بخشی از مقاله
چکیده
هدف مطالعه حاضر بررسی تأثیر شاخص های جمعیت شناختی از قبیل تحصیلات، سن، جنس و فعالیت اقتصادی بر اوقات فراغت مبتنی بر فعالیت بدنی در ایران است. تحقیق حاضر بر اساس هدف کاربردی و در زمره مطالعات کیفی از نوع تحلیل محتوا است. روش جمعآوری اطلاعات بهصورت اسنادی میباشد که به همین منظور چکیدهی آمار و اطلاعات مربوط به طرح آماری گذران وقت - اوقات فراغت - در سایت رسمی مرکز آمار ایران به روش تحلیل محتوا مورد بررسی قرار گرفت.
یافتههای تحقیق نشان داد که ورزش در جایگاه هفتم اوقات فراغت مردم ایران قرارگرفته است. نتایج در خصوص نقش تحصیلات نشان داد که بیشترین اوقات فراغت مبتنی بر فعالیت بدنی افراد، مربوط به افرادی است که دارای مدرک تحصیلی فوقدیپلم هستند، نتایج همچنین نشان داد که هرچه سطح سواد بیشتر شود میزان پرداختن به ورزش در طول یک شبانهروز به طور مطلق زیاد نمیشود.
در خصوص نقش سن افراد 15 تا 24 سال گروه سنی هستند که 23 دقیقه در شبانهروز فعالیت ورزشی دارند، در خصوص نقش جنس بیشترین اوقات فراغت مبتنی بر فعالیت بدنی مربوط به مردان است و در خصوص وضع فعالیت اقتصادی یافتهها نشان داد که بیشترین اوقات فراغت مبتنی بر فعالیت بدنی مربوط به افراد دارای درآمد و بدون کار رسمی، می باشد و بیشتر از دیگر گروهها به فعالیتهای ورزشی میپردازند. بنابراین توجه به گروههایی که ورزش و فعالیت بدنی در اوقات فراغت آنها جایگاهی ندارد، ضروری به نظر میرسد.
-1مقدمه
یکی از عرصههایی که زندگی روزمره را بازنمایی میکند و قدرت و مقاومت را در زندگی انسانها به نمایش میگذارد، فراغت است - سرایی و همکاران،. - 1391 کلمه فراغت در لغتنامه وبستر به معنای آزادی بهدستآمده پس از پایان یک فعالیت و یا زمان آزاد پس از کار و وظیفه آمده است. فراغت مجموعهای از اشتغالاتی است که فردکاملاً به رضایت خود یا برای استراحت، یا برای تفریح، یا بهمنظور توسعه یا آموزش غیرانتفاعی یا مشارکت اجتماعی داوطلبانه، بعد از آزاد شدن از الزامات شغلی، خانوادگی و اجتماعی به آن میپردازد
اوقات فراغت و نحوه گذراندن آن از مباحثی است که پس از انقلاب صنعتی به موضوعی مهم تبدیلشده است - سرایی محمد و همکاران، . - 1391 فعالیتی است که اعضای جامعه فارغ از اجبارات محیط کار یا الزامات زندگی، از طریق آن استعدادهای خود را توسعه بخشیده، شخصیت خود را گسترش میدهند
اوقات فراغت دلپذیرترین اوقات آدمی است. بخشی از عمر و ساعاتی از کار روزانه و رنج ایام است که صرف چیزی میکند که خود میخواهد و برمیگزیند و نزدیکترین پیوند را بازندگی معنوی و فرهنگ انسان دارد، اوقاتی که به میل و اختیار درراه آموختن، آفریدن، ساختن، پژوهش، تربیت، مشارکت داوطلبانه اجتماعی، خدمات رایگان انسانی، گسترش افقهای فکری در بسیاری از عرصههایی که ارتباط آن با حیاط معنوی و فرهنگی جامعه تنگاتنگ است، صرف میگردد.
