بخشی از مقاله
چکیده
امروزه نقش رسانه ها در عرصه های مختلف زندگی اجتماعی افراد اعم از سیاسی،اجتماعی،فرهنگی و فراغتی غیر قابل انکار است. تحولات تکنولوژیکی جدید توانسته سبک زندگی افراد را دچار تحول کند و باعث رسانه ای شدن ابعاد مختلف فرهنگ شود. بر این اساس ،این پژوهش بر آن شد تا به بررسی تغییرات ایجاد شده در الگوی فراغت جوانان در اثر گسترش قابلیتهای نوین رسانه های جدیدی چون تلفن همراه بپردازد.هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی نقش و جایگاه قابلیتهای نوین اینترنت محور تلفن همراه و شبکه های اجتماعی در گذران اوقات فراغت جوانان 18 تا 30 ساله ی مناطق 1و 12 شهر تهران است .این پژوهش برای سنجش فراغت مجازی از نظریه شاوچینگ سیه و برای سنجش الگوی فراغت غیر مجازی از نظریه دومازیه استفاده کرده است .همچنین این تحقیق با استفاده از روش پیمایش انجام وداده ها از طریق پرسشنامه جمع آوری شده است.
جامعه آماری در پژوهش حاضر جوانان 18-30 ساله مناطق 1 و 12 شهر تهران هستند،که جمعیت آنها بر اساس سالنامه آماری 1393برابر با 449364 نفر بوده است که از بین این جامعه آماری نمونه ای به تعداد 390 نفر وارد مطالعه شدندکه نمونه مورد نظر با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای صورت پذیرفت. یافته های تحقیق نشان می دهد که با توجه به نتایج آزمون ضریب همبستگی اسپیرمن در این پژوهش ارتباط بین بعد یادگیری، بعد تفریحی و بعد پیشرفت با میزان وقت آزاد فرد از لحاظ آماری معنی دار است. ارتباط متغیر فردیت و انزواطلبی افراد مورد مطالعه با متغیرهای فراغت مجازی و ابعاد اجتماعی، یادگیری، تفریحی، پیشرفت و نگرش معنی داری بود و همچنین ارتباط متغیر پذیرش و وابستگی فراغت مجازی افراد مورد مطالعه با متغیرهای فراغت مجازی و ابعاد اجتماعی، یادگیری، تفریحی، پیشرفت و نگرش از لحاظ آماری معنی داری بود. ارتباط بین متغیر میزان استفاده از فراغت غیر مجازی افراد مورد مطالعه با متغیرهای میزان فراغت مجازی و بعد تفریحی فراغت مجازی معنی دار بوده است.\
واژگان کلیدی: رسانه ای شدن، اوقات فراغت، فراغت مجازی، جوانان شهر تهران
مقدمه
امروزه نقش رسانه ها در عرصه های مختلف زندگی اجتماعی افراد اعم از سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و فراغتی غیر قابل انکار است. تحولات تکنولوژیکی جدید توانسته ساختار رسانه ها و نحوه عمل و کارکرد آنها را تحت تاثیر قرار دهد. تلفن همراه به عنوان رسانه ی غالب ،که همه رسانههای پیش از خود را در خود جمع کرده است، در خصوصیترین تا عمومیترین عرصههای زندگی ما حضوری فراگیر دارد. این امر سببساز دگرگونیهای زیادی در جنبه های مختلف زندگی روزمره افراد خصوصا جوانان شده است. یکی از این جنبه ها که امروزه با توجه به گسترش روزافزون " تمدن فراغت" اهمیت فراوانی دارد، فراغت مجازی جوانان است. طولانی شدن دوره جوانی و نوجوانی، رواج شیوههای جدید رفتار اجتماعی برای پر کردن فضای زندگی، فردیشدن و کمرنگشدن شکافهای متداول اجتماعی، اهمیت یافتن سبک زندگی و »سیاست زندگی« برای جوانان، از هم پاشیدگی شبکههای سنتی همسایگی و نوسازی شهری از جمله زمینههای اصلی هستند که شرایط جدیدی را پیش روی جوانان قرار دادهاند. - ذکایی، - 2:1383
آنچه در کنار این روندها و متاثر از رشد رسانههای جدید قابل ذکر است اهمیت بیش از پیش حفظ و تنوع در اوقات فراغت برای جوانان است. این تحولات تکنولوژیک علاوه بر تأثیر بر ذوق، سلیقه و نیاز ارتباطی آنها، گذراندن اوقات فراغت آنها را نیز تحت تأثیر قرار دادهاست. دو فرآیند »رسانهایشدن«1و »خانگی شدن«2 توصیفکننده گذران بخش عمدهای از فراغت جوانان در جوامع مدرن است. جوانان فراغت خود را بیش ازپیش در خلوت سپری میکنند و برای سرگرم شدن به طور فزایندهای به رسانههای جدید متکی هستند و شبکه های اجتماعی فرهنگهای جدیدی را به وجود آورده که تاثیرات شگرفی را در تعاملات و روابط اجتماعی برجای گذارده است. - همان: - 2
این مسئله بدان سبب دغدغه ای برای پژوهش شد که در دنیای امروز می توان به طور گسترده شاهد این امر بود که قابلیتهای موجود در شبکه های اجتماعی اینترنت محور تلفن همراه به ابزاری قدرتمند برای گذران اوقات فراغت تمامی سنین بخصوص جوانان تبدیل شده است و شاهد مجازی و رسانه ای شدن روز افزون پدیده فراغت هستیم. همچنین جوانان در محیطی چند رسانه ای بزرگ می شوند و برای بسیاری از جوانان شبکه های اجتماعی منبع اصلی اطلاعات و سرگرمی و همچنین برای ارتباط است از آنجا که جوانان در سنین پایین از این تکنولوژی استفاده می کنند،تجربه آنها با تجربه گذشتگانشان بسیار متفاوت شده است. این فرآیند تاثیر عمیقی بر سبک زندگی و تغییرات فرهنگی و اجتماعی جوانان دارد. - سعدی پور، - 12:1393 بدون تردید ،ظهور و توسعه تکنولوژیهای جدید اطلاعاتی و ارتباطی را باید آغازگر فصلی جدید و تحولی متفاوت در تجارب فراغتی انسانها دانست. دسترسی به شبکه های مجازی، فرصتها و تهدیدها و زمینه های بی مانندی را برای تجارب فراغتی جوانان ایجاد کرده است.
