بخشی از مقاله
مقدمه
بهداشت روانی به معناي سالم نگه داشتن روان از هر گونه آسیب روانی است و هدف اصلی آن پیشگیري از به وجود آمدن ناراحتیهاي روانی میباشدل به عبارت دیگر بهداشت روانی علمی است براي بهزیستی و رفاه اجتماعی که تمام زوایاي زندگی از محیط خانه گرفته تا مدرسه، دانشگاه ، محیط کار و غیره را در بر میگیرد .[2]
بهداشت روانی در دوران مختلف زندگی از جمله در دوران جوانی نقش مهم و اساسی دارد. در این سنین است که مسائل مهمی نظیر ارتباط با دیگران، ادامه تحصیل، پیدا کردن کار و حرفه مورد علاقه و مسئله ازدواج مطرح میشود که نتیجه و تأثیر این عوامل از نظر بهداشت روانی باید مورد توجه قرار گیرد [8]
پنج نهاد اساسی در شکل گیري شخصیت افراد: پنج نهاد اساسی در شکل گیري شخصیت افراد مؤثر است که عبارتند از: اجتماع، خانواده، همگنان، مدرسه و مذهب. شناخت این عوامل خصوص در رابطه با بهداشت روانی امري ضروري است زیرا در طرح ریزي و ایجاد و تکوین و تکامل شخصیت اهمیت بسیار دارد .[ 1]
ارتباط مذهب با بهداشت روانی: در این قسمت بیشتر توجه ما مصروف شناخت ارتباط مذهب با بهداشت روانی است.
بسیاري از اندیشمندان معاصر غربی تأکید می نمایند که مشکل انسان معاصر اساساً به نیاز وي به دین و ارزشهاي معنوي بر میگردد. مثلاً توینبی از مورخان معروف می گوید : بحرانی که اروپائیان در قرن بیستم دچار آن شدهاند اساساً به فقر معنوي آنها باز می گردد. او معتقد است که تنها راه درمان این فرو پاشیدگی اخلاقی که غرب از آن رنج می برد بازگشت به دین است در عصري که عصر اضطراب است و توجه فراوان به زندگی مادي بر آن سیطره دارد و رقابت شدیدي براي به دست آوردن مادیات وجود دارد، نیاز بیشتري به غذاي روحی احساس می شود. ایمان به خدا نوعی قدرت معنوي به انسان میبخشد که او را در تحمل سختیها کمک می کند و نگرانی و اضطرابی که بسیاري از مردم به آن مبتلا هستند دور میسازد. ایمان، اعتماد به نفس و قدرت انسان را براي صبر و مقابله با سختیهاي زندگی افزایش میدهد و احساس امنیت و آرامش را در او ایجاد مینماید .[5] در این زمینه قرآن کریم در سوره مبارکه انعام آیه 82 می فرماید: آري آنها که ایمان آوردند و ایمان خود را با شرك نیامیختهاند امنیت براي آنهاست و آنها هدایت یا فتگا نند .[4]
موسیقی درمانی: موسیقی میتواند به عنوان یک محرك براي ایجاد پاسخهاي فیزیولوژي و سایکولوژي در شنونده باشد.
یافتههاي تحقیقی مشخص کرده است که موسیقی درمانی یک مداخله مؤثر و بیخطر بر روي مشکلات بیماران از جمله کاهش استرس، تحریکپذیري، کاهش احساس تنهایی، بهبود خلق و تسهیل هیجانات میباشد .[11] در مطالعهاي که توسط سابوشوشمیشل در سال 1996 به منظور بررسی تأثیر موسیقی بر اضطراب و عوارض جانبی شیمیدرمانی بر روي 97 بیمار بزرگسال که تحت درمان بودند انجام شد، نتایج نشان داد که موسیقی میتواند اضطراب بیماران تحت شیمی درمانی را کاهش دهد .[15]
تأثیر آواي قرآن کریم: از آنجایی که آهنگ موزون قرآن کریم و آواي دلنشین آن به عنوان یک موسیقی عرفانی دلپذیر میباشد و اصولاً باشکوهترینبعد از اعجاز بیانی قرآن، همسازي با نغمههاي دلنشین و آهنگهاي وزین صوتی است آنگاه که با صداي گرم و زیبا و آوایی نرم و فریبا دمساز شود، آتش بر خرمن دل میافکند و اختر پرفروغش جهان و جهانیان را به سوز و گداز وا میدارد .[9]
یکی از زیباترین, دلنشینترین، جذابترین و طبیعیترین موسیقیها، موسیقی روحافزاي ناشی از تلاوت قرآن کریم بوده و یکی از جوامعی که عمیقاً متأثر از ارزشهاي اسلامی است کشور ایران میباشد و دستور است که قرآن کریم را با صوت زیباشبه احسن وجه به ترنم آورید و زینت قرآن را آواي نیکو میدانند. قرآن کریم بیانی رسا، سبکی شیوا، آهنگی دلربا دارد که باید این ویژگی به عرصه ظهور برسد و شنوندگان را از هر قبیل که باشند تحت تأثیر قرار داده، جان و هستی آنان را تسخیر کرده و در تبعه تصرف خویش درآورد آنگاه است که”اَن البیان سحرا“ آشکارا شاهد می گردد .[7]
با عنایت به تأثیرات ژرفی که قرآن کریم بر تمامی جوانب زندگی دارد، پژوهشگران بر آن شدند تا تأثیر آواي قرآن کریم را بر بهداشت روانی دانشجویان بررسی نمایند.
