بخشی از مقاله
مقدمه:
در عصر حاکمیت اطلاعات و ارتباطات، توسعه مدیریت منابع انسانی در کانون توجه سازمانها و نهادهای پیشرو قرار گرفته است. با توجه به نقش و جایگاه آموزش کارکنان در فرایند توسعه سازمانهای امروزی، فرآیند توسعه انسانی آموزش و یادگیری از جایگاه ویژه ای برخوردار شده است. گسترش روز افزون علم و تکنولوژی باعث شکل گیری ساختارهای سازمانی متفاوت نسبت به گذشته شده است و هرسازمانی برای هماهنگ شدن با این تغییرات سریع و رو به رشد کانال های ارتباطی درون سازمانی خود را مناسب با این تحولات تغییر داده است، در چنین شرایطی سازمان موفق سازمانی است که با توجه به دانش روز و تکنولوژی پیشرفته خود را به سوی ترقی و پیشرفت هدایت کند. آموزش به خودی خود ارزشمند است، اما اگر آموزش کارکنان سازمانها منطبق بر نیازهای شغلی آنان طراحی و اجرا شود، بطور یقین اثربخشی بیشتری خواهد داشت. در سالهای اخیر برخی از سازمانهای دولتی از رویکرد آموزش پودمانی که نیازهای آموزشی را از طریق تجزیه وظایف شغلی پیشنهاد می کند، بهره جسته اند. همین بس که در نظام جدید آموزش کارکنان دولت هفتم و هشتم و قانون مدیریت خدمات کشوری، مصوبه دولت نهم و دهم جمهوری اسلامی به امر آموزش کارکنان دستگاه های اجرایی توجه ویژ ه ای نموده اند. در قانون مدیریت خدمات کشوری از سازمانهای دولتی خواسته شد، تا آموزش کارکنان خود را جدی بگیرند. تحولات و دگرگونی هایی که طی سالهای اخیر در نظام اداری سازمانهای دولتی و غیردولتی صورت گرفته، آموزش کارکنان را به عنوان عامل مؤثر در تجهیز هر چه بیشتر منابع انسانی متخصص، و کارآمد مبدل نموده است. هر سازمان برای هماهنگ شدن با این تغییرات سریع و رو به رشد کانال های ارتباطی درون سازمانی خود را مناسب با این تحولات، تغییر داده است. از این منظر گسترش علم و فنآوری موجب شکل گیری ساختارهای سازمانی متفاوت نسبت به گذشته شده است. - اسمعیلی، - 1386 مدیران ارشد سازمانها برای دستیابی به اهداف استراتژیک و بلند مدت، زنده نگه داشتن سازمان، حفظ پویایی و رقابت با دیگر سازمانها و ایجاد فرصتهای مناسب، از دوره های آموزشی ضمن خدمت بهره می گیرند. در این راستا مهمترین وظیفه مدیر سازمان، آن است که با توجه به نیازسنجی آموزشی، طراحی و تدوین برنامههای آموزشی، و اجرایی شدن آن برنامه ها، برای متحول شدن محیط سازمان، در جهت بهبود مستمر فرایند شغلی کارکنان خود، تلاش نماید. آموزش ضمن خدمت یکی از مؤثرترین ابزارهای مدیران برای مقابله با تغییرات محیطی، و ضامن ارایه خدمات مناسب، بخصوص در سازمان های خدماتی و دولتی است. چنانچه این گونه آموزش ها، منظم، هدفمند و در راستای نیازهای واقعی کارکنان طراحی و اجراء شود، نه تنها عملکرد کارکنان و سازمان را بالا می برد، بلکه موجب بهبود مهارت های مدیران، افزایش رضایت کارکنان و نیز ارباب رجوع خواهد شد. قوه قضاییه در کشور جمهوری اسلامی ایران ، یکی از نهادهای حکومتی است که در عرض دو قوه مجریه و مقننه و مستقل از آن ها فعالیت می کند .لسفهف وجودی قوه قضائیه، تضمین حقوق فردی، اجتماعی، تحقق صلح، عدالت و امنیت جامعه است. دادگستری یکی از ارگانهای تحت نظارت قوه قضائیه است. که به دلیل حساسیت و نقش بنیادی و نیز خصیصه مکتبی اش، ارتباط مستقیمی با حقوق افراد جامعه دارد. از اهداف اصلی این نهاد، تحقق بخشیدن به عدالت اسلامی و پاسداری از حقوق مردم است، لاجرم باید برای پاسداشت این اهداف خطیر، تلاش مضاعفی داشته باشد، یکی از راه های دستیابی به این اهداف داشتن منابع انسانی زبده، ماهر و تعلیم دیده