بخشی از مقاله
چکیده
امروزه در عصری زندگی می کنیم که دگرگونی های عظیمی در دنیا به وقوع پیوسته و کماکان در حال وقوع است. بدون شک اینترنت ارتباطات میان فردی را نسبت به گذشته آسان تر کرده و به جوانان این امکان را می دهد که روابطی متفاوت و جدید را تجربه کنند.زمینه ی جهان واقعی با زمینه ی جهان مجازی متفاوت است. شاید بتوانیم ادعا کنیم که ظهور تکنولوژیها و رسانههای جدید و دگرگونیها و تغییرات ناشی از آن، تأثیر عمیقی بر جوانان داردکه از آن جمله می توان به طولانی شدن دوره جوانی و نوجوانی، رواج شیوههای جدید رفتار اجتماعی برای پر کردن فضای زندگی، فردی شدن و تغییر شکل شیوه های گذران اوقات فراغت جوانان، خانگی شدن آن و ایجاد هویت مجازی و هویت کاذب می باشد.
در این مقاله سعی شده است تا با استفاده از روش کتابخانه ای به بررسی تاثیرات اینترنت و فضای مجازی بر نحوه گذران اوقات فراغت نوجوانان و جوانان بپردازیم، نتایج این تحقیق نشان میدهد که در حال حاضر بواسطه ظهور تکنولوژی های نوین اطلاعاتی و ارتباطی، محدودیت های زمان و مکان از بین رفته و فرد دیگر به مکان محلی و بومی خود وابسته نیست، تکنولوژی کامپیوتر علاوه بر اینکه مرزهای جغرافیایی به روی انتقال اطلاعات در فضای مجازی را گشوده است، فضا و بازاری را نیز برای سرگرمی مهیا ساخته که به سرعت و به طور مداوم رو به رشد است همچنین رسانهای شدن و خانگی شدن به طور فزایندهتوصیف کننده نحوه گذران بخش عمدهای از فراغت طیفی از جوانان گردیده و رشد تکنولوژی جدید اطلاعاتی و ارتباطی و به خصوص اینترنت، باعث فردی شدن شیوههای زندگی نه فقط جوانان بلکه بزرگسالان نیز شده است.
واژگان کلیدی:فراغت، اینترنت، جوانان، تکنولوژی مدرن، سبک زندگی
مقدمه و بیان مسئله
اینترنت عرصه مهمی برای تحقیقات اجتماعی و آزمودن نظریههای مرتبط با اشاعه تکنولوژی و اثرات رسانهها فراهم کرده است. بخشی از این جاذبه به واسطه قابلیت ادغام شیوههای ارتباطی و جاذبههای دیگر مربوط به اثرات و کارکردهای اجتماعی این رسانه و محیطهای مختلفی است که برای افراد و اجتماعات بهویژه برای جوانان به عنوان قابل توجه ترین حجم استفاده کننده از این تکنولوژی فراهم می آورد.طولانی شدن دوره جوانی و نوجوانی، رواج شیوههای جدید رفتار اجتماعی، فردیشدن و اهمیت یافتن سبک زندگی برای جوانان، از هم پاشیدگی شبکههای سنتی همسایگی و نوسازی شهری از جمله زمینههای اصلی هستند که شرایط جدیدی را پیش روی جوانان قرار دادهاند.
آنچه دراین بین و متاثر از رشد رسانههای جدید قابل توجه است اهمیت پیدا کردن روز افزون حفظ و تنوع در اوقات فراغت برای جوانان است. اولین نسل آشنا با کامپیوتر و تکنولوژیهای ارتباطی را باید نسل فعلی دانست که بسیاری از آنان میتوانند با طیفی از نرم افزارهای کامپیوتری کار کرده و بهراحتی آن را بفهمند. این تحولات در تکنولوژی علاوه بر تأثیر بر سلیقه و نیاز ارتباطی این نسل، بر شیوه گذران اوقات فراغت آنها نیز تآثیر دارد. دو فرآیند »رسانهایشدن« و »خانگی شدن« توصیفکننده گذران بخش عمدهای از فراغت جوانان در جوامع مدرن است. جوانان فراغت خود را بیش از گذشته در خلوت سپری میکنند و به طور فزایندهای برای سرگرم شدن به رسانههای جدید متکی هستند.
