بخشی از مقاله
بررسی موفقیت سیستم های اطلاعاتی با استفاده از مدل دلون و مک لین
چکیده:
امروزه یکی از سرمایه گذارای های هزینه بر در بخش صنعت و خدمات سرمایه گذاری درسیستم های اطلاعات است که با هدف بهبود عملکرد سازمان و فرد انجام می شود .مسلما چنین سرمایه گذاری ایجاب می نماید تا موفقیت آن مورد ارزیابی قرار گیرد، لکن از آنجا که دستیابی به معیارهای عینی برای ارزیابی موفقیت سیستم های اطلاعات چندان ساده نیست. یکی از شیوه های ارزیابی، مدل ارزیابی دلون و مک لین است .
با بررسی های صورت گرفته روی تحقیقات مربوط به سنجش موفقیت و ارزیابی سیستم معلوم شده است که تقریبا 300 مقاله در ژورنالهای معتبر به این مدل اشارهش یا از آن استفاده کردند. شهرت زیاد این مدل مدرک محکمی برای عمومی و کلی بودن این مدل است که درستی آن ثابت شده است.
ما در این مقاله سعی نمودیم با بررسی ابعاد مدل دلون و مک لین در شرکت بیمه البرز، لزوم پیاده سازی آن را بیان کرده و همچنین با توجه به روابط میان متغیرها پیشنهادات کاربردی به این شرکت ارائه نماییم. جامعه تحقیق بیمه البرز در شهر تهران می باشد و جمع آوری اطلاعات در دو بخش کتابخانه ای و میدانی (پرسشنامه) صورت گرفته است. به منظور آزمون فرضیات و بررسی روابط متغیرها از ضریب همبستگی پیرسون استفاده شده است.
کلمات کلیدی: سیستم اطلاعات، کیفیت اطلاعات، کیفیت سیستم، کیفیت سرویس، استفاده/ قصد استفاده، رضایت کاربر، موفقیت سیستم اطلاعاتی (مزایای خالص).
1
مقدمه:
انفجار اطلاعات را باید مهم ترین حادثه صنعتی قرن بیستم دانست که عرصه های صنعت را تحت الشعاع خود قرار داده است. در دنیای رقابتی امروز، اطلاعات مهمتراز سرمایه ونیروی انسانی در شمار عوامل تولید و به عنوان بهترین مزیت نسبی بنگاه های اقتصادی محسوب می گردد. در همین راستا، سیستم اطلاعات در کشورهای صنعتی از سالها پیش و در کشور ما طی سالهای اخیر مورد توجه خاص قرار گرفته است. سیستمهای اطلاعات نه تنها با حذف عملیات تکراری در واحدهای مختلف باعث تسهیل و تضمین صحت عملیات می گردند،بلکه با در اختیار گذاشتن اطلاعات طبقه بندی شده و تحلیلی، مدیران عالی رادر برنامه ریزی و اتخاذ تصمیم مناسب و به موقع پشتیبانی می کنند(ظاهری، (1385 از آنجا که یک تصمیم صحیح شامل 95درصد اطلاعات درست و بهنگام و5 درصد اجتهاد می باشد، اهمیت نقش سیستم اطلاعات در راهبری
سازمان مشخص میگردد (عرفانی، .(1386
اما شواهد فراوانی از آمارهای منتشر شده درانگلستان و یا در ایالات متحده آمریکا در مورد سیستم های اطلاعات که غالبا مبتنی بر کامپیوترهای پیشرفته می باشد وجود دارد که سیستم اطلاعات در مورد تهیه اطلاعات موردنیاز مدیران به دلایل گوناگونی همچون عدم بکارگیری سیستم به وسیله مدیران، فقدان کیفیت، تأکید نامناسب و یا ناچیز بر روی سیستم ، موفقیت نسبتا کمی داشته است (مؤمنی، .(1382 با توجه به هزینه بالای ایجاد سیستمهای اطلاعات در سازمان های خدماتی و صنعتی، تصمیم گیرندگان و مجریان وپژوهشگران همواره تمایل داشته اند موفقیت این سرمایه گذاریها را ارزیابی وبنحوی بسنجند. مجریان خواسته اند ارزش سرمایه گذاری در تکنولوژی اطلاعات را تعیین نمایند و یا مشکلات را تشخیص داده و بر اقدامات اصلاحی اقدام نمایند. همچنین محققان تمایل داشته اند صحت نظریه های خود را در مورد سیستم اطلاعات آزمون نمایند .