است. دادگستری، با انجام آموزشهای متناسب با اهداف خویش برای کارکنان تحت نظارت خود و ارزیابی آثار آن، علاوه بر تحقق اهدافمورد نظر ، باعث رضایت مرجوعین خواهد شد. یکی از آرمانهای دادگستری فراهم نمودن بستری برای ایجاد محیطی آرام، بدون دغدغه و عاری از ظلم و ستم به حق و حقوق مردم می باشد. در راستای دستیابی به این مهم نیاز به تربیت کارمندانی آگاه، مسئول برای پاسخگویی به حقوق شهروندان و دلسوز برای احقاق حقوق جامعه است. با توجه به اینکه تاکنون از یکسو، هیچ تحقیق کاربردی ای، در زمینه آموزش کارکنان در دادگستری انجام نگرفته است. از سویی دیگر در زبان عامه مردم، نوعی عدم رضایت از دادگستری بیان می شود، برای کم کردن این عدم رضایت، ذهن پژوهشگر بر این مسئله معطوف شد، تا دوره های آموزشی مرتبط با ارتباطات و روانشناسی، را برگزار نماید. از طرفی دیگر سالانه در سازمانها مبالغ هنگفتی برای تأمین هزینه های دوره های آموزشی ضمن خدمت از قبیل: هزینه های ایاب و ذهاب پرسنل مدعو، هزینه تأمین حق التدریس اساتید، هزینه حق الزحمه مجریان امور آموزشی، هزینه های تأمین تجهیزات آموزشی و ... انجام می شود. که اجرای دوره های آموزشی بدون ارزیابی بجز اتلاف هزینه و کوششهای سازمان اثر دیگری را به دنبال نخواهد داشت.ب دلیل اهمیت دوره های آموزش ضمن خدمت در تسهیل امور جاری سازمان، دادگستری ناگزیر است، همواره تحلیلی از اثربخشی فعالیتهای آموزشی ضمن خدمت خود داشته باشد. بنابراین، مسئله اساسی پژوهش حاضر، تأثیر دوره های آموزشی ضمن خدمت ، بر میزان آگاهی کارکنان اداری دادگستری استان خوزستان می باشد . پژوهش حاضر، موضوع روانشناسی و ارتباطات را در قالب سه دوره ی آموزش ضمن خدمت عمومی که قرابت و نزدیکی زیادی باهم دارند تحت عنوان: -1 روانشناسی عمومی -2 تکریم ارباب رجوع در دادگستریها و -3 ارتباط موثر با محیط و دیگران، اجرا شد. و افزایش میزان آگاهی کارکنان را در سه دوره یاد شده، از طریق برگزاری آزمونهای محقق ساخته - پیش آزمون/ پس آزمون - سنجیده شد.
پیشینه پژوهش:
مطالعات زیادی در داخل و خارج از کشور در رابطه با آموزش کارکنان و مدیران در زمینه اثربخشی و کارایی آموزش ضمن خدمت بر کارکنان انجام شده است. و بسیاری از این پژوهش ها بر این باورند که آموزش های ضمن خدمت بر اثربخشی و کارائی سازمانها تأثیر مستقیم دارند . رضایی، - 1380 - ، با موضوع »تأثیر آموزش ضمن خدمت بر افزایش کارایی کارکنان اداره دارایی استان اصفهان در سالهای «77-80 به این نتیجه رسید که آموزشی ضمن خدمت بر کارایی، مهارت و رضایت شغلی کارکنان تأثیر مثبت داشته است خطیبی و همکاران - 1381 - ، در نتایج تحقیقات خود مبنی بر بررسی نظام شغلی کارکنان و تأثیر آن بر کارایی در دانشگاه علوم پزشکی زنجان بدین مطلب اشاره میکنند که 70 درصد مدیران و 65 درصد کارکنان بیان می دارند که آموزش های شغلی موجب، افزایش دانش، ارتقای اطلاعات شغلی و افزایش توانائیهای شغلی آنان شده است. رضوان پایی، - 1381 - نیز در پژوهشی که بر روی دوره های ضمن خدمت پژوهشیاری بر دانش و عملکرد پژوهشی معلمان در استان لرستان انجام داه به این نتایج دست یافت که آموزش های ضمن خدمت در سالهای اخیر توانسته است معلمان را به انجام پژوهش و کسب دانش بیشتر ترغیب نماید. نورعلی زاده، - 1383 - ، در تحقیقی به »ارزشیابی اثربخشی دوره های آموزشی ضمن خدمت کارکنان شرکت سایپا بر عملکرد شغلی کارکنان« پرداخت، نتیجه این شد که گذراندن آموزش های ضمن خدمت کارکنان موجب افزایش مهارت، افزایش بهرهوری، بازده کاری و تسهیل در کارها و