بخشی از مقاله
چکیده
پایداری اجتماعی در معنای کلی ، مترادف با بالا بردن کیفیت زندگی انسان نسل حاضر و نسل آینده با در نظر گرفتن استعدادها و ظرفیت های او و برآوردن نیازهای همه اقشار است و شاخص هایی هم چون افزایش سطح آموزش،عدالت اجتماعی و مشارکت مردمی و ... دارد. امروزه فضاهای عمومی در شهرها ظرفیتی عظیم برای پاسخگویی به نیاز های اجتماعی انسان و تأمین حیات اجتماعی او محسوب می شوند. مقاله حاضر به انسان از بعد اجتماعی و به فضای عمومی از بعد ظرفی برای تعاملات اجتماعی می نگرد تا در نتیجه به آن دسته از معیار های پایداری اجتماعی دست یابد که از طریق حیات جمعی انسان ها در شهر و فضاهای عمومی آن حاصل می گردد. فضاهای عمومی به دلیل جامعیت و قابلیت دسترسی برای همه می توانند برقرار کننده عدالت اجتماعی باشند و فعال نمودن این فضاها برای جذب اقشار مختلف جامعه موجب هم بستگی ، پیوند اجتماعی و هم چنین ایجاد مکانی برای تولید و تکثیر فرهنگ می گردد. ولی چیزی که بسیار حائز اهمیت است تطابق چنین فضاهایی با نیازها و خواست های شهروندان است که امکان حضور بیشینه شهروند در شهر را فراهم می سازد. لذا توجه به کیفیت کالبدی و عملکردی چنین فضاهایی در جهت افزایش تعاملات جمعی و هم چنین تعریف و خلق رویدادهای مختلف فرهنگی و اجتماعی از سوی طراحان در فضاهای عمومی می تواند به القای حس تعلق خاطر و ایجاد خاطرات جمعی مشترک و بازیابی هویت جمعی شهروند در شهر کمک کند و شهرها و جوامع پایداری را به وجود آورد.
واژههای کلیدی: پایداری اجتماعیـ پایداری شهرها ـ فضاهای عمومی شهریـ تعاملات اجتماعی
1ـ مقدمه
شهر پایدار شهری است که امکان زیستن متناسب و هماهنگ شهروندان را بر اساس حقوق متقابل و تعریف شده جامعه مدنی فراهم می کند.در چنین ساختاری است که شهروندان از حق طبیعی برخورداری از تسهیلات و خدمات شهری بهره مند می شوند(پورجعفر و محمودی نژاد،1388،.(15 فضاهای عمومی شهری به عنوان ضرورت و سرمایه ای اجتماعی برای تقویت یکپارچگی و هم چنین ایجاد بستر مکانی کارکردهای اجتماعی، موجب تسهیل روابط و پالایش ساخت اجتماعی می شوند.امروزه نگاه ویژه به فضاهای عمومی شهری به عنوان یک ضرورت نشان از بازتولید این فضاها در تقویت وجه فرهنگی و اجتماعی شهر دارد.در ایران هنوز نسبت به نقش سازنده این فضاها در تعاملات اجتماعی یا رضایت مندی شهروندی و بهبود کیفیت زندگی انسان که همانا هدف اصلی پایداری اجتماعی است،توجه کافی نمی شود. این مقاله به این می پردازد که ارتقاء فضاهای عمومی شهری چگونه می تواند نیرویی عظیم برای رسیدن به پایداری اجتماعی در شهرها باشد. لذا در این خصوص، توجه به موضوعاتی همچون کیفیت کالبد، معنا ، تنوع عملکردی، بسترسازی شرایط مطلوب فرهنگیـ اجتماعی، امنیت ،
ﱰ
سرزندگی، ایجاد حیات و هویت جمعی که ابعاد کیفی فضاهای عمومی را رقم می زنند، از مهم ترین وظایف برنامه ریزان و طراحان شهری است.زیرا که فضای عمومی شهری می تواند با ساختار کالبدی و کارکرد اجتماعی اش عرصه مطلوبی برای رشد و بالندگی جامعه مدنی ارائه دهد) حبیبی،.(1379
2ـ توسعه پایدار و پایداری اجتماعی
امروزه واژه پایداری (Sustainability) همراه با واژه توسعه پایدار (Sustainable Development) به صورت گسترده ای در مباحث توسعه اقتصادی ، زیست محیطی و حتی اجتماعی به کار می رود.فرهنگ دهخدا پایداری را به معنای بادوام و ماندنی آورده است.هم چنین مفهوم پایداری امروزه از نیاز های مردم و چگونگی توزیع منابع امروز و آینده ناشی می شود.مک این تاش یک تعریف ساده برای مفهوم پایداری بیان می کند پایداری مفهومی ساده دارد:زندگی با یکدیگر در میان طبیعت و می گوید ما باید مطمئن شویم که هر کسی می تواند به طور شایسته و خوب زندگی کند(چپ من،1384 ،.(124
توسعه پایدار اجتماعی را نیز می توان به طور کلی دگرگونی های مثبت اجتماعی در جامعه تصور کرد. چپ من می گوید:هدف از این توسعه که بر عدالت و برابری استوار است، حفظ کیفیت زندگی انسان در قالب گنجایش کره زمین است. او می گوید شکل هایی از توسعه هستند که آزادی و تحرّک را افزایش می دهند و انواع دیگری ممکن است بر رفتارهای مردم تأثیر
بگذارند(چپ من،1384،.(123
توسعه پایدار اجتماعی به معنای دگرگونی های بنیادی در ساختارها و روابط اجتماعی با انگیزه تحقق اهداف ادغام اجتماعی، انسجام اجتماعی(معینی فر،(1382 برآوردن نیاز ها به همراه بالا بردن سطح آزادی و افزایش توانایی جامعه برای بهبود وضع خود، (استس،( 001 تقویت سرزندگی جامعه مدنی و افزایش ارزشهای اجتماعی و فرهنگی(جانستون ،(1993 تغییر، رشد یا تکامل سیستم های اجتماعی در جهت افزایش کیفیت زندگی همه اعضای جامعه با در نظر گرفتن استعدادها و ظرفیت های جامعه(بلکینگ،( 008 می باشد.گروه توسعه پایدار دانشگاه بروکلس شاخص های پایداری اجتماعی را به دو گروه شاخص نرم و سخت تقسیم می کند: (جدول (1 (رفیعی،(1387
