بخشی از مقاله
چکیده
آرامش و آسودگی خاطر، اکسیر همیشگی زندگی بشر است و بسیاري ازاندیشمندان و متفکّران بزرگ جهان به این امر رسیدهاند که نماز و نیایش با خداوند، نقش مهمی در دستیابی به این نیاز اولیهي حیات بشري دارد. در دین اسلام، بخصوص آیات قرآن کریم با صراحت و با زبانی رسا به رابطهي دو سویهي نماز و آرامش روان اشاره شده است. لذا، در تحقیق حاضر تلاش گردیده با استفاده از روش تحلیلی- توصیفی، ضمن تحلیل آیات قرآن کریم، تأثیرات مثبت نماز بر آرامش روان مورد تبیین و بررسی قرار گیرد. از پژوهش در آیات قرآن کریم به دست آمد که نماز با جهت بخشیدن به زندگی، ایجادامنیت روانی، افزایشتحمل مصایب و مشکلات، کاهش ترس و اندوه، کم کردن اضطرابهاي روحی و روانی، ایجاد برنامه و نظم در زندگی، ایجاد امید و افزایش اعتماد به نفس، نقش مهمی در ایجاد و افزایش آرامش روان ایفا میکند.
مقدمه
آرامش روان همواره از مهمترین مسائل مهم بشري بوده و هر انسانی براي پیشبرد اهداف زندگی خود، قبل از هر چیز به تأمین روانی آرامتوجه داشته است. چرا که درصورت نبود این آرامش، نه تنها امید دست یابی به زندگی مطلوب، از بین خواهد رفت بلکه نگرانی و اضطرابها او را به سوي انواع چالشها و بحرانهاي جسمی و روانی سوق خواهند داد. اگر چه بشر امروزي تمام توان و تلاش خود را به کار گرفته تا در پرتو پیشرفتهاي چشمگیر خود، با فراهم آوردن امکانات، آسایش خود را فراهم آوردام،ا این رفاه و آسایش تنها بر روبيعد مادي زندگی او سایه افکنده و نه تنها درتأمین آرامش روان او بیثمر بوده بلکه بر نارساییها، نگرانیها و اضطرابهاي روحی اش نیز افزوده است و بیش از پیش او را در گرداب اضطرابها، ناآرامیها و تردیدها غوطهور ساخته است. در دین اسلام و بخصوص آموزههاي قرآنی،این نیاز بشر مورد توجه ویژه قرار گرفته و آرامش روح و روان در جایگاه ارزشی والایی نشسته است. به طوري که واژهي ایمان از ریشهي »أمن« به مفهوم آرامش جان و رهایی از هرگونه ترس، اضطراب، تشویش، نگرانی و اندوه گرفته شده است - راغب اصفهانی،1412،ج1،ص - 90 که این، نشانگر ارتباط ناگسستنی میان پذیرش آموزههاي وحیانی و توحید و دست یابی به آرامش روح و روان است. همانطور که ذکر شد، این رابطه از توجه و اهتمام ویژهي اسلام به این نیاز بشر حکایت می کند. اکنون این سوال مطرح میشود که از دیدگاه اسلام، چه راهکاري براي کسب این آرامش وجود دارد و چه چیزى روح انسان را آرامش میبخشد و او را از رنج و اضطراب و نگرانی نجات میدهد؟ قرآن کریم که برنامه هدایت زندگی بشر می باشد پاسخ روشنی بهأَلَااینپرسشبِذمیکْرِدهدو اللﱠهباآیي شریفهتَطْمي»ئنﱡ الْقُلُوب - «رعد - 28/؛ »آگاه باشید، تنها با یاد خدا دلها آرامش مییابد«، خاطر نشان میسازد که تنها یاد خداوند است که دلها را آرام میکند و آسایش خاطر بشر را فراهم می سازد و راه تأمین آرامش روان و تعادل روح را ارتباط و نیایش با خداوند متعال معرفی مینماید. البته از جمله مصادیق اتم و