بخشی از مقاله
چکیده:
با توجه به اهمیت محیط زیست به عنوان بستر حیات و فعالیت های انسانی، موضوع داشتن محیط زیستی سالم برای نسل فعلی و آینده اهمیت خاصی دارد که نقش آموزش محیط زیست حائز اهمیت فراوانی است که در این پژوهش به بررسی تأثیر برنامه های درسی مقطع ابتدایی در زمینه آموزش محیط زیست در سال تحصیلی -95 1394 از دید آموزگاران دبستان های شاهد زاهدان پرداخته شده است. برای جمع آوری اطلاعات از طریق پرسشنامه ای محقق ساخته با 14 متغیر و 5 پیوستار از خیلی کم تا خیلی زیاد استفاده شده است.
نتایج حاصل از پژوهش بیانگر آن است که متغیرهای مناسب بودن جایگاه آموزش محیط زیست، مناسب بودن محتوای کتب درسی در خصوص دانش محیط زیست، منسجم و پیگیر بودن آموزش مفاهیم زیست محیطی، تمرکز آموزش های زیست محیطی در حیطه بینشی، تمرکز آموزش های زیست محیطی در حیطه رفتارهای فردی و تمرکز آموزش های زیست محیطی در حیطه رفتارهای اجتماعی در حد بسیار زیاد بوده و متغیرهای فعالیت های فوق برنامه در زمینه آموزش محیط زیست، مشارکت سازمان حفاظت محیط زیست در برنامه های آموزشی، تغییرات محتوایی و موضوعی کتب در سطح دانش زیست محیطی، مطابق بودن موضوعات زیست محیطی با نیازها و معضلات زیست محیطی، لزوم افزودن درسی تحت عنوان آموزش محیط زیست، جذابیت مباحث زیست محیط زیست برای دانش آموزان، تمرکز آموزش های زیست محیطی در حیطه دانش ومشارکت و استقبال دانش آموزان از مباحث محیط زیست در حد متوسط بودند و کتاب علوم تجربی مناسب ترین کتاب برای ارئه مطالب زیست محیطی است.
مقدمه
کره ی زمین از ابتدای پیدایش خود تاکنون حوادث زیست محیطی بسیاری را تجربه کرده که بخشی از آن منشاء طبیعی و بخش عمده دیگر منشاء انسانی داشته است. از میان این دو عامل، رشد تخریب و آلودگی محیط زیست با منشاء انسانی می تواند حیات انسان و سایر گونه ها را به شدت در معرض تهدید قرار دهد. بخشی از این تخریب و آلودگی ها ناشی از عدم آگاهی و اطلاع عموم نسبت به مسائل زیست محیطی است. لذا » آموزش « نقش حیاتی در پیشگیری ازvتخریب و آلودگی محیط بازی می کند،
به همین جهت در عرصه بین المللی موضوع آموزش محیط زیست مورد توجه واقع شده است .[3] در کنفرانس استکهلم در سال 1968 ، هیأت اعزامی کشور سوئد به سازمان ملل متحد، توجه جوامع بین المللی را به بحران رو به رشد ایجاد شده در محیط زیست جلب کرد. این اقدام در واقع اولین گام برای جلب توجه نبود بلکه به عنوان اولین ندای رسمی در جلب توجه جهانی برای یافتن راه حلی برای مشکلات روز افزون محیط زیست به شمار می آمد. کنفرانس استکهلم توجه و نگرانی جهانی را به خود جلب نمود و فعالیتهای زیست محیطی فراوانی از آن منتج گردید.[
بعد از کنفرانس استکهلم، کنفرانس های بین المللی دیگری همچون کنفرانس بلگراد و تفلیس زیر نظر یونسکو با همکاری برنامه ملل متحد برای محیط زیست با حضور کارشناسان مختلف در خصوص موضوع آموزش محیط زیست برگزار شد .[1 ] و بدین وسیله جامعه بین المللی تلاش کرد تا خطوط اصلی و راهبردی آموزش در حوزه محیط زیست را ترسیم نماید. دومین کنفرانس بین المللی محیط زیست در سال 1992، ابعاد گوناگون مندرج در اعلامیه ریو را صورت بندی کرد. یکی از فصول چهل گانه این دستور کار به بهسازی آموزش و پرورش اختصاص دارد.
