مقاله مرمت و بازسازی ایوان و گنبد خشتی مسجد جامع ده نو میبد

بخشی از مقاله

مرمت و بازسازي ایوان و گنبد خشتی مسجد جامع ده نو میبد

چکیده :

مسجد جامع ده نو میبد از جمله معدود بناهاي تاریخی کشور است که در دهه گذشته یک برنامه علمی و روشـمند مرمتـی را بطـور مسـتمر تجربه کرده است. در حال حاضر فاز آخر مرمت سازه اي آن با محوریت گنبد و ایوان در مرحله طراحی و ارزیابی قرار دارد. با توجه بـه اینکـه بقایاي بسیار کمی از این اندام ها در وضع موجود بنا برجاي مانده است، پژوهش و بررسی گونه هاي اصیل آن در مساجد مظفري منطقـه مـی تواند براي رسیدن به شکل و فرم ساختار اولیه کمک بسزایی کند. هدف از مقاله فوق این است که طرح مرمت و بازسازي ایوان و گنبد پـیش از آغاز عملیات اجرایی به اجماع کارشناسی گذاشته شود. این مقاله داراي سه بخش اصلی می باشد. نخست پیشینه مطالعاتی و مرمت هـاي انجام شده و استراتژهاي مداخله در مسجد ارائه گردیده است. سپس بر روي ایوان اصلی مسجد متمرکز شده و از طریق مقایسات تطبیقـی و تحلیل ها، طرح مرمت و بازسازي آن پیشنهاد گردیده است. در آخر نیز به گنبدخانه می پردازیم و مطالعات آن به همراه طرح هاي بازسازي و استحکام بخشی با تأکید بر روش هاي بومی و شیوه هاي رایج محلی بیان شده است.

کلمات کلیدي : میبد، آل مظفر، مسجد ده نو، دانش بومی، استحکام بخشی، ایوان، گنبد.

.1 مقدمه

مسجد ده نو در ده آباد از بیرونه هاي شهر قدیم میبد و در کنار راه ارتباطی قدیمی مهرجرد به بفروییه واقع گردیـده اسـت. در سـمت غـرب ده آبـاد مسـیلی جریان داشته که ساختار اولیه این بیرونه براساس منابع تاریخی و نقل قول هاي شفاهی، در آن سوي این مسیل متمرکز بوده و پـس از جـاري شـدن سـیل و نابودي محله قدیم، اهالی آن به سمت دیگر رودخانه کوچ کرده و در آن ساکن شده اند (ذاکرعاملی و دیگران، 1386، .(36 این بنا از نمونه هـاي بکـر و اصـیل مساجد منطقه در دوران آل مظفر است که به لحاظ جابجایی هسته سکونت محله، امروزه در میان عرصه هاي زراعی واقع شده است. ایـن بنـا پـس از سـاخت اولیه هیچگونه تعمیر و تغییري در آن صورت نگرفته، تمامی اندام و عناصر و جزئیات آن اصیل و از یک نوع خلوص معماري و سـاختمانی برخـوردار اسـت و از این جهت به عنوان نمونه اي بارز از معماري مظفري منطقه قابل ارجاع و استناد می باشد (اسفنجاري، 1384، .[1] (4 ایـن مسـجد در سـال 1380 در حـین انجام پژوهش در خصوص مساجد تاریخی منطقه مورد شناسایی اولیه قرار گرفت [2] و بلافاصله نسبت به ثبت آن در فهرست آثار ملـی کشـور اقـدام گردیـد .[3] اصالت ساختاري مسجد، قرارگیري آن در میان مزارع و علایق مردمی براي زنده نگه داشتن و رونق آن مجموعه عواملی بود که نگاهی جامع بـه پـژوهش و مرمت در مسجد دهنو را می طلبید. از این رو پایگاه پژوهشی میبد بلافاصله پس از مستندسازي اولیه به حفاظت اضطراري جهت جلوگیري و کنتـرل رونـد آسیب ها و فرسایش هاي جوي در مسجد اقدام کرد. این کار در سال 1382 با استفاده از یک پوشش کاهگل حفـاظتی بصـورت کـف کـش [4] بـر روي سـر جرزها و همچنین استفاده از ناودانی هاي سنتی براي هدایت بارش ها صورت گرفت. این فعالیت فرصـت مناسـب را فـراهم آورد تـا بـه تـدریج پـژوهش هـا و فعالیت هاي اساسی تر مرمت را برنامه ریزي و سامان داد. تا کنون تمامی مراحل و فعالیت هاي مرمتی مسجد با طراحی سنجیده و مشاوره بـا اسـاتید مجـرب تهیه و به انجام رسیده است .[5] مقاله پیش رو با چنین رویکردي سعی دارد تا مرحله نهایی مرمت سازه اي گنبد و ایوان مسجد را پـیش از اقـدامات اجرایـی به مشاوره بگذارد.