روش
در این تحقیق نیمه تجربی پس از مطالعه راهنما بر روي 20 دانشجو و با استفاده فرمول Z 2δ 2 طn ، تعداد واحدهاي پژوهش 47 نفر در هر گروه تعیین گردید 14]،.[6 واحدهاي پژوهش از بین دانشجویان حسابداري به طور تصادفی ساده انتخاب شدند که از تعداد کل 151 نفر، 44 نفر به دلایل ابراز مشکلات ایجاد شده اخیر براي خود یا خانواده، بیماري، اتفاقات بسیارخوشحال کننده یا بسیار ناراحت کننده، افت تحصیلی در دو هفته اخیر و یا عدم همکاري حذف و در نهایت تعداد 107 نفر، نمونه این پژوهش را تشکیل دادند. پس از تقسیم واحدها به صورت تصادفی به دو گروه شاهد 53 - نفر - و آزمون 54 - نفر - , نمره بهداشت روانی واحدهاي پژوهش با استفاده از سیاهه بهداشت روانی 12 موردي [12] که توسط آنان تکمیل شد، تعیین گردید. روایی این معیار در زبانها و فرهنگهاي مختلفی تأیید شده است. این معیار داراي 12 سؤال چهار گزینهاي است. پاسخها به روش لیکرت ساده از یک تا چهار نمره داده شده به گونهاي که - - بندرت - - نمره یک و به - - بیشتر از معمول - -
نمره چهار تعلق گرفت. لازم به ذکر است که به بعضی از سؤالات نمره معکوس تعلق می گرفت. بدین ترتیب نمره هر فرد حداقل 12 تا حداکثر 48 متغیر بود. هم چنین به کمک یک پرسشنامه مداخله از اول اردیبهشت ماه 1382 تا پایان اردیبهشت ماه به مدت چهار هفته و هر هفته 3 بار در روزهاي زوج که به طور تصادفی انتخاب و هر دفعه 15 دقیقه در یک مکان ثابت و توسط یک دستگاه ضبط صوت از جزء سی قرآن کریم با صداي استاد منشاوي صورت گرفت. لازم به ذکر است که جزء سی قرآن کریم و قاري هر دو به طور تصادفی انتخاب شدند. یک هفته پس از اتمام مداخله مجدداً هر دو گروه، معیار بهداشت روانی و پرسشنامه دموگرافیک را تکمیل کردند و در پایان، اطلاعات جمع آوري شده توسط نرمافزار آماري SPSS تحت ویندوز و آزمونهاي تی مستقل, تی زوج شده و کاي دو مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
یافته ها
یافتهها نشان دادند که 22/ 42 درصد از واحدهاي پژوهش را دانشجویان مذکر و 77/58 درصد را دانشجویان مؤنث تشکیل دادند.11/2 درصد متأهل و 88/8 درصد مجرد بودند میانگین سنی نمونههاي پژوهش 21/48±2/41 سال بود هم چنین 38/3 درصد از نمونهها را دانشجویان روزانه و 61/7 درصد را دانشجویان شبانه تشکیل دادند. 48/6 درصد از نمونهها بومی و 51/4 درصد غیربومی، 20/6 درصد اظهار کردند که داراي وضعیت اقتصادي خوب 76/6 درصد داراي وضعیت اقتصادي متوسط و 2/8 درصد داراي وضعیت اقتصادي ضعیف هستند.
در مقایسه گروه هاي آزمون و شاهد از نظر جنس، وضعیت اقتصادي، دوره روزانه و شبانه، وضعیت تأهل و محل سکونت اختلاف معنیداري دیده نشد. ویژگیهاي دموگرافیک گروههاي شاهد و آزمون در جدول 1 با هم مقایسه شده استل
جدول :1 مقایسه ویژگیهاي دموگرافیک واحدهاي پژوهش در دو گروه شاهد و آزمون
میانگین نمره بهداشت روان گروههاي آزمون و شاهد در قبل از اجراي مداخله به ترتیب 31/48±0/83 و 31/92±1/05 و پس از اجراي مداخله به ترتیب 35/61±0/8 و 31/2±1/18 بود که درجدول 2 میانگین نمره بهداشت روانی گروههاي آزمون و شاهد در قبل و بعد از اجراي مداخله مقایسه شده است
جدول :2 مقایسه نمرات بهداشت روان در دو گروه شاهد و آزمون قبل و بعد از مداخله
آزمون آماري t شمستقل - مقایسه گروهها - تفاوت معنی داري بین میانگین نمره گروههاي آزمون و شاهد قبل از اجراي مداخله نشان نداد و اما پس از اجراي مداخله تفاوت معنیدار وجود داشت 0/003 - خ. - p همچنین آزمون آماري مقایسه زوجها در گروه آزمون بین میانگین نمرات قبل و بعد از اجراي مداخله تفاوت معنی داري نشان داد 0/0001 - خ. - p اما میانگین نمرات بهداشت روان قبل و بعداز مداخله در گروه شاهد از نظر آماري با هم متفاوت نبودل ش
بحث و تفسیر
در این مطالعه میانگین نمره بهداشت روان واحدهاي پژوهش قبل از مداخله در گروه آزمون 31/48 و در گروه کنترل31/92 بوده است که در مقایسه این دو گروه آزمون آماري تفاوت معنیداري را نشان نداد. در حالی که میانگین نمرات بهداشت روان واحدهاي پژوهش بعد از مداخله در گروه آزمون 35/61 و در گروه کنترل 31/2 بوده است که در مقایسه این دو گروه آزمون آماري اختلاف معنیدار نشان میدهد 0/003 - خ. - p و در مقایسه میانگین نمرات بهداشت روان قبل و بعد در گروه شاهد تفاوت معنی دار دیده نشد و در حالی که در گروه آزمون اختلاف معنی دار مشاهده شد 0/0001 - خ. - p
