بخشی از مقاله
بیوتکنولوژی و نقش آن در توسعه روستایی
چکیده
انسان پیش از آموختن0T کشاورزی0T و کشف فنون و ابزارهای مختلف، برای تامین نیازهای ﺯﻧﺪﮔﻲ ﺧﻮﺩ به کوچ وچندجا نشینی میپرداخت. از این رو برای تامین غذای مورد نیاز خود و یافتن مکانی برای سکونت، به مکانهای مناسب دارای منابع طبیعی، مرتع، آب و حیوانات، مهاجرت مینمود. از زمانی که انسان کشاورزی را آموخت و توانست ابزارهای مورد نیاز زندگی خود را بسازد به یکجا نشینی روی آورد، وروستاها متولد شدند. با گسترش کشاورزی و پیشرفت درکیفیت وکمیت تولیدات، نگرانی عمومی از عوارض زیست محیطی توسعه کشاورزی که از یکسو متکی بر تکنولوژی انقلاب سبز و از سوی دیگر نوسانات نسبتا شدید تولید و عرضه محصولات کشاورزی بود، بیشترشد . از چند سده اخیر و با رشد پرشتاب صنعت و فناوری در جهان، عقب ماندگی مناطق روستایی بیشتر عیان گردیده استاز. آنجاییکه عموماً روستاییان نسبت به شهرنشینان دارای درآمد کمتری هستند و از خدمات اجتماعی کمتری برخورد ار می باشند، ا قشار روستایی فقیرتر و آسیبپذیرتر محسوب میشوند که بعضاً منجر به
مهاجرت آنان به سمت شهرها نیزمیشود. از علت های این امر می توان به پراکندگی جغرافیایی روستاها، نبود صرفه اقتصادی برای ارائه خدمات اجتماعی، حرفهای و تخصصینبودن کار کشاورزی (کمبودن بهرهوری)، پرهزینه بودن تولید، نبود بازار هدف، محدودیت منابع ارضی (در مقابل رشد جمعیت)، و عدم مدیریت صحیح مسؤولان اشاره کرد.
واژه های کلیدی: بیوتکنولوژی، کشاورزی، توسعه روستایی.
مقدمه
طبق گزارشهای بانک جهانی در سال 1975، توسعه روستایی راهبردی است که برای بهبود زندگی اقتصادی، و اجتماعی گروهی از فقرا طرح ریزی شده و مستلزم گسترش منافع توسعه به فقیرترین قشر از کسانی است که معیشت خود را در نواحی روستایی جستجو می کنند مناطق روستایی با فراهم آوردن محیط زیست سالم و پایدار، نقش مهمی در توسعه ملی بر عهده دارد. توسعه روستایی و ارتقای سطح رفاه روستائیان از اهداف اصلی اجرای 9برنامه توسعه در طول U 5 Uدهه گذشته در ایران بوده است. با این وجود مناطق عقب مانده روستایی از این برنامه ها بهره چندانی نبردهاند و نابرابری میان مناطق شهری و روستایی افزایشیافته و درصد قابلتوجهی از روستائیان همچنان از فقر مطلق رنج میبرند. امروزه راهکار منطقی برای افزایش امنیت غذایی در کشورها، سرمایه گذاری بر روی تحقیقات بیوتکنولوژی و بهره گیری از محصولات آن است. فن آوریهای زیستی( بیوتکنولوژی) و نقش آن در کشاورزی و توسعه روستایی ضرورتی است که در این مقاله به آن پرداخته می شود.