.2 منشور مرمت مسجد

به موازات مرمت هاي اضطراري، مستندسازي و نقشه برداري هاي کامل اثر در سال 1382 انجام شد. این کار با پژوهش جامع معماري مسجد در سـال 1383 دنبال گردید. در این پژوهش تلاش بر این بود تا علاوه بر بازشناسی ارکان و اجزاي درونی مسجد با مقایسات و مطالعات تطبیقـی، آن را یـک نگـاه وسـیع تـر تاریخ معماري تعریف و ارزیابی نماید. این مطالعات تطبیقی مسجد جامع ده نو را به عنوان نمونه اي بارز از شیوه ساخت مساجد محلی مظفري منطقه معرفـی می کند و بر بازخوانی مختصات معماري این شیوه تأکید می ورزد. نتیچه چنین پژوهش هایی از یک سو و مشاوره و نظرسنجی وسیع از کارشناسان مرمـت و اهالی محل منجر به تدوین منشور مرمت مسجد در 7 بند زیر گردید.

- بند" : 1 با توجه به تشخص و اهمیت مسجد در فرهنگ ما و نیز علاقه و اعتقاد عمیق مردم محل به این مکان که حتـی بـا متروکـه و مخروبـه شـدن آن، حیات معنوي و میراث مذهبی آن همچنان زنده و پابرجاست، مرمت، ساماندهی و احیاي آن مورد تأکید واقع گردد.

- بند:2 اگر چه به لحاظ هنري و جنبه هاي صرف تاریخی، نگهداري و حفاظت پیشگیرانه راه حل مناسبی به نظر می رسد، ولی بـه دلیـل جایگـاه ویـژه آن در فرهنگ محلی و ترکیب میراث مادي و معنوي، مرمت، ساماندهی و بازسازي تدریجی اثر مورد تأکید قرار می گیرد.

- بند:3 با توجه به از بین رفتن پوشش تمامی فضاها، یک نوع گسستگی و عدم انسجام سازه اي در اندام مسـجد هویـدا شـده کـه راه حـل آن بازگردانـدن مجدد وحدت سازه اي بنا از طریق بازسازي اصولی سقف هاي مسجد براساس فنون دقیق معماري سنتی و با توجه ویژه به بالا بردن ضریب ایمنی بنـا در برابر حوادثی چون زمین لرزه است.

- بند:4 کار مرمت، بازسازي و احیاي مسجد باید با آرامش، تأمل و مرحله به مرحله انجام شود تا امکان ثبت و ضبط کامل شواهد، تصمیم گیـري و اجـراي صحیح و به همراه آن فرهنگ سازي لازم میسر گردد.

- بند:5 اقدامات مرمتی جدید با تدابیر ویژه اي به طور محسوس با اصل اثر قابل تشخیص باشد.

- بند:6 اولین مرحله و شروع اقدامات اساسی مسجد از طریق احیاء، ساماندهی و استحکام بخشی خطوط محیطـی و نـوار پیرامـونی دور تـا دور مسـجد بـا الویت بازسازي و احیاي گرمخانه انجام گردد.

