بخشی از مقاله
چکیده
روانشناسی محیط رابطه انسان با محیط کالبدی و تأثیرات این دو بر یکدیگر را به گونه ای مورد بررسی قرار می دهد که ارزشها، نگرشها و احتیاج های او مورد توجه قرار گیرد و به موضوعاتی که در تشریح رفتارهای مردم نقش اساسی دارند مانند ادراک و شناخت و رفتارهای فضایی بپردازد. لذا روانشناسی محیطی به مطالعه تجربه فردی و جمعی مردم از مکان ها که از نوع رفتارهای بنیادین انسان می باشد، علاقه مند است. روانشناسی محیط کاربرد زیادی در طراحی فضاهای معماری دارد. مطالعه بر روی چگونگی کارکرد اجتماعی، نیازهای روانشناختی مردم و علایق و سلایق آنها باید در برنامه ریزی رشد شهرها در نظر گرفته شود. از آنجا که محیط، شکل دهنده و محدود کننده رفتارها است، برنامه ریزی مناسب به منظور اطمینان یافتن از حداکثر رضایت مندی، کارایی و رشد، ضرورت دارد. و با در اختیار داشتن مدلی از شخصیت و رفتار انسانی، امکان طراحی، مدیریت، پیش بینی یا بازیابی محیطهایی اجتماعی ایجاد خواهد شد تا رفتار معقول یا مورد انتظار را ارتقاء دهد. روانشناسی محیطی کاربردی نیز، سعی در فراهم ساختن معیارهایی برای مدیریت بهتر محیط به منظور زندگی بهتر و رشد شخصیت افراد دارد. این رشته به مطالعه راههای مؤثر بهبود حفاظت از محیط طبیعی و روشهای بهتر طراحی ساختمان ها و شهرها با در نظر گرفتن نیازها و واکنشهای رفتاری مردم می پردازد. این علم به مطالعه نقشه های شناختی فرد در رابطه با محیطش می پردازد و ارزشها، معانی و اولویت های محیطی را دنبال می کند. فضای معماری نیز تنها یک مفهوم کالبدی نیست، بلکه کنش تعاملات شهروندی و فعالیت های شهری را نیز در بر می گیرد، یعنی کالبدی از شهر را مجسم می کند که مکان برقراری فعالیت های شهری یا عرصه بروز تعاملات اجتماعی است. مقاله حاضر با هدف شناخت عوامل مربوط به علم روانشناسی محیط و بررسی تأثیر آن بر گسترش تعاملات اجتماعی در فضاهای معماری می باشد ، و به روش اسنادی ارائه گردیده است.و بر اساس نتایج بدست آمده، مسائل علوم رفتاری، تأثیر محیط بر رفتار انسان، قرارگاههای رفتاری ، نیازهای انسانی و عوامل تشکیل دهنده تعاملات اجتماعی مطلوب در طراحی فضاهای معماری حائز اهمیت می باشند.
مقدمه
فضاهای معماری بستر کالبدی تعاملات اجتماعی مردم است . هر چند ویژگی های کمی و کیفی فضاهای معماری طی زمان و در اثر عوامل گوناگون چندی تغییر کرده است، اما همواره شهروندان و سایر استفاده کنندگان از شهر به چنین فضاهایی نیازمند بوده اند. کارکردهای اجتماعی در تسهیل این کارکردها و پویش های وابسته به آن که به اشکال نهادها و سازمان ها و غیره پدید می آیند، نقشی برجسته دارد و موجب تسهیل روابط و پالایش ساخت اجتماعی می شود. فضای معماری ، نقش عمده و مهمی از دو بعد فیزیکی و کارکردی در برنامه ریزی و توسعه شهری دارند. بسیاری از نظریه پردازان شهرسازی معتقدند که فضاهای معماری نقش عمده و مهمی به عنوان یکی از اجزای اصلی در یک شهر سالم دارند. این عقیده فراتر از نقش کارکردی این فضاها است. در حقیقت می توان گفت که حالت اجتماعی زمانی که تعاملات اجتماعی زیادی در این مکانها به وقوع می پیوندد، افزایش می یابد. البته امروزه این فضاها در برنامه ریزی شهری مورد غفلت واقع شده و یا فضاهای زنده موجود مورد فراموشی قرار گرفته است. که با استفاده از علم روانشناسی محیط می توان این کمبودها را برطرف نمود.
روانشناسی محیط
روانشناسی محیطی زیر مجموعه ای از علوم رفتاری است. علوم رفتاری علاوه بر روان شناسی شامل دانش هایی چون انسان شناسی، جامعه شناسی و حتی علوم سیاسی و اقتصادی است. به این دلیل است که تعدادی از پژوهش گران همچون راپاپورت مطالعه انسان در محیط را در قالب الگوی مطالعه زیست محیط - رفتار بیشتر ترجیح می دهند. بنا بر نظر کریک نیز روانشناسی محیطی مطالعه روان شناختی رفتار انسان گونه ای است که به زندگی روزمره او در محیط کالبدی مرتبط باشد. روانشناسی محیطی رابطه انسان با محیط کالبدی و تاثیرات این دو بر یکدیگر را به گونه ای مورد بررسی قرار می دهد که ارزشها، نگرشها و احتیاج های او مورد توجه قرار گیرد و به موضوعاتی که در تشریح رفتارهای مردم نقش اساسی دارند مانند ادراک و شناخت و رفتارهای فضایی بپردازد. لذا روانشناسی محیطی به مطالعه تجربه فردی و جمعی مردم از مکان ها نیز که از نوع رفتارهای بنیادین انسان می باشد، علاقه مند است
تعاملات اجتماعی
تعامل اجتماعی به معنای ایجاد رابطه بین دو فرد یا بیشتر است که منجر به واکنشی میان آنها شود و این نوع واکنش برای هر دو طرف شناخته شده است. بنابراین روابط بدون معنا در زمره این تعریف قرار نمی گیرد - بهزادفر و طهماسبی،2،. - 1392 اگر مردم به تماس اجتماعی نیاز داشته باشند، در هر محیطی زمینه آن را فراهم می آورند. در بعضی از محیط ها این زمینه آسانتر به وجود می آید. برای توضیح مطلوب بودن تعامل اجتماعی دلایل زیادی وجود دارد. اصلی ترین دلیل این است که رابطه متقابل اجتماعی برای پاسخ به نیازهای انسان به پیوندجویی و احساس تعلق به مکان یک ضرورت است. هر فرصتی برای دست یافتن به چنین منظوری مثبت ارزیابی شده است. دلیل دیگر این است که فعالیت هایی چون تعامل با دیگران و مشاهده فعالیت های مردم، با به وجود آوردن زمینه های اجتماعی شدن و اجتماع پذیری به رشد فردی انسان کمک می کنند - لنگ،188،. - 186-1388 از موارد تأثیرگذار بر تعاملات اجتماعی که طیف وسیعی از مؤلفه های ادراکی و مفهومی تا مؤلفه های کالبدی و عینی را در بر می گیرد، می توان بدین موارد اشاره نمود: »ازدحام و تراکم، هنجارها و روابط اجتماعی، باورها و اخلاق، طبقه بندی های اجتماعی، خلوت و قرارگاه فیزیکی و غیره.« فضاهای باز عمومی امکان انگیزش و انتخاب