واسطه شدن تکنولوژیهای مجازی دیجیتال در تجارب فراغتی افراد، ویژگی متفاوتی به آن می بخشد. به همان سان، صرف دسترسی به فضای مجازی فرصتهای بی مانندی برای فراغت مهیا کرده که آن را از تجارب متعارف جدا می کند. رسانه های نوین از بسیاری جهات فضای خصوصی ویژه ای را برای فعالیت های فراغتی عرضه می کند که عرصه های تازه ای را پیش روی مخاطبان آن بویژه جوانان می گذارد. بنابراین،به دلیل گستردگی و نفوذ این رسانه های نوین بر سبک زندگی جوانان خصوصا اوقات فراغت و با توجه به فقدان پژوهش در این زمینه ضروری ست تا به این موضوع پرداخته شود. - سعدی پور، - 15:1393 از سوی دیگر جوانان به خاطر داشتنروحیّه تنوع طلبی، خلاقیت، گرایش به برقراری ارتباط با دیگران، حس کنجکاوی و علاقه به داشتن زندگی متفاوت به عضویت در شبکه های اجتماعی گرایش بیشتری دارند.آن ها در این شبکه ها با توجه به محدودیت های اجتماعی که در جامعه ایران وجود دارد به تبادل اطلاعات، کسب خبر و دوست یابی می پردازند.
شبکه های اجتماعی فی نفسه ابزاری برای بی هویتی نیستند، ولی اگر جوانان آگاه نباشند و از کارکردهای نادرست این رسانه اجتماعی اطلاع نداشته باشند، این ابزار تبدیل به تهدیدی جدی برای جوانان و جامعه خواهد شد. شبکه های اجتماعی مثل شمشیر دو لبه اند، اگر از آن ها درست استفاده نشود، بیشترین آسیب را به کاربران خواهند رساند، بنابراین به جای منع جوانان به استفاده از این رسانه های اجتماعی بهتر است آنها را از فرصت ها و تهدیدهای این رسانه اجتماعی آگاه کرد - امیرپور و گریوانی ،. - 24:1392 با توجه به فراگیری شبکه های اجتماعی و استفاده قشر جوان از آن، انجام چنین تحقیقاتی در جامعه ایران ضروری به نظر می رسد و می تواند در زمینه سیاست گذاریها و برنامه ریزیهای کلان کشور مورد استفاده قرار بگیرد و به ایجاد شرایط مساعد برای ایمن سازی مخاطبان در رده های سنی مختلف و استفاده درست از این فناوری کمک کند همچنین می تواند به مسولان در راستای اشاعه ی فرهنگ فراغتی درست و مفید برای مردم و نظام اجتماعی کمک کند. ضمنا با توجه به اینکه حدود 60 درصد جامعه ما را جوانان تشکیل می دهند، شایسته است که رابطه آن ها با رسانه های اجتماعی یا همان شبکه های اجتماعی و تآثیرات آن بر زندگی جوانان، با توجه به گسترش آن در جامعه ما، مورد توجه ویژه قرار گیرد - امیرپور و گریوانی ،. - 24:1392 در نتیجه هدف پژوهش حاضر بررسی رسانه ای شدن اوقات فراغت فراغت مجازی جوانان 18 تا 30 ساله مناطق 1 و 12 شهر تهران می باشد و مسئله این پژوهش بررسی تغییرات ایجاد شده در گذران اوقات فراغت جوانان است که بواسطه گسترش قابلیتهای تلفنهای همراه و شبکه های اجتماعی نوین به وجود آمده است. به عبارت دیگر، مسئله محوری این پژوهش بررسی قابلیتها،کارکرد و تحولات شبکه های اجتماعی، در سبکهای فراغتی جوانان شهر تهران است.