- بند:7 ضرورت تهیه نقشه ها و مستندسازي کامل مسجد قبل از هر گونه اقدام مرمتی، در حین انجام و پس از آن مورد تأکید ویژه بوده است. تمامی ایـن اسناد می بایستی به صورت نمایشگاهی دائمی در کنار مسجد به منظور معرفی و آموزش به نمایش گذاشته شوند" (اسفنجاري، 1383، 7 و .(8

در سایه چنین راهبردهایی فعالیت هاي اجرایی بلند مدت برنامه ریزي و براساس منابع مالی تبدیل به فازهاي عملیاتی کوچکتر گردیـد (جـدول.(1 اسـتراتژي هاي کلان سازه اي مسجد نیز مرحله به مرحله در قالب نقشه هاي جزئیات تدقیق می شد. این نقشه ها بطور دائم در ارتباط با شرایط ویژه هر بخـش از کـار و بویژه با تجارب و دانش فنی اساتید بومی بهم می آمیخت و تجدید نظرهاي لازم در حین کار انجام می گرفت.

.3 اصول کلی مرمت سازه مسجد

مجموعه اقداماتی که در زمینه تقویت و استحکام بخشی بنا تا کنون انجام شده را می توان به صورت زیر خلاصه کرد:

-1 تأکید مداخله در مسجد ده نو براین بوده است که تا حد امکان از شیوه هاي همگن با سازه خشتی، گلی و از استادکاران ماهر و دانش محلـی در اقـدامات استفاده شود. از این رو پژوهش در شیوه ساخت و سازهاي سنتی و شناخت تکنولوژي ساخت مرسـوم در دوران تـاریخی هـم زمـان بـا مسـجد، همـواره بخشی از موضوعات مورد تأکید به موازات مرمت مسجد بوده است.

-2 با تبعیت از نظام سازه اي بنا الویت مرمت، از بیرون به درون و از پایین به بالا تعیین گردید. بنابراین ابتدا پشت بند ها، دیواره هاي پیرامـونی و پـی هـا و پایه ها مستحکم و بعد پوشش ها، طاق ها و تویزه ها برپا گردید. به همین ترتیب تا کنون سعی شده که ابتدا فضاهاي جانبی، طاق هاي کناري بـا دهانـه هاي کوچکتر که جنبه پشتیبان دهانه هاي بزرگتر را دارند مرمت، بازسازي و تحکیم شوند و در محله آخر سراغ گنبد خانه و ایوان رفت.

-3 طراحی و اجراي پشتبندها اقدامی مهم در جهت تأمین تعادل سازه اي اثر و کنترل نیروهاي رانشی و همچنین عاملی مـوثر در مقابلـه بـا نیروهـاي آنـی نظیر زلزله می باشد. اهمیت این پشتبندها بویژه با از میان رفتن انسجام اولیه سازه اي اثر و تخریب فضاهاي همسـایگی آن و عریـان شـدن آن در میـان یک بافت مزروعی بسیار حیاتی بوده است. در جانب شرق با طراحی و ایجاد 5 لنگه طاق رومی، در غرب با طراحی و ساخت فیلپاها در دیـوار خـارجی، دو هوي قوي براي جبهه جنوبی و پشتیبانی گنبد برپا گردیده است. وجود دو واحد پله در دیوار شمالی مسجد و طراحی سنجیده آن به گونـه اي اسـت کـه دیوار شمالی به صورت دوجداره و قوي می باشد و آن را از هر گونه استحکام بخشی بی نیاز کرده است.

-4 تقویت پی ستون هاي هسته مرکزي مسجد و بویژه در ناحیه زیرین گنبد خانه و ایوان و زنجیر کـردن آنهـا بـه همـدیگر در ناحیـه پـی بـراي وحـدت و یکپارچگی بیشتر اثر انجام گردیده است.
-5 از نکات برجسته اثر که تأثیر زیادي در سازه و استحکام بنا دارد، هندسه آن است. این بنـا هماننـد سـایر بناهـاي مظفـري- تیمـوري منطقـه از هندسـه نیرومندي برخوردار است. بنابراین تاکنون سعی شده که اقدامات مرمتی مسجد با توجه ویژه به نظام هندسی اثـر انجـام شـود. بطـور مثـال در طراحـی و ساخت فیلپاها، لنگه طاق ها و پشتبند ها علاوه بر محاسبه مکان هندسی دقیق آنها در پیوند با سازه، ابعاد، اندازه و مدول آن نیز بر پایـه همـین هندسـه طراحی شده است.
-6 بازسازي و تکمیل طاق ها و تویزه هاي از میان رفته به عنوان مهمترین بخش سازه اي اثر و عاملی براي یکپارچه کردن و احیاي مجدد وحـدت سـاخت و بافت اثر بوده و از اهداف اولیه بازسازي مسجد بوده است (تصویر.(1

