بخشی از مقاله
چکیده
انسان ذاتاً موجودی اجتماعی است و برای دیدار و تعاملات اجتماعی نیاز به فضاهایی فعال و امن به غیر از محیط خانه و محل کار دارد. با توجه به اینکه ارتقاء اجتماعی و فرهنگی جامعه نیز تحت تاثیر از وجود فضاهایی خارجی و عمومی برای برقراری ارتباطات اجتماعی مطلوب می باشد و نظر به اینکه در جوامع امروزی مسائل اقتصادی و مشغله های کاری عامل دور شدن مردم از حضور در فضاهای شهری شده اند و همین طور کمبود فضاهای عمومی پاسخده در شهر ها و بخصوص شهر تهران دلیل محکمی است تا با هدف دستیابی به مبانی و مولفه های تاثیر گذار بر فضاهای شهری پویاومورد نیاز جامعه با توجه به مسائل روانشناسی محیط و علوم رفتاری ،این مقاله ارائه گردید. و بر روش اسنادی و تحلیلی با استفاده از پرسشنامه ای اچ پی - - AHP، برای شناسایی عوامل محیطی تاثیرگذار برتعاملات اجتماعی استوار می باشد. نتیجه مطالعات نشان می دهد، توجه به کارایی و کیفیت مناسب و بالای چنین فضاهایی که بر روابط اجتماعی تاثیر گذار می باشند، حائزاهمیت است. و ایجاد فضا و بستری مناسب برای برقراری تعاملات شهروندان و ارتباط مؤثر بین محیط و انسان نیز از نیازهای برتر شهروندان می باشد. که برای دستیابی بدان می بایست در مطالعات و طراحی ها، مؤلفه های مختلفی همچون مسائل تقویت کننده روابط اجتماعی، عوامل تأثیرگذار محیط کالبدی بر رفتار انسان، مسائل روانشناسی محیط، تنوع فضایی که منجر به سرزندگی و پویایی فضا گردد، توجه ویژه ای نمود.
واژه های کلیدی: محیط، روانشناسی محیط، تعاملات اجتماعی، فضاهای شهری پویا
مقدمه
یکی از مباحث مهم در ارتباط با مسائل شهری، موضوع فضاهای عمومی در شهر می باشد. بدین دلیل که یکی از مؤلفه ها و اصول بنیادین در بالا بودن کیفیت شهری و فرهنگی است و همچنین عامل تأثیرگذاری در شکل گیری تعاملات اجتماعی مطلوب می باشد. همچنین کیفیت این فضاها بر کیفیت زندگی مردم شهرها نیز نقش مؤثری دارد و این فضاها به دلیل معطوف شدن بر مسائل طرحهای جامع و توجه به ایجاد تک فضاها و زیباسازی عرصه های شهری از نظر ها پنهان مانده است. در صورتی که فضاهای عمومی در شهر، در واقع متعلق به عموم شهروندان است و با حضور مردم در این فضاها، چنین فضاهایی به حالت پویا و فعال تبدیل می شوند. و بر کیفیت رشد فرهنگی اجتماعی جامعه تاثیر بسزایی خواهد داشت. بنابراین اهمیت این مسائل با توجه به کمبود فضاهای عمومی در شهرها بیشتر احساس می گردد.آنچه فضاهای عمومی را به عرصه های فعالیت های اجتماعی پویا تبدیل می سازد، عوامل کالبدی همچون جاذبه های بصری و عوامل طبیعی و غیره است و از این عوامل مهمتر حس دعوت به این فضاها و حضور در آن و ایجاد ارتباطات اجتماعی می باشد که بدین وسیله نوعی حس تعلق به مکان ایجاد می شود.
محیط
وسانفلد محیط را سلسله مراتب معرفی کند که عامل اصلی آن را فرد تشکیل می دهد و محیط های رفتاری، ادراکی، عملی و جغرافیایی عوامل فرعی و احاطه کننده آن می باشند.نظر راپاپورت در ارتباط با محیط اینگونه است که او محیط را به یک نوع رابطه تعبیر می نماید رابطه میان اشیا و اشیا، اشیا و مردم، مردم و مردم که هر یک از این روابط خود دارای روابط داخلی می باشند که شامل چهار عنصر فضا، زمان، معنی و ارتباط هستندنکته. مهم در نظریه راپاپورت این است که او معتقد است که روابط ذکر شده کاملاً منظم هستند و دارای ساختار و الگوی معین و مشخصی می باشند و تصادف و اتفاق هیچ تأثیری بر این روابط نخواهد داشت - جلیلی،2،. - 1389 راپاپورت معتقد است محیط از طریق یک سری اشارات موجود با اتخاذ انتخاب های مناسب که ممکن می سازد، در ارتباط است.
از اشارات موجود چنین انتظار می رود که احساسات مناسب، تعبیرها، رفتارها و تعاملات را توسط ایجاد شرایط و زمینه های مناسب در پی داشته باشد. بنابراین گفته می شود که محیط به عنوان تداوم حافظه عمل می کند - راپاپورت،. - 1384 وی دو ویژگی را برای محیط قائل می شود:"تعداد محیط ها": هر محیط شهری مجموعه ای از محیطهای فیزیکی، اجتماعی، فرهنگی و ... است. "پیوند میان تغییرات محیط فیزیکی با دیگر محیط ها": با کسب چنین شناختی، در گام بعدی، راپاپورت لزوم آگاهی از چگونگی کنش متقابل انسان ومحیط را به هنگام سازمان دهی هر گونه محیط شهری متذکر می شود و برای سهولت چنین مطالعه ای بافت محیط شهری را به اجزای ساختاری اش تجزیه کرده و آن را در قالب چهار سازمان طبقه بندی و معرفی می کند.
-1 سازمان فضایی محیط: به اعتقاداو روابط متقابل در محیطهای فیزیکی، در وهله اول فضایی اند. زیرا اصولاً مردم و اشیا از طریق جدایی توسط فضایا در فضا با یکدیگر ارتباط دارند. وی تحت عنوان سازمان فضایی، انواع فواصل، بستگی ها و جدایی های میان مردم و مردم، مردم و اشیاء و اشیاء و اشیاء را گرد می آورد - مانند قلمرو خصوصی و عمومی - و آگاهی از آن را عنصر کلیدی بررسی محیطهای شهری می داند.-2 سازمان مفهومی محیط: که با مفاهیمی که از طریق فرمها، جنسها و اجزای کالبدی محیط درک می شوند، ارتباط دارد. در اینجا تأثیرات نشانه ها، رنگ ها، دورنماها، مصالح و ... مورد توجه قرار می گیرند.3 -سازمان زمانی محیط: به معنی شدت و ریتم فعالیتهای انسانی و سازگاری یا عدم سازگاری آنها با یکدیگر است. به اعتقاد راپاپورت، مردم همان طور که از نظر فضایی از یکدیگر جدا هستند، از نظر زمانی هم می توانند مجزا باشند. -4 سازمان ارتباطی محیط: شامل ارتباط محیط و مردم و ارتباط مردم و مردم در