تاریخچه بیوتکنولوژی
درتقسیم بندی زمانی می توان سه دوره برای تکامل بیوتکنولوژی قائل شد :
-1 دوره تاریخی که بشر ناخودآگاه با استفاده از فرآیندهای زیستی به تولید محصولات تخمیری مانند نان، مشروبات الکلی، لبنیات وانواع ترشیجات وسرکه پرداخت. شش هزار سال قبل از میلاد مسیح، سومری ها وبا بلیها از مخمر ها در مشروب سازی استفاده کردند. مصری ها در چهارهزار سال قبل با کمک مخمر وخمیر، مایه نان می پختند. -2 دوره اولیه قرن بیستم که با ا ستفاده آگاهانه از تخمیر وکشت میکرو ارگانیسم ها درتولید آنتی بیوتیک ها، آنزیم ها، موادغذایی وسایر ترکیبات آلی بشر به گسترش این علم مبادرت ورزیدند درآن دوره این بخش از علم را میکروبیولوژی صنعتی می نامیدند .
-3 دوره نوین بیوتکنولوژی که اولین بار در سال 1919 از سوی کارل ارکی به مفهوم کاربرد علوم زیستی و اثر متقابل آن در فناوری های ساخت بشربه کار برده شد. بیوتکنولوژی یازیست فناوری به معنای وسیع کلمه شامل تمام کاربردهایی است که بشر از فرایندهای زیستی به عمل می آورد، ولی به معنای محدود آن به مجموعه تکنیکهایی اطلاق می شود که از ارگانیسم زنده برای اصلاح حیوانات و نباتات استفاده میشود .
تعاریف بیوتکنولوژی
گستردگی وتنوع کاربرد بیوتکنولوژی تعریف وتوصیف آن رامشکل ساخته است لذا نا چاریم برخی ازتعاریف آن را درزیر
بیاوریم :
-1 بیوتکنولوژی مجموعه ای ازفنون وروش ها است برای تولید، تغییر واصلاح فرآورده ها، به نژادی گیاهان وجانوران
وتولیدمیکروارگانیسم های جدید برای کاربردهای ویژه .
-2 فنونی است که ازموجو دات زنده برای ساخت یاتغییر محصولات، ارتقاء کیفی گیاهان یاجانوران وتغییر صفات میکروارگانیسم ها برای کاربردهای ویژه استفاده می شود.
-3کاربردها وروش های علمی و فنی درتبدیل بعضی مواد به کمک عوامل بیولوژیک. (میکروارگانیسم ها وسلول های گیاهی وجانوری وآنزیم ها) برای خدمات دهی درامور کشاورزی وصنایع غذایی ودارویی وپزشکی.
-4کاربرد تکنیک ها ی مهندسی ژنتیک درتولید محصولات کشاورزی، صنعتی، درمانی وتشخیص با کیفیت بالاتر و قیمت ارزان تر و محصولات بیشتر وکم خطرتر.
-5 دستکاری های ژنتیکی درمیکروارگانیسم ها وارگانیسم ها برای رسیدن به صفات مطلوب وازبین بردن صفات نامطلوب. -6 علم رام کردن میکروارگانیسم ها وارگانیسم ها.
-7 مجموعه ای ازفنون وروش ها با استفاده از ارگانیسم های زنده درفرآیندهای تولید وتغییر وبهینه سازی صفات گیاهان وجانوران.