تصویر(1) نمایش اقدامات مرمت و استحکام بخشی سازه اي مسجد ده نو

.4 مبانی و حدود مداخله در بخش ایوان و گنبد

تاکنون بر بازسازي پوشش ها و خطوط آسمانه مسجد و احیاي وحدت سازه اي آن تأکید گردیده است. این ایده می بایسـتی در ادامـه کـار بازسـازي گنبـد و ایوان که از مهمترین فضاهاي مسجد می باشند نیز پی گیري شود. ولی باید دقت داشت که میزان بازسازي هاي مسجد را در حد برپـایی ارکـان سـاختمانی و ساختار کلان سازه اي مسجد متوقف کرد و از وارد شدن به مرتبه بازسازي جزئیات و نماهاي آن پرهیز کرد. اگر چه شواهد زیـادي وجـود دارد کـه مـی تـوان جزئیات نماهاي داخلی، خطوط رسمی بندي ها و حتی چهره نهایی گچی داخل مسجد را تجسم و ترسیم کرد ولی هر چه بیشتر به بازسازي جزئی و نماهـا و چهره اولیه اش بپردازیم به همان میزان از اصالت ها و کیفیت هاي تاریخی اثر کاسته خواهد شد و به همان اندازه هم اثر به سوي تحریف و جعلی شدن پـیش خواهد رفت. در عوض با تکمیل و بازسازي خطوط اصلی و آسمان مسجد و نگه داشتن بدنه هاي داخلـی بـدون هـیچ گونـه تزئینـات و نماهـاي خـاص و نگـه داشتن در وضعیت سفت کاري، این فرصت را بوجود می آورد که بتوان به دقت بخش هاي افزوده را از بخش قدیمی بازشـناخت. همچنـین نمـاي نیمـه تمـام بخش هاي مرمتی کمک می کند تا در نما به عنوان پس زمینه اي براي بخش هاي اصیل محسوب گردد و بخش هاي قدیمی با اهمیت تر و برجسته تر جلـوه کند. این وضعیت نیمه تمام براي هر ناظر تازه واردي سوال برانگیز خواهد بود و کمک می کند که راحت تر بتواند وضعیت متروکه و مخروبه اولیه اثر را تصـور کند. این سوالات بوجود آمده و کنجکاوي ناظر در خصوص بازسازي اولیه در ذهن هر بازدید کننـده اي، در ادامـه مـی توانـد در نمایشـگاهی دائمـی در کنـار مسجد با ارائه مستندات و شواهد دقیق از مراحل بازسازي، پاسخ هاي دقیق تر را دریافت کند.
باید دقت داشت از آنجا که یکی از اهداف اصلی بازسازي مسجد براي احیاء و استفاده آتی مردم می باشد، باید فضاهاي داخلی، بدنه هـا و کـف هـا بگونـه اي مرمت و ساماندهی شوند که ضمن حفظ و ارائه شواهد قدیم به طور رضایت بخشی قابل بهره برداري باشند، در غیر اینصورت در تضـاد بـا هـدف اصـلی احیـاء قرار می گیرد. بنابراین کف سازي کامل مسجد طراحی و اجراي تأسیسات بصورت شفاف و سنجیده روي نما کاري باید با دقت ویژه اي انجام شود تا بـه بهـره برداري و احیاي هر چه بهتر اثر کمک کند. اگر چه میزان بازسازي و مرمت سازه اي در خطوط و نماهاي بیرونی به جهت آسیب هاي شـدید وارده و حفاظـت در مقابل عوامل جوي سبب می شود که بخش هاي قابل ملاحظه اي از بافت بیرونی در زیر بخش هاي جدید و اندود پنهان گـردد ولـی ایـن کـار مـانع از آن نمی شود که هر جا که این بدنه هاي قدیمی در خطوط نما و چهره بیرونی اثر موجود باشند با استراتژي مناسبی بخش هاي قـدیمی بـاقی مانـده را از بخـش هاي جدید به طرز قابل تشخیصی عرضه کرد. این کار بویژه در نماها و بدنه هاي داخلی مسجد از اهمیت بیشتري برخوردار اسـت. بـا توجـه بـه اینکـه بخـش زیادي از دیوارها و بدنه هاي اصلی درونی مسجد سالم باقی مانده اند و بازسازي و مرمت هاي جدید بیشتر متوجه بدنـه هـاي فوقـانی و پوشـش هـا هسـتند، بنابراین با تمهیدات ویژه اي می توان بدنه هاي قدیمی که شواهد و نشانه هاي دوران متروکه بودن اثر را نیز در خود دارد را بـه خـوبی از بخـش هـاي جدیـد بازشناخت. براین اساس تأکید بر خطوط مرزي بین بخش جدید و قدیم از اهمیت ویژه اي برخوردار است.
.5 ایوان