در نوزدهمین اجلاس فوق العاده مجمع عمومی که در سال 1997 برگزار شد، بار دیگر بر اهمیت آموزش در حفاظت از محیط زیست تأکید شد.قطعنامه مصوب آن اجلاس مقرر داشت که : »آموزش یکی از عوامل آسایش است و نقش تعیین کننده ای در تحقق توسعه پایدار دارد. برای تحقق توسعه پایدار باید نظام های آموزشی در تمامی سطوح خصوصاً در سطوح ابتدایی و متوسطه از حیث مالی تقویت و کارآمد شوند. امکان دسترسی همگان به این سطوح داده شود تا بتوانند تواناییهای خود را توسعه و شکوفا کنند.[2 ] « هدف از آموزش محیط زیست، آگاهی بخشیدن به معلومات زیست
محیطی هر فرد است به طوری که شخص ارزشهای محیط را درک کرده و در حراست از آن کوشا بوده و با فکر و تعمق در فرآیندهای زیستی به حمایت از آن بپردازد. در واقع با توجه به اهمیت روزافزون محیط زیست در جوامع امروزی، آموزش محیط زیست یک بخش یکپارچه و جدایی ناپذیر در زندگی جوانان هر کشور است 8 ] و [9 دانش آموزان در مدارس آموزش می بینند تا دانش ها و ارزشها را فراگیرند و آن ها را در زندگی روزمره خود به کار برند که در این جا نقش کتب درسی بسیار مهم و اساسی است.
بنابراین آنچه مسأله پژوهش حاضر را تشکیل می دهد این است که در کتب درسی مقطع ابتدایی به چه میزان به مفاهیم منتخب و مرتبط با حفاظت از محیط زیست مانند آلودگی محیط زیست، آلودگی آب و هو ا، انواع آلاینده ها، عوامل بیماریزا، آلودگی خاک و... توجه شده است؟
آموزش حفاظت از محیط زیست و گنجاندن این امر مهم در محتوای کتب درسی دانش آموزان بر این اصل قرار دارد که ابتدا هر دانش آموز بداند روش زندگی بشر در آینده چه و چگونه باید باشد. مطالعات زیادی انجام شده است تا بررسی کند که آموزش زیست محیطی درمدارس بر ای تربیت نسل جوان چه جایگاهی دارد و ساز و کارهای مرتبط با آن چگونه است محققان آموزش محیط زیست، پارادایم و الگوی جدید در طراحی برنامه درسی منطبق با نیازهای حال و آینده دانش آموزان را بررسی و پیشنهاد داده اند
در این راستا هدف از این مطالعه، بررسی نگرش آموزگاران دبستان های شاهد زاهدان در مورد برنامه های درسی مقطع ابتدایی با تأکید بر محورهای آموزش محیط زیست می باشد.
موادوروشها
با توجه به هدف بررسی که کتب مورد تدریس در دوره شش ساله مقطع ابتدایی می باشد جامعه آماری را تمامی آموزگاران دبستان های شاهد زاهدان تشکیل می دهند. که با توجه به محدود بودن آنها همه آنان جز ء جمعیت نمونه قرار دارند. در نتیجه نمونه آماری تحقیق همان جامعه آماری تحقیق می باشد.
برای گردآوری اطلاعات پیمایشی و بررسی نگرش آموزگاران مقطع ابتدایی، از پرسشنامه محقق ساخته با 5پیوستار خیلی کم تا خیلی زیاد استفاده شده است. با توجه به اینکه ضریب آلفای کرونباخ 0,772 و ضریب دو نیمه زوج و فرد با مقدار 0,818 و بیشتر از 0,70 بود بنابراین اعتبار پرسشنامه تائید شده است .[2 ]
نتایج و بحث توصیف ویژگیهای فردی و جمعیت شناختی
اطلاعات گروه نمونه با توجه به شاخص های فراوانی و درصد فراوانی و در زمینه ویژگی های جنسیت، سن و میزان تحصیلات استخراج و در جدول شماره 1 به نمایش درآمده است.