در حقیقت اوقات فراغت، عرصهی اجتماعی نوینی که در بستر مدرنیته، تغییرات فرهنگی اجتماعی معاصر و رشد فرهنگ مصرفگرایی معنا و اهمیت یافته است. فراگیرشدن عناصر نوسازی بهویژه فرایند صنعتی شدن، موجب ازهمگسیختگی و پاره پارگی فزایندهی زندگی روزانهی افراد شده و درنتیجه تفکیک فزایندهای بین ساعات کاری و غیر کاری به وجود آمده است. ازاینرو در جوامع جدید امکان فراغت بیشتری برای افراد فراهمشده است و اوقات فراغت به عرصهای رو به گسترش همراه با تنوع روزافزونی تبدیلشده است تا جایی که امروزه از تمدن فراغت صحبت به میان میآید
غنیسازی و پر کردن اوقات فراغت از دغدغههای اساسی اغلب کشورهای جهان امروز میباشد که با اهداف و مقاصد مختلف اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و... مدنظر و مورد توجه قرار میگیرد. گردآوری آمارهای گذران وقت افراد جامعه از موضوعاتی است که در سالهای اخیر مورد توجه برنامه ریزان و محققان مطالعات اقتصادی و اجتماعی در بسیاری از کشورها قرارگرفته است. بررسی متوسط زمان سپریشده توسط افراد جامعه در هر گروه فعالیت و درنتیجه شناخت الگوی گذران وقت افراد در هر یک از گروههای مختلف اجتماعی مبنایی برای برنامهریزی درزمینه مسائل اجتماعی- اقتصادی کشور را فراهم مینماید. مسلم است که کانونهای شهری در معرض برخورد فرهنگها و نگرشهای متفاوت در موضوع اوقات فراغت قرار دارند و بهعنوان چهارراه فرهنگها با دیدگاهها و ارزشهای متفاوت عمل میکنند.
اگرچه ممکن است در جامعهای منزوی تغییرات نحوه گذران اوقات فراغت کند و بطئی باشد، لکن، در شهرهای جهانسومی در قرن بیست و یک وضع به گونه دیگری است . - hall, 2005 - تنوع فعالیتهای فراغت و شیوهی زندگی مردم در کشورهای مختلف و آدابورسوم و اعتقادات و ارزشها همگی در انتخاب و علاقهمندی به فعالیت فراغتی تأثیر دارند
مردم هر کشوری متناسب با شرایط اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی حاکم بر جامعه خود اولویتهای فراغتی خود را برگزیده و اوقات فراغت خود را بدان اختصاص میدهند. سرایی و همکارانش، - 1391 - در تحقیق خود بیان کردند که طبقات مختلف جامعه ایران از سرمایه اجتماعی یکسانی برخوردار نیستند و سطح برخورداری افراد در طبقات اجتماعی و اقتصادی جامعه، بر نوع رفتار افراد جامعه تأثیرگذار است و با توجه به اینکه اوقات فراغت نوعی رفتار تلقی میشود، میزان بهرهمندی از سرمایه اجتماعی بر مشارکت افراد در فعالیتهای فراغتی مؤثر است.
عواملی که بر نوع انتخاب افراد از چگونگی صرف وقت در هنگام فراغت تأثیر میگذارند، بسیارند. دستهی اول این عوامل به خود فرد ارتباط دارند: اینکه فرد در چه مرحلهای از زندگی قرار دارد، نیازهایش کدامند، دارای چه علایقی است، نگرشهایش کدامند، چه تواناییهایی دارد، شرایط رشدش چگونه بوده است و چه شخصیتی دارد؛ دستهی دوم این عوامل، عوامل اجتماعی و محیطی هستند، این عوامل به محیط و شرایطی مرتبط میشود که فرد در آنها قرار دارد: بافت اجتماعی که فرد نیز جزئی از آن است، زمانی که در اختیار دارد، و نیز شغل و درآمدش؛ دستهی سوم این عوامل نیز به موقعیتها و خدماتی که در اختیار فرد قرار دارند؛ ازجمله منابع، تسهیلات، برنامهها، فعالیتها و نحوهی مدیریت آنها مربوط میشود