ایوان مسجد جامع دهنو فضایی است کم عمق، با پلان مربع شکل به ابعاد تقریبی 4/5 در 4/5 متر که در حال حاضر بخش فوقـانی آن کـاملاً تخریـب شـده و پوشش آن فرو ریخته است. این فضا تقریباً تمام پهناي جبهه جنوبی میانسراي مسجد را در بر گرفته است و در واقع مکمل حیاط می باشـد. از سـوي جنـوب نیز با بدنه شمالی گنبدخانه هم پیوند شده و به عنوان پیش فضاي ورودي به هسته مرکزي مسجد محسوب می شود (اسـفنجاري، 1384، .(23 بـه نظـر مـی رسد این ایوان می بایستی همچون نمونه هاي مشابه خود مساجد جامع بفروییه،بندرآباد و ابرنـدآباد، براسـاس سـبک محلـی معمـاري منطقـه داراي قـامتی کشیده و رفیع باشد (تصاویر2 تا .(5 در واقع فضاي ایوان اصلی بنا باید نماینده ایوان هاي رفیع و معماري این دوره باشد، ضمن اینکـه حضـور نـیم طبقـه دوم این مساله را تصدیق می کند (همان، .(27

تصاویر(2) تا :(5) به ترتیب از راست به چپ: ایوان در مساجد ابرندآباد، بفروییه، فیروزآباد و ده نو

ردیابی شیوه ساخت و دستیابی به نوع دور و ارتفاع ایوان مسجد دهنو با توجه به اینکه شواهدي از آن برجاي نمانده است، تنها با مقایسه مساجد هـم دوره در منطقه امکان پذیر خواهد بود. بنابراین تلاش شده که با مطالعه و مقایسات تطبیقی به قوس و نوع پوشش طاق ایوان دست یابیم و سپس بر پایه این مطالعـات طرح و بازسازي ایوان را پیشنهاد کنیم. در یک بررسی کلی در پوشش مساجد این منطقه می توان گفت که به جز جـامع میبـد و جـامع فیروزآبـاد کـه داراي طاق آهنگ می باشند، سایر مساجد آن عصر، ایوان داراي یک سرتویزه ستبر در نما و یک چشمه طاق در پشت آن است. تناسبات ایوان به گونـه اي سـت کـه معمولاً چشمه طاق پشت سرتویزه آن، نه مربع که مستطیل شکل است. نحوه اجراي پوشش این بخش، بیشتر به شکل چهاربخشی یا چهار گـرده پـوش بـوده است. از جزئیات اجرایی پوشش سر تویزه ایوان در مسجد ده نو چیزي باقی نمانده است. نمونه هاي یاد شده نیز مانند بفروییه، ابرنـدآباد و بنـدرآباد همگـی در زیر لایه هاي گچی و اندود پنهان گردیده اند. اما نحوه اجراي تویزه سایر بخش هاي مسجد دهنو چه در بخش هـاي فوقـانی گنبدخانـه و چـه در تـویزه کمـر پوش هاي زیرین نشان می دهد که این تویزه ها تلفیق از رومی وپر می باشند به این صورت که در ابتدا یک سر تویزه رومـی بـا خشـت و در ادامـه آن طـاق بصورت ضربی اجرا و امتداد می یافته است. بنابراین به احتمال زیاد طاق سر تویزه اصلی ایوان نیز از همین الگو تبعیت می کرده است.