ارتباطات به واسطه کامپیوتر »فرهنگ فراغت« و »اجتماع فراغت« را تحتالشعاع قراردادهاست و شبکههای کامپیوتری جهان فرهنگهای جدیدی را پدید آوردهاند که تأثیرات شگرفی را در تعاملات و روابط اجتماعی امروزه برجای گذارده است.در جوامع مدرن، اوقات فراغت به عنوان فعالیتی مصرفی،عرصه خاصی از تجربه انسانی است که به آنها امتیاز داشتن حق انتخاب، خلاقیت، رضایتمندی و لذت از خود را میدهد و به آنها امکان میدهد هویت اجتماعی مطلوب خود را ابراز کنند. به تعبیر دیلینیٌ - - 2003،امروزه نحوه گذران اوقات فراغت را شاید از مهم ترین شاخص هایی بدانند که بیشتر از هر چیز دیگر، حتی شغل افراد، گویای شخصیت واقعی آنان است.[1]
دوره جوانی زمانی است که انسان با انرژی و حساسیت در برابر بازتابهای محیط و مسئولیت پذیری فردی به دنبال کسب هویت است.[2]در نتیجه امروزه اوقات فراغت تبدیل به بخش مهمی از زندگی افراد و به ویژه جوانان شده است که علاوه بر کارکردهای کلاسیک نقش بسزایی در هویت یابی و هویت سازی آنان دارد.اوقات فراغت، پیوند بسیار نزدیکی با زندگی معنوی وفرهنگی افراد دارد و ارتباط آن با زندگی معنوی و فرهنگی جامعه نیز بسیار نزدیکی است و چون افراد در اوقات فراغت میتوانند همان چیزی که میخواهند را انجام دهند، شخصیت نهایی خود را می یابند و آن را نمود میدهند. در این بین درصد قابل توجهی از جوانان کشور، در اوقات فراغت از رسانه های تکنولوژیک ومجازی مانند ماهواره و اینترنت استفاده میکنند و در نتیجه تحت تأثیر الگوها و ارزش های اشاعه شده توسط آنان هستند.
"انسان ایرانی،به طور فزاینده ای در مسیر تأثیرات ژرف و گسترده جهان اطلاعاتی قرار گرفته که در مهندسی ان سهم و نقش چندانی نداشته است.او همواره در حال مصرف کالاهایی است که در بازار جهانی نشانه ها عرضه میشوند".[3] اوقات فراغت، منشاء شناخت و به رسمیت شناخته شدن دوران جوانی و هویت آنان است، بر اساس یافته های یک تحقیق هرچه مصرف کاربر در فضای مجازی حرفه ای تر باشد، میزان دستیابی او به هویت مدرن شدیدتر خواهد بود.[3] قابلیت های فرد غالبا در عرصه اوقات فراغت جلوه گر میشود،در همین راستا تلاش میکنیم تا با بررسی تحقیقات موجود در این زمینه و چندی از نظریات قابل استفاده در این حوزه دریابیم که فراغت از جنبه سنتی خود خارج شده و شکلی مدرن و فارغ از زمان و مکان به خود گرفته است.
پیشینه
فراغت به عنوان مسئله اجتماعی، از جنبه های بسیار زیادی مورد توجه و بررسی قرار گرفته است: توریسم و تجربه فراغت، تجربه فراغت در جامعه شبکه ای،جنسیت و تجربه فراغت،فراغت خانوادگی. مارتینسون و دیگران - 2004 - در پژوهشی در مورد تجربه رسانه ای فراغت زنان مطرح میکنند که تجربه فراغت در فضای رسانه ای بیشتر به عنوان فعالیتی ثانویه قلمداد میشود، بدین معنا که بدون برنامه ریزی قبلی و به طور همزمان با فعالیت های دیگر که به صورت برنامه ریزی شده هستند مانند گوش دادن به رادیو آشپزی کردن به طور همزمان تجربه میشوند.همچنین تجربه رسانه ای فراغت،تجربه ای غیرجامع است و فرد، آزادی ذهنی و عینی کاملی در تجربه رسانه ای فراغت ندارد.
رو - 2006 - در پژوهشی با عنوان " رسانه،ارتباط انبوه و فراغت " بر این باور است که باید به مسئله تجربه رسانه ای فراغت از دو جنبه نگاه کرد:یکی تأثیرهایی که رسانه های اجتماعی به عنوان ابزاری فراغتی بر روی تجربه فراغت سوژه ها دارند و دیگری شیوه بازنمایی فراغت به عنوان یک تجربه در این رسانه. رسانه های جدید اجتماعی مانند اینترنت به خاطر وجه بین المللی خود باعث شده اند کاربران، فراغت را به صورت جهانی تجربه کنند.جو بای - 2001 - بر این عقیده است که رابطه تاریخی میان فناوری و فراغت وجود دارد، ولی با استفاده روز افزون از اینترنت و رسانه های اجتماعی مانند بازی های رایانه ای در شیوه تجربه فراغت و فعالیت های فراغتی تغییراتی بوجودآمده است.
او میگوید اینترنت و رسانه های نوین دیگر، فضاهای فراغتی چندگانه ای را برای کاربران فراهم میکنند که بسیاری از فعالیت های فراغتی را دربر میگیرد.این رسانه ها و اللخصوص اینترنت، باعث شده اند که تجربه فراغت از حالت محلی خارج شود و وجه بین المللی به خود بگیرد.موضوع رسانه و تجربه فراغت در ایران و دیگر کشوهای جهان سوم، کمتر مورد پژوهش و بررسی واقع شده اند.با همه این ها پژوهش های خوبی در این زمینه صورت گرفته است.چگونگی گذران اوقات فراغت - حسینی و دیگران،1385؛ میرهاشمی و
