمال یا پشت شاه نشین سالن های پذیرایی یا اطاق پذیرایی اجرا گردیده که نورگیر آن به طرف قسمت شمالی می باشد.در پشت اطاق های جانبی هر قسمت انبارهایی وجود داشته است.
طبقه اول : در ضلع شمال شرقی شاه نشین اجرا گردیده و در قسمت شرق آن پنجره یا نورگیر ارسی با شکل هندسی و آینه های رنگارنگ تعبیه گردیده و تقرباًی پلان به شکل مربع می باشد. سالن پذیرایی هم درست در بالای پلان همکف تعبیه گردیده که در قسمت آن راه روها و اطاق های جهت نشیمن ساخته شده با توجه به اینکه قسمت هایی از کف سقف ها به عنوان مهتابی استفاده می کردند درب هایی از طبقه اول به کف سقف تعبیه گردیده است.
-2 مصالح به کار رفته
کل ساختمان با آجر خشتی خام ساخته شده ولی در قسمت های پی و ازاله از سنگ را برای نمای قست جنوبی آن آجری می باشد در قسمت های پایین جهت قالب بندی هم از آجر استفاده شده و سقف بنا از چوب می باشد.
با توجه به اینکه این بنا با تاثیری که از عوامل آسیب به صورت طبیعی و مصنوعی گرفته قسمت هایی از بنا تخریب شده و یا در حال تخریب کلی بود که بعد از ثبت در فهرست آثار ملی از طرف میراث فرهنگی استان مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته است. از جمله اقدامات سازمان میراث فرهنگی در این بنا مطالعه و ثبت بنا در آثار ملی کشور ، آسیب شناسی بنا و خاک برداری محوطه جهت رسیده به کف اصلیتعویض تیرهای چوبی و تخته بندی کل بنا در دو طبقه ، مرمت و احیای دیوارهای فروریخته و فرسوده ، مرمت تزیینات آجرکاری در کل بنا ، بازسازی پایه های فروریخته ، اجرای انبوه کاه گل ، ساخت در و پنجره های چوبی ، گچ کاری و کف سازی داخلی و بیرونی ، اجرای کانال نم زدایی در داخل و خارج بنا اجرای دیوار مشبک در قسمت مهتابی ، لوله گذاری جهت دفع آب های سطحی ، عایق کاری پشت بام و آجر فرش آن ، اجرای شیروانی سیستم گرمایش و سرمایش بنا ، اجرای سیستم روشنایی و نور پردازی بوده است.
زه کشی در قسمت شمال هم از طرف داخل و هم از طرف بیرون اجرا گردیده ، الحاقات جانبی و غیر اصولی بر بنا اضافه شده بر اثر مرور زمان کف اصلی در حدود یک متر با نخاله پر شده است که با حفاری های علمی صورت گرفته از طرف میراث فرهنگی کف اصلی به شکل مدور که از هر دو طرف شاه نشین مشاهده می شود.