-1-5 دور تاق ایوان

ارائه طرح مرمت و بازسازي ایوان منوط به مشخص شدن نوع قوس طاق سرتویزه آن است. براي رسیدن به این هدف نیاز به برداشت دقیـق قـوس هـاي بـاقی مانده است تا بتوان با کمک آن و مقایسه تطبیقی با دور قوس هاي مساجد هم دوره به قوس اولیه دست یافـت. در پـژوهش معمـاري مسـجد در سـال 1382 اغلب قوس هاي موجود و قابل تشخیص بصورت دقیق برداشت شده اند. نتایج مطالعات نشان می دهد که اغلب دورهاي موجود بطور کلی از نوع پـنج و هفـت

و شبدري هستند. با توجه به برداشت هاي انجام شده به احتمال قریب به یقین می توان گفت دور، چهار تاق اصلی گنبدخانه و پوشش ایوان مشابه هـم بـوده

و با دور پنج و هفت تند برپا و استوار گشته است. نوع قوس هاي گنبد خانه مسجد جامع بفروییه نیز در طبقه اول و دوم از همین نـوع اسـت. در دهانـه هـاي زیرین فضاي گنبدخانه و ایوان که عموماً کمرپوش شده اند نیز از دور پنج و هفـت کنـد اسـتفاده شـده اسـت (اسـفنجاري، 1382، .(71 بـراین اسـاس بـراي دستیابی به نوع دقیق دور تاق ها در چهار سوي گنبد نیز بررسی هاي بیشتري صورت گرفت و قوس هاي مختلف از نوع پنج و هفـت و شـبدري بـا خیزهـاي متفاوت بر روي بقایاي تاق شرقی گنبد با دهانه وضع موجود براساس تیزه و پاکار تطبیق داده شد. همان طور که در تصاویر نیز مشـخص اسـت نزدیـک تـرین قوس به دور وضع موجود تویزه شرقی گنبد همان پنج و هفت تند می باشد.

باید توجه داشت که پاکار این تاق با پاکار تاق گوشه سازي و تاق محراب بر یک راستا و تراز قرار دارند، همان طور که در مسجد بفروییـه و دیگـر مسـجد نیـز این چنین است. شروع پاکار تاق اصلی ایوان نیز در همین تراز ارتفاعی می باشد و در گزارش پژوهش معماري مسجد هم بـدان تاکیـد شـده اسـت. در نمونـه هاي مشابه نیز اغلب همین دور در تاق هاي چهار سوي گنبد مساجد اجرا شده است. در مسجد بفروییه تاق اصلی و تاق کمرکش چهـار طـرف گنبـد خانـه از نوع پنج او هفت تند می باشد و مشابه دور سر تویزه ایوان می باشد. در مسجد جامع ابرندآباد نیز دور تاق طبقه بالاي گنبد پنج او هفـت تنـد اسـت ولـی دور قوس زیرین آن در طبقه اول از نوع کند می باشد. از نمونه اي دیگر از مساجد هم دوره می توان به مسجد بندرآباد اشاره کـرد. ایـن مسـجد در فضـاي گنبـد خانه داراي دو تاق با دور پنج او هفت تند و کند است (تصویر.(6 در ادامه براي اطمینان کامل از نوع دور و ارتفاع سـر تـویزه اصـلی ایـوان مطالعـات تطبیقـی دیگري با محوریت تناسبات ایوان انجام گردید که نتیجه آن نشان می دهد که ارتفاع نسبت به دهانه در هر دو مسجد ابرندآباد و بفروییـه داراي تناسـب 1/74 می باشد (جدول.(2