جدول : 1 فراوانی و درصد فراوانی ویژگیهای فردی و جمعیت شناختی جامعه هدف
اطلاعات جدول شماره 1 نشان میدهد که 14 درصد پاسخ دهندگان مرد و 86 درصد آنها زن می باشند.فقط 8 درصد پاسخ دهندگان زیر 30 سال سن دارند و 63 درصد در دامنه سنی 31 سال تا 41 سال و 29 درصد بیش از 42 سال سن دارند. از میان پاسخ دهندگان 11 درصد دارای سطح تحصیلات کارشناسی ارشد، 54 درصد دارای تحصیلات کارشناسی و 35 درصد تحصیلات فوق دیپلم دارند.
نگرش آموزگاران دبستان های شاهد زاهدان در مورد آموزش زیست محیطی
در بررسی نگرش آموزگاران دبستان های شاهد زاهدان در مورد آموزش زیست محیطی در مقطع ابتدایی عوامل و متغیرهای زیر بررسی شده است:
1. مناسب بودن جایگاه آموزش محیط زیست
2. مناسب بودن محتوای کتب در خصوص دانش محیط زیست
3. منسجم بودن آموزش مفاهیم زیست محیطی
4. فعالیت های فوق برنامه در زمینه آموزش محیط زیست
5. مشارکت سازمان حفاظت محیط زیست در برنامه های آموزشی
6. تغییرات محتوایی و موضوعی کتب در سطح دانش زیست محیطی
7. مطابق بودن موضوعات زیست محیطی با نیازها و معضلات زیست محیطی
8. لزوم افزودن درسی تحت عنوان آموزش محیط زیست
9. جذابیت مباحث زیست محیط زیست برای دانش آموزان
.10 تمرکز آموزش های زیست محیطی در حیطه دانش
.11 تمرکز آموزش های زیست محیطی در حیطه بینشی
.12 تمرکز آموزش های زیست محیطی در حیطه رفتارهای فردی
.13 تمرکز آموزش های زیست محیطی در حیطه رفتارهای اجتماعی
14 مشارکت و استقبال دانش آموزان از مباحث محیط زیست که جهت جمع آوری اطلاعات پرسشنامه تهیه گردید و در اختیار
کلیه آموزگاران دبستان های شاهد زاهدان قرار گرفت و از آنها خواسته شد با دقت آن را تکمیل و نظرات خود را در آن منعکس نمایند که نتایج بدست آمده در خصوص فراوانی، درصد فراوانی، میانه و مد پاسخ سوالات اصلی پرسشنامه در جدول شماره 2 ذکر گردیده است.
جدول -2 فراوانی، درصد فراوانی، میانه و مد پاسخ سوالات اصلی پرسشنامه
نتایج جدول شمار ه 2 نشان می دهد که متغیرهای :
مناسب بودن میانگین 3,8 و واریانس - 0,75 با نمای 4 در حد بسیار زیاد بوده وجایگاه آموزش محیط زیست - با میانگین 3,49 و واریانس 0,61 - ،
پاسخ سوالات فعالیت های فوق برنامه در زمینه آموزش محیط مناسب بودن محتوای کتب در خصوص دانش محیط زیست - با زیست - با میانگین 3,31 و واریانس - 0,86،
مشارکت سازمان میانگین 3,51 و واریانس 0,49 - ، منسجم و پیگیر بودن آموزش
حفاظت محیط زیست در برنامه های آموزشی - با میانگین 3,26 و
مفاهیم زیست محیطی - با میانگین 3,34 و واریانس - 0,70، تمرکز واریانس 1,02 - ،
تغییرات محتوایی و موضوعی کتب در سطح دانش آموزش های زیست محیطی در حیطه بینشی - با میانگین 3,6 و زیست محیطی - با میانگین 3,4 و واریانس - 0,54، مطابق بودن واریانس 0,42 - ،
تمرکز آموزش های زیست محیطی در حیطه موضوعات زیست محیطی با نیازها و معضلات زیست محیطی - با رفتارهای فردی - با میانگین 3,77 و واریانس - 0,77 و تمرکز میانگین 3,31 و واریانس 0,87 - ، لزوم افزودن درسی تحت عنوان آموزش های زیست محیطی در حیطه رفتارهای اجتماعی - با آموزش محیط زیست - با میانگین 3,69 و واریانس 1,04 - ،