اکمل یاد خداوند، » نماز« میباشد. نماز به عنوان یکی از ارکان دین و عالیترین و کاملترین نوع ارتباط با خداوند و شکوهمندترین نمود نیایش با خالق بیهمتا است. که یکی از مؤثرترین راهها براي کسب این آرامش است و آثار شگرفی در غلبه بر فشار روانی و تأمین آرامش روح و روان به ارمغان میآورد که این مهم به صورت مکرّر در قرآن کریم بیان شده است و علاوه بر آیهي مذکور، براي نمونه میتوان به آیه«بقره - 45/؛ »از شکیبایی و نماز یارى جویید. و به راستی این ]کار[ گران است، مگر بر فروتنان«؛ همچنین آیهي 277 سورهي بقره که میفرماید: کسانی که ایمان آوردند و اعمال صالح انجام دادند و نماز را برپا داشتند و زکات را پرداختند، اجرشان نزد پروردگارشان است؛ و نه ترسی بر آنهاست، و نه غمگین میشوند.« و... استناد کرد که به این موضوع اشاره دارند. لذا، به سبباهمیت فراوان این موضوع و ضرورت انجام تحقیقات در این زمینه، در این پژوهش تلاش شده است تأثیرات این عمل عبادي بر آرامش روان مورد بررسی قرار گیرد که در ادامه به این مهم پرداخته میشود.
.2 مفهومشناسی آرامش روان
آرامش روان از جمله شاخصهاي بهداشت روانی و از معیارهاي سلامت روحی و روانی فرد به شمار میرود. در مورد معناي این اصطلاح در علم روان شناسی تعاریفی موجود است که در ذیل، عمدهترین این تعاریف ذکر میشود:
- آرامش روان به معنی حالت و صفت روانی و قلبی خاص است که همراه با آسودگی خاطر، ثبات و طمأنینه و هماهنگی تپش قلب با طبیعت است و در برابر آن نیز اضطراب و دلهره میباشد. - یوسفیان، 1386، ص. - 28
- آرامش روانی حالتی مثبت است که فرد، احساس ناخوشایند و نامطلوبی از زندگی نداشته باشد. کسی که از این
شاخص بهره مند باشد لحاظاز روانی شاد، از لحاظ جسمی فعال میباشد. آرامش روانی را میتوان به طور خلاصه: آرام و قرار گرفتن، اطمینانو امنیت خاطر و در نهایت زوال و نابودي اضطراب و ترس، معنی نمود
- آرامش روان، عبارت است از حالت اطمینان و سکون روان آدمی، به طورى که در برابر رویدادهاى مختلف زندگی و حوادث ناگوار و شرایط سخت، متزلزل نشود و بتواند با خونسردى در فضاى روانی امن و آرام با مشکلات روبهرو شود و راه حلّ مناسب و منطقی را بیابد و با بروز رفتار انطباقی متناسب، سازگارى لازم را کسب نموده، از این طریق، کارآمدى خود را در شرایط مختلف تأمین کند
- آرامش روان یعنی هماهنگ بودن با آنچه که پیش میآید. به این معنا شخصی که از آرامش روان برخوردار است در راستاي رسیدن به خواستههاي خویش تلاش میکند و بروز وقایع و رویدادهایی که خارج از کنترل اوست تاثیر منفی بر روي کارایی او نخواهد داشت علّامه طباطبایی پیرامون این مقوله واژهي قرآنی»سکینه« را معادل مرحلهي اعلاي آرامش میدانند و مینویسند: با توجه بهآیات متعدد قرآنی و انتساب این نوع آرامش به خداوند و پیوند استوار آن با مسئله ایمان و تقوا، گویا معناي خاصی از آرامش در این آیات مورد نظر است که ویژهي مومنان و اهل تقوا و اصطلاح خاص قرآنی است.