چنانچه نسبت 1/74 را مبنا قرار دهیم خواهیم دید که ایوان در ارتفاع 5/22 از کف فعلی شروع تا تیزه با ارتفاع 7/24 مترادامه می یابد. این تناسـبات بدسـت آمده با مطالعات قبلی کاملاً مطابقت و هماهنگی داشته و همتراز بودن نقطه شروع پاکار تویزه هاي گنبد و ایوان و همچنین مشابه بودن قوس آنها کـه پـنج و هفت تند می باشد را تأیید می کند ( تصویر.(7 بنابراین براي بازسازي سر تویزه ایوان به سادگی می توان با استفاده از شلنگ تراز، تـراز ارتفـاعی پاکـار قـوس موجود تویزه رومی گنبدخانه را مبنا قرار داد و براساس آن پاکار ایوان را مشخص کرد و طاق را با قوس پنج و هفت اجراء نمود.

تصویر(6) سمت راست: نماي ایوان مسجد بفروییه- سمت چپ: نماي ایوان مسجد ابرندآباد

تصویر(7) ترسیم قوس سر تویزه ایوان با تناسب 1/74 با ارتفاع کف تا تیزه 7/24 بر روي مقطع وضع موجود که نوع پنج و هفت تند را تأیید می کند.

-2-5 استحکام بخشی سازه ایوان

ایوان داراي دهانه اي کوچک با ساختاري نسبتاً مرتفع می باشد. این مساله یکی از ویژگی هاي تیپولوژي و سبکی ایوان هاي مظفري/ تیمـوري منطقـه اسـت. بدنه هاي باربر طرفین ایوان داراي دو جرز ستبر به ضخامت 2/60 متر هستند که معمار با اسـتفاده از تکنیـک تـاق و کمـر پـوش کـردن آن فضـاي معمـاري جذابی در لابه لاي جرزها خلق کرده است. این کار در طبقه همکـف باعـث تسـهیل دسترسـی هـا و گشـایش فضـایی گردیـده اسـت. همچنـین بـا اسـتفاده هوشمندانه از پله در مغز جرزهاي طرفین ایوان و ایجاد و ارتباط آن با غرفه هاي فوقانی در اطراف ایوان فضاي ظریف و زیبایی بوجود آورده است. همه این هـا ارزش هاي عملکردي ویژه اي دارند ضمن اینکه منجر به سبک شدن و تخلخل ساختمانی گردیده که علاوه بر جنبه هاي اقتصـادي آن بارهـاي سـنگین غیـر ضروري را از سازه زدوده است. بنابراین نه تنها از استحکام سازه نکاسته، بلکه بر سبکی و توان آن افزوده است. این سبک و مجوف بودن سازه در کنـار وحـدت و یکپارچگی حاصله بواسطه طاق ها عاملی مهم در مقابل نیروي آنی و بویژه زلزله محسوب می شود.

نوع پوشش ایوان ترکیبی است از یک سر تویزه و یک چشمه طاق که به روش چهار بخشی یا طاسک پوشانده شـده اسـت. ایـن پوشـش متـداول ایـوان هـاي مظفري منطقه است و جالب اینکه در نمونه هاي زیادي به طرز بسیار رضایت بخش سالم باقی مانده اند. شاید یکی از دلایل مهم آن سـبکی نسـبی و اتحـاد و انسجام این پوشش با فضاي معماري متخلخل ایوان باشد که به طرز هوشمندانه اي با هم ترکیب شده اند و محصول آن سازه اي توانمند شـده اسـت. پوشـش طاسک از آن جهت که سبک است و بار را بر روي چهار تویزه یا بدنه تقسیم می کند داراي نیروي رانشی چندانی نمی باشد. هر چند که طـاق سـر تـویزه کـه داراي یک لنگه باریک رومی و بخش عمده آن ضربی است، داراي نیروهاي رانشی قابل توجهی است. مطالعه در ساختار سازه اي و اندام جرزها نشان می دهـد که جرزهاي طرفین ایوان در این ناحیه به صورت دو جداره است. نحوه ساخت پله ها به گونه اي یکپارچه ساخته شده که باعث استحکام و نیرومندي پایـه هـا گردیده است. همچنین در قسمت فوقانی این دوجداره طاقی وجود دارد که مجدداً بخش هاي فوقانی این دو جرز را به هم متصل مـی کنـد و در نهایـت ایـن