- تورکیلدسن، . - 172:1382 ربانی و شیری - 1388 - ، در تحقیق خود بیان کردند که »طبقهی اجتماعی« و ترکیب همزمان»جنسیت« با طبقهی اجتماعی در خطوط تمایز و تفاوت الگوهای گذران اوقات فراغت نقش تعیینکنندهای دارد. انواع رشتههای مختلف ورزشی پرکنندهی اوقات فراغت مردم کشورهای مختلف هستند، بیشتر افراد ورزش و فعالیتهای ورزشی را جزء اولویتهای خود درگذران اوقات فراغت میدانند و به جرات میتوان اظهار داشت که ورزش بیش از هر فعالیت دیگری پرکنندهی اوقات فراغت مردم است و در بعضی از کشورها از چنان جایگاهی برخوردار است که میتواند در سرنوشت سیاسی و اجتماعی و اقتصادی کشورها از عوامل تعیینکننده باشد و همچنین نقش اساسی در حفظ سلامتی جسمی و روحی انسانها دارد و این موضوع امروزه بهعنوان یک باور در بین مردم جوامع مختلف نقش گرفته و موجب گردیده است که گرایش به انجام انواع فعالیتهای ورزشی درگذران اوقات فراغت هرروز افزایش بیشتری مییابد
- تندنویس، . - 1385 تندنویس - 1385 - در تحقیق خود بیان کرد که بهبود اوضاع اقتصادی، کاستن از میزان ساعات کاری و افزایش درآمد ماهیانه خانوارها ازجمله اقداماتی است که میتواند از یک طرف زمینه ایجاد اوقات فراغت و پرداختن به ورزش را میسر میسازد و از طرف دیگر موجب رضایت خاطر از گذران از زندگی، احساس خوب بودن، سلامتی، امیدواری و شادابی مردم را فراهم سازد
این در حالی است که ابراهیمی و همکارانش، - 1390 - در تحقیق خود بیان کردند که متغیرهای سن، جنسیت، وضعیت تأهل و پایگاه اجتماعی -اقتصادی بر اوقات فراغت مؤثرند، درحالیکه متغیرهای درآمد و محل سکونت زندگی دارای تأثیر معناداری بر اوقات فراغت نیستند. ابراهیمی و بهنوئی گدنه - 1388 - نیز در تحقیق خود در بین جوانان شهر بابلسر بیان کردند که، متغیرهای پایگاه اجتماعی-اقتصادی و میزان تحصیلات جوانان، با گذران اوقات فراغت آنان همبستگی دارند.
بعلاوه، میزان گرایش پسران به انجام فعالیتهای زمان فراغت، بیش از دختران است این در حالی است که جعفری و همکارانش، - 1388 - در تحقیق خود بر روی اقشار پردرآمد و کمدرآمد دختران بیان کردند که بین سطح تحصیلی و افزایش پرداختن به فعالیت بدنی ارتباط معناداری وجود ندارد. با توجه به مباحث بالا ازآنجاییکه نحوهی گذران اوقات فراغت تحت تأثیر عوامل گوناگون فردی، اجتماعی-محیطی و موقعیتی قرار دارد و اینکه یک تفاهم کلی در مورد تأثیر بعضی از شاخصهای جمعیت شناختی بر اوقات فراغت مخصوصاً اوقات فراغت مبتنی بر فعالیت بدنی و همچنین تأثیر این شاخصها بر میزان پرداختن به فعالیتهای بدنی در اوقات فراغت در یک شبانهروز توسط محقق دیده نشده است. در این تحقیق کوشیدهایم به بررسی تأثیر شاخصهای جمعیت شناختی از قبیل تحصیلات، سن، جنس و فعالیت اقتصادی بر اوقات فراغت مبتنی بر فعالیت بدنی دریک شبانهروز در ایران بپردازیم.
-2پیشینه تحقیق
مردم هر کشوری متناسب با شرایط اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، و سیاسی حاکم بر جامعه خود اولویتهای فراغتی خود را برگزیده و اوقات فراغت خود را بدان اختصاص میدهند که در همین زمینه تحقیقات زیادی انجامشده است که به بررسی اینکه چه عواملی بیشتر بر اوقات فراغت و نحوه انتخاب فعالیتهای اوقات فراغتی توسط افراد مختلف تأثیرگذار است و اینکه افراد مختلف چگونه اوقات فراغت خود را میگذرانند، میپردازند. در این قسمت به شرح برخی از این تحقیقات در داخل و خارج از کشور میپردازیم.
صداوسیما - 1366 - ، در یک تحقیق با عنوان سهم ورزش درگذران اوقات فراغت مینویسد: 56 درصد از دختران و 74 درصد از پسران در اوقات فراغت ورزش میکنند.
تندنویس - 1385 - ، در تحقیقی به نام جایگاه ورزش در اوقات فراغت مردم ایران به این نتیجه رسید که بهبود اوضاع اقتصادی، کاستن از میزان ساعات کاری و افزایش درآمد ماهیانه خانوارها ازجمله اقداماتی است که میتواند ازیک طرف زمینه ایجاد اوقات فراغت و پرداختن به ورزش را میسر سازد و از طرف دیگر موجب رضایت خاطر از گذران از زندگی، احساس خوب بودن، سلامتی، امیدواری و شادابی مردم را فراهم سازد