وظایف پیچیده و دشوار می شود. کرمی، - 1383 - ، در بررسی تناسب بین آموزش های ضمن خدمت با نیازهای آموزشی کارکنان بانک صادرات استان مرکزی پرداخته و به این نتیجه رسیده است که آموزش ضمن خدمت کارکنان باید سازمان در محل مناسبی برای کار و زندگی تبدیل کند و باعث توسعه اهداف سازمان و افزایش اعتماد به نفس کارکنان شود به هر حال آموزش های ضمن خدمت که مستقیماً در ارتباط با آموختن تخصص ها و دریافت مهارت ها برای انجام کاری شخصی و احراز مشاغل معین می باشد از بهره وری بسیار بالایی برخوردار است. همایون نیا، - 1384 - ، به »ارزیابی اثربخشی دوره های آموزش ضمن خدمت کارکنان در شرکت آبفای خوزستان در طی سالهای «1374 -1379 پرداخت به این نتایج رسید که آموزشهای ضمن خدمت کارکنان شرکت آبفا موجب افزایش دانش، نگرش و مهارت فنی، و شغلی کارکنان شده است. صیادی سی سخت - 1387 - ، در پژوهشی به این نتایج رسید که آموزش های ضمن خدمت شغلی در کارکنان مدیریت آموزش و پژوهش استانداری استان کهکیلویه و بویر احمد موجب، افزایش دقت، ارتقاء کیفیت فعالیت ها، افزایش دانش شغلی، افزایش مهارت شغلی بهبود روحیه و کاهش هزینه در بسیاری از زمینه ها می شود. غریب نواز، - 1387 - ، در پژوهش خود تحت عنوان »بررسی میزان اثربخشی دوره های آموزش ضمن خدمت کارشناسان بازیافت و تبدیل مواد شهرداری مشهد« به این نتایج دست یافت که دوره های آموزشی برگزار شده در زمینه ی افزایش آگاهی در نحوه ی برخورد با حوادث غیره مترقبه از دیدگاه شرکت کنندگان اثربخش واقع نشده است. زمانی، - 1388 - ؛ درتحقیقی با عنوان »بررسی اثر بخشی دوره های آموزشی شرکت بهره برداری نفت و گاز کارون در پرتو نظریه سازمان یادگیرنده« در استان خوزستان از الگوی کرک پاتریک استفاده شد. بعد از تحلیل نتایج مشخص شد دوره ها بر رشد شخصی و دانش، نگرش و مهارت کارکنان، کاهش هزینه های شرکت و افزایش بازدهی کار افراد تأثیر معنی داری داشته است. منفرد، - 1388 - در پژوهش خویش تحت عنوان بررسی اثرات و مزایای آموزش های ضمن خدمت در سازمانهای جهاد کشاورزی کشور به این نتیجه رسید که آموزش های ضمن خدمت در سازمانهای یاد شده تأثیر اثربخش نداشته اند..کرد زنگنه، - 1389 - ، در پژوهش خود با عنوان »بررسی اثربخشی دوره های آموزشی ICDL بر توانمندیهای دانشی، نگرشی و مهارتی در سازمان آب و برق خوزستان« به این نتایج دست یافت که آموزشهای ICDL بر توانمندیهای دانشی، نگرشی و مهارتی، تأثیر ضعیف و پائین تر از استاندارد تعیین شده است. که نشان دهنده ضعف در نظام آموزشی سازمان می باشد. تامسون، 1990 - ، به نقل از فرجی - 1389؛ در پژوهشی که پیرامون آموزش ضمن خدمت و تأثیر آن بر مشاغل به این نتیجه رسید که آموزش ضمن خدمت فرایندی است که کارایی و اثربخشی کمی و کیفی کارکنان و به تبع آن سازمان را افزایش می دهد و باعث بهسازی و توسعه منابع انسانی شده و عاملی برای رضایت شغلی و روحیه بهتر کارکنان خواهد شد. کرک پاتریک، - 1996 - ، معتقد است معیاری که ممکن است به منظور ارزیابی اثربخشی یک برنامه آموزشی به کار رود شامل واکنش به آموزش، کسب دانش و تغییرات ایجاد شده در رفتار و عملکرد کاری کارکنان و بهبود توسعه در نتایج سازمانی است. اندرسون - 2000 - ، در تحقیق خود به بررسی رابطه ارزشیابی آموزشی با موفقیت آموزشی و اثربخشی سازمانی پرداخت؛ وی به این نتیجه دست یافت که ارزشیابی آموزشی رابطه ی مثبت و معناداری با موفقیت آموزشی و اثربخشی آموزشی دارد.ویلیامز، - 2001 - ؛ در پژوهشی که پیرامون آموزش های ضمن خدمت در دانشگاه هاروارد انجام داد،