علت تعاریف متنوع بیوتکنولوژی
ماهیت بیوتکنولوژی همانندزیست شناسی، ژنتیک یا بیوشیمی یک علم پایه نیست که به آسانی بتوان قلمروآنر محدود کرد. بیوتکنولوژی شامل حوزه ای مشترک ازعلوم مختلف است که دراثر همپوشانی وتلاقی آن ها به وجود آمده است. بیوتکنولوژی
درنتیجه پیوند میان علومی چون زیست شناسی سلولی وملکولی، مهندسی ژنتیک و بیوشیمی درجهت تحقق بخشیدن به تولید بهینه
یک محصول زیستی یا انجام یک فرایند زیستی به روش های نوین ودقیق با کارآیی بالا می باشد. اگر بیوتکنولوژی رابه درختی
تشبییه کنیم، ریشه های آن را علومی با قدمت زیاد مانند زیست- شناسی به ویژه مولکولی، ژنتیک، میکروبیولوژی، شیمی،
بیوشیمی، مهندسی شیمی، ایمونولوژی، گیاه شناسی، جانورشناسی، داروسازی و....تشکیل می دهند. شاخه های این درخت که
ازمدت ها قبل شروع به روئیدن کرده است هرلحظه بارشد سریع خویش منشا شاخه های فرعی با محصولاتی نوین می شود . بیوتکنولوژی یکی ازفن آوریهای کلیدی قرن U21U است. شاید به جرات بتوان گفت بعداز فن- آوری های اطلاعات ( (I T ، بیوتکنولوژی بزرگترین رویداد قرن حاضر است که درتمام عرصه -های زندگی انسان تاثیرگذاراست. این فن آوری درامنیت ملی (نظامی)، غذایی، دارویی، بهداشتی و صنعتی کشورهای پیشرفته و درحال توسعه نقشی اساسی دارد. ازدیرباز یکی ازمشکلات جوا مع بشری بخصوص در روستا تامین غذای کافی یاتولید غذای بیشتر برای ابنای بشر بوده است، ولی این تنها مشکل نیست، معضلاتی چون بهداشت عمومی، ازبین رفتن محیط زیست وکاهش ذخایر ژنتیکی، محیط زندگی را برای انسان نا امن کرده است. که باتوجه به بیوتکنولوژی ونقش آن در توسعه روستا می توان به این مهم دست یافت. استفاده از تجربیات سایر کشورها می تواند برای پیشرفت در این مهم موثر واقع شود.
تجربیات هند
برخی از ابتکارات و اقدامات دولت هند برای توسعه بیوتکنولوژی در این کشور عبارتند از:
الف) افزایش میزان سرمایه گذاری به منظور حمایت مالی از این صنعت و سرمایه گذاری ریسک پذیر برای حمایت از شرکت های کوچک و متوسط.
ب) ایجاد چارچوب قانونی مناسب جهت تأیید کیفیت و صدور مجوز مصرف فرآوردههای حاصل از تکنولوژی DNA نوترکیب و گیاهان دستکاری شده ژنتیکی:اخیراً دولت هند تصمیم گرفته است برای انطباق بیشتر با مقررات جهانی، تغییراتی را در زمینه کنترل و تأیید مواد دارویی و آرایشی بوجود آورد.
ج) افزایش مدت حق امتیاز: بر اساس لایحه جدیدی که در پارلمان هند به تصویب رسیده است، حقوق مالکیت فکری مخترعان و
محققان به مدت 20 سال محفوظ می ماند. این لایحه با مفاد قوانین سازمان تجارت جهانی ( (WTO و جنبههای تجاری حقوق
مالکیت فکری ( (Rights Trade- related Aspects of Intelectual Property یا بهاختصار: TRIPS همراستا
میباشد.
د) وضع قوانین دقیق و گسترده در زمینه ایمنی زیستی: این قوانین بهمنظور کنترل و رهاسازی موجودات زنده تغییریافته ژنتیکی (GMOs) در محیط زیست تدوین شدهاند. گفتنی است بیش از 106 کمیته ایمنی زیستی در سطح مؤسسات این کشور وجود دارد.
اقدامات فوق، هم در سطح دولت مرکزی و هم دولتهای ایالتی هند اعمال شدهاند . در سالهای اخیر، مؤسسههای دولتی فعال در زمینه بیوتکنولوژی، به طور محدود مورد حمایت دپارتمان بیوتکنولوژی قرار گرفتهاند. همچنین شورای پژوهشهای علمی و صنعتی (CSIR ) تا حدودی از پژوهش های بیوتکنولوژی حمایت می کند. علاوه بر دپارتمان و شورای مذکور که در وزارت علوم قرار دارند، سایر نهادهای دولتی از جمله دپارتمان علوم و فناوری وزارت کشاورزی ( (DST، شورای پژوهشهای