از آنجا که دستیابی به معیار معین موفقیت یک سیستم معمولا مشکل است، بسیاری ازمحققان سیستم اطلاعات از ارزیابی استفاده کنندگان نسبت به سیستم به عنوان شاخص واسط برای موفقیت سیستم اطلاعات استفاده کرده اند. ارزیابی استفاده کنندگان سنجشی است که توسط استفاده کنندگان نسبت به کیفیت های سیستم در طول یک پیوستار از مثبت تا منفی صورت می گیرد. بدیهی است اگر استفاده کنندگان به سیستم مورد بهره برداری امتیازات بالا تخصیص دهند این بدان معنا است که سیستم بایدعملکردشان را بهبود بخشیده باشد( Delen& Pratt
.(, 2006
در محیط رقابت جهانی، موفقیت در پیاده سازی سیستم های اطلاعاتی و رفع موانع و مشـکلات آن بـه یکـی از مهـم تـرین عوامـل کلیـدی موفقیت سازمان تبدیل شده است، سازمان ها برای کسب موفقیت در سیستم های اطلاعاتی باید درگیر ارزیابی و شناسـایی موانـع و مشـکلات پیاده سازی سیستم ها شوند. (مهدوی و طراح زادگان، 1389، (272 در کشور ما بکار گیری سیستم های اطلاعاتی در سازمان های عمومی و خصوصی با استقبال زیادی روبرو شده و مدیران شـرکت هـای بیمـه
هزینه های هنگفتی بابت بکارگیری این سیستم ها می پردازند، کاربرد این سیستم ها تاثیرات شگرفی در تسهیل فرآیند مدیریت برجای گذاشته است، به گونه ای که با ارائه ابزارهای تولید، پردازش و توزیع اطلاعات به مدیران سطوح مختلف کمک می کند که مدیریت سنجیده تر و فنـی تری را اعمال نمایند. بنابراین ارزیابی موفقیت سیستم های اطلاعاتی به عنوان یکی از مهم ترین موضوعات مهم در همه ی سازمان ها اعم از خصوصی و عمومی مطرح می گردد. ارزیابی موفقیت سیستم های اطلاعاتی به منظور درک ارزش و کارایی سیستم هـای اطلاعـاتی و توجیـه حجم هنگفت سرمایه گذاری انجام شده در ایجاد و توسعه این سیستم ها لازم و حیاتی است و این سوال همیشه مطرح است که آیا این سیستم ها بازدهی کافی داشته و توانسته رضایت کاربران خود را جلب کند و آیا بر عملکرد سازمان ها تاثیر گذاشته است؟
پیشینه تحقیق:
تحقیقات داخلی:
· ارزیابی موفقیت سیستم های اطلاعاتی سازمان آموزش و پرورش استان فارس با به کارگیری مدل اصلاح شده دلون و مک لین عنوان پژوهش عبدالعلی کشته گر و همکاران (1392) است. هدف پژوهش ارزیابی میزان موفقیت سیستم های اطلاعاتی سازمان آ موزش و پرورش ا ستان فارس از دیدگاه کاربران بر اساس مدل اصلاح شده ارزیابی موفقیت دلون ومک لین است.این مدل از 6 بعد تشکیل شده است:کیفیت اطلاعات، کیفیت سیستم، کیفیت خدمات، استفاده، رضایت کاربر و مزایای خالص درک شده. پس از جمع آوری اطلاعات از طریق پرسشنامه به بررسی و تحلیل اطلاعات جمع آوری شده پرداخته شد که نتایج نشان دهنده تاثیر مثبت کیفیت اطلاعات،کیفیت سیستم وکیفیت خدمات بر ا ستفاده و
2
رضایت کاربر از سیستم اطلاعاتی است. همچنین استفاده از سیستم اطلاعاتی تاثیر مثبتی بر ر ضایت کاربر از سی ستم دارد.و درنها یت این که استفاده از سیستم اطلاعاتی و رضایت کاربر از سیستم اطلاعاتی با مزایای خالص درک شده رابطه مثبتی دارند.
· فاطمه دادمند (1390) در پایان نامه کارشناسی ارشد خود به ارزیابی میزان موفقیت سیستم های اطلاعاتی مالی دان شگاه فردو سی م شهد با استفاده از مدل تعدیل شده دلون و مک لین پرداخته است. در این پژوهش با توجه به نقش مهم سیستم های اطلا عاتی ضمن معر فی مدل دلون و مک لین، به بررسی میزان موفقیت سیستم اطلاعاتی مالی دانشگاه فردوسی مشهد پرداخته است. نتایج حاصل از این تحقیق ب یانگر آن
است که کیفیت سیستم اطلاعات مالی دانشگاه پیش گوی مناسبی برای استفاده کاربران و رضایت آن ها از سیستم مذکور ا ست. هم چ نین کیفیت سیستم اطلاعاتی با تاًثیرات فردی رابطه مثبتی دارد. کیفیت اطلاعات سیستم مذکور نیز با رضایت کاربران این سی ستم راب طه م ستقیم دارد ولی رابطه ای بین کیفیت اطلاعات و استفاده کاربران مورد تاًیید قرار نگرفت. در نهایت رابطه بین کیفیت اطلاعات و تاًثیرات فردی ن یز معنادار شناخته شده است.
تحقیقات خارجی:
· مدل یکپارچه موفقیت سیستم اطلاعاتی برای بخش های دولتی عنوان پژوهش زائید(2012) 1 است. در این مقاله ضمن بررسی اب عاد موفق یت سیستم اطلاعاتی مدل دلون و مک لین2 دو بعد حمایت مدیر و آموزش را نیز به آن اضافه نمودند. نتایج حاصل از تجز یه و تحل یل داده های
جمع آوری شده توسط پرسش نامه نشان دادند که از بین عوامل موفقیت سیستم اطلاعاتی کیفیت اطلاعات بیشترین تاًثیر و م شارکت کاربر کمترین تاًثیر را دارد .(Zaeid, 2012)
· مک لین و همکاران((2008 به بررسی مدل موفقیت سیستم اطلاعاتی در سیستم درمان پرداختند. در این مقاله موفق یت سی ستم اطلا عاتی در سطح فردی و سازمانی در سیستم اطلاعاتی بیمارستان بررسی شده ا ست.مولفه هـای موفقیـت سیسـتم اطلاعـاتی کیفیـت سیسـتم، کیفیـت اطلاعات، و کیفیت سرویس و رابطه ی آن با قصد استفاده کننده و استفاده از آن و در نهایت خروجی مدل موفقیت سیستم اطلاعاتی (مزایـای خالص) بررسی شده است. و نهایتا به این نتیجه دست یافتند که بین متغیر های بیان شده رابطه معناداری وجود دارد.
چارچوب نظری تحقیق:
بر اساس تحقیقات انجام شده و مطالعه پیشینه های موجود، مدل تحقیق، پیشنهاد می گردد. مدل بر گرفته از مدل ارزیابی موفقیت سیستم اطلاعاتی دلون و مک لین می باشد.
شرح واژه ها و اصطلاحات تحقیق:
سیستم اطلاعاتی: مجموعه ای از فناوری های پشتیبان تصمیم با هدف توانمند کردن افرادی همچون مجریان، مدیران و تحلیـل گـران بـه منظور گرفتن تصمیمات بهتر و سریع تر برای سازمان.
موفقیت سیستم اطلاعاتی: عبارتست از اینکه سیستم اجرا شده تا چه حد رضایت کاربران آن سیستم را فراهم کـرده و در پیشـبرد اهـداف و عملیات سازمان موفق بوده است. (Heshamet al, 2013)
کیفیت سیستم: نرم افزار و داده های سیستم و هم چنین قابلیت های سیستم از لحاظ فنی را در بر می گیرد.((Maclean & et al, 2008 کیفیت اطلاعات: درک کاربر از نتایج سیستم اطلاعاتی را نشان می دهد.((Zheng et al; 2012
کیفیت سرویس: مجموعه ای از فرآیند های مختلف که هدف آن ها تهیه خدمات با کیفیت بالا برای کاربر است. (مهـدوی و طـراح زادگـان، (1389 رضایت کاربر: آن میزانی که کاربران معتقدند سیستمهای اطلاعاتی در دسترس آنها، نیازهای اطلاعاتی آنها را برآورده می سازد.
استفاده: استفاده سیستم در مقایسه با هدفی که سیستم برای آن طراحی شده است (لگزیان و همکاران، .(1390
روش نمونه گیری و تخمین حجم نمونه:
در این تحقیق از روش نمونه گیری تصادفی ساده استفاده شده است. به منظور تعیین دقیق تر حجم نمونه، به فرمول کوکران رجوع شده است. با توجه به حجم جامعه( ( N=270 و در سطح اطمینان 95 درصد عدد 160 برای تعداد نمونه انتخاب شد.
در این پژوهش برای تعیین پایایی پرسشنامه قابلیت اعتماد آن از روش آلفای کرونباخ استفاده شده است. این ضریب بیانگر میزان هم پوشانی و هم سویی سوالات پرسشنامه است.
جدول 1ضرایب آلفای کرونباخ متغیرها و ابعاد آن ها
در این جدول آلفای کرونباخ نشان داده شده است، این ضرایب اعتبار بیرونی ابزار اندازه گیری را می سنجد. تمامی این ضرایب بـالای 0,7 می باشند و نشان از پایایی و اعتبار بالای ابزار اندازه گیری است.